Bügınde bas qala qai salada da serpındı damyp keledı. Äsırese, elordanyŋ önerkäsıptık damu körsetkışterı köŋıl quantady.
Euraziialyq kontinent ortalyǧyndaǧy yŋǧaily geografiialyq ornyn, sondai-aq joǧary ekonomikalyq ösu qarqynyn eskere otyryp, bas qala investorlar jäne bäsekege qabılettı jaŋa öndırısterdı damytuda. Ekonomikanyŋ naqty sektory boiynşa elımız täuelsızdık alǧan jyldar ışınde önerkäsıp önımderı, investisiialar, tauar ainalymy jäne basqa ekonomikalyq, äleumettık körsetkışter kölemınıŋ ösuı boiynşa ürdıster tūraqty.
Şahardyŋ önerkäsıp öndırısı, negızınen, qūrylys zattaryn, azyq-tülık önımderın şyǧaru men maşina jasau ısı töŋıregıne şoǧyrlandyrylǧan. Nūr-Sūltan qalasy Qazaqstanda qūrylys metall būiymdaryn, paidalanuǧa daiyn beton jäne betonnan jasalǧan qūrylys zattaryn şyǧaru jönınen aldyŋǧy oryndy ielenedı. Mūndaǧy ırı käsıporyndar qatarynda Selinograd vagon jöndeu zauytyn, «Sesna-Astyq» konsernın, «Tūlpar-Talgo» JŞS jolauşylar vagonyn qūrastyru zauytyn, «Evrokopter Kazahstan injiniring» JŞS tıkūşaq qūrastyru zauytyn aituǧa bolady.
Qazaqstan Respublikasy Strategiialyq josparlau jäne reformalar jönındegı agenttıgı Ūlttyq statistika biurosynyŋ mälımetterı boiynşa elordanyŋ jalpy öŋırlık önımınıŋ kölemı 2021 jylǧy qaŋtar-jeltoqsanda 8 417,6 mlrd teŋge jäne soŋǧy bes jylda 1,5 esege östı. Öŋdeu önerkäsıbınıŋ ülesı jalpy kölemde 7,7 %-ǧa qamtamasyz etıldı nemese 650,5 mlrd teŋgege teŋ.
Bügınde elorda Qazaqstandaǧy ırı biznes ortalyǧynyŋ bırıne ainaldy. Käsıpkerlık mädenietı qaryştap damyp keledı, 62 myŋnan astam şaǧyn jäne orta käsıpkerlık nysandary jūmys ısteidı. Elorda qūrylys auqymy jönınen elde köş bastap tūr. Astana märtebesın alǧaly berı qalada 10 million şarşy metr tūrǧyn üi salyndy. Qūrylysqa jüzdegen otandyq jäne şeteldık qūrylys kompaniiasy qatysty. Ūlttyq statistika biurosynyŋ mälımetterıne süiensek, jyl basynda Nūr-Sūltan qalasynda 63 018 jūmys ısteitın zaŋdy tūlǧa tırkelgen. Sonyŋ ışınde 62 194 şaǧyn, 473 orta jäne 351 ırı käsıporyn bar. Jūmys ısteitın käsıporyndardyŋ 2 398-ı, iaǧni 2 355 şaǧyn, 28 orta jäne 15 ırı käsıporyn öŋdeu önerkäsıbıne jatady, būl jalpy käsıporyn sanynyŋ 3,8%-dy qūraidy.
Öŋırdıŋ önerkäsıptık öndırıs kölemı 2021 jyl qorytyndysy boiynşa 1 543,9 mlrd teŋgege teŋ. Sonyŋ ışınde 1 390,5 mlrd teŋge – öŋdeu önerkäsıbı, jalpy önerkäsıptık öndırıs kölemındegı ülesı 90,1%, 2020 jyly ol 91,3%-dy qūraǧan.
Eksport kölemı boiynşa elorda Qazaqstannyŋ basqa öŋırlerı arasynda ekınşı orynda tūr. Ol jalpy kölemnıŋ 10,2%-yn qamtamasyz etıp otyr. Öŋdeu önerkäsıbı önımnıŋ eksporty kölemı boiynşa 9,5% ülespen besınşı oryndy ielenıp otyr. Soŋǧy jyldary öŋırlık eksport nomenklaturasy tömendegı önımdermen: elektrovozdar jäne jolauşy vagondarmen tolyqty.
İndustriialandyrudyŋ basynan İndustriialandyru kartasy men Käsıpkerlıktı qoldau kartalary şeŋberınde Nūr-Sūltan qalasynda somasy 227,3 mlrd teŋge tūratyn 45 joba paidalanuǧa berıldı. Osylaişa, 4,7 myŋ tūraqty jūmys orny aşyldy. Engızılgen jobalardyŋ basym bölıgı, naqtyraq aitsaq, 37 joba nemese 82%-y elordanyŋ Almaty audanynda ornalasqan. Sonymen qatar öŋdeu önerkäsıbı jobalarynyŋ arasynda qūrylys industriiasy jäne investisiia kölemı boiynşa engızılgen jobalar sany boiynşa köş bastap tūr. Mäselen, qūrylys industriiasy salasynda 13 joba nemese 32% jüzege asyrylsa, investisiia kölemı boiynşa 57,4 mlrd teŋgege nemese 51,1%-ǧa oryndalǧan.
2025 jylǧa deiın elordada 5 myŋnan astam tūraqty jūmys ornyn aşu josparlanyp otyr. Būl rette jalpy somasy 156,4 mlrd teŋgenıŋ 57 investisiialyq joba jüzege asyryluda. Sonymen bırge biyl somasy 38,4 mlrd teŋgenı qūraityn 10 jobany ıske josu közdelgen. Elordada engızıletın jobalardyŋ negızgı salalary – qūrylys industriiasy men maşina jasau salasy. Osylaişa, käsıporyndar KIA Bongo avtomobilı, respiratorlar, liftter jäne basqa önım öndırısın jolǧa qoiudy josparlap otyr.
Täuelsızdık alǧan jyldar ışındegı elordanyŋ tūraqty damuy Qazaqstannyŋ bas megapolisınıŋ bolaşaǧy būdan da zor bolatyndyǧyn aiqyndady. Qoryta aitqanda, özınıŋ 30 jyldyq ösu ürdısınde Nūr-Sūltan ekonomikanyŋ damu draiverıne ainaldy.
Gülbarşyn ÖKEŞQYZY
