Menıŋ äkem Nūrmaǧambetov Jarmaǧanbet Säduaqasūly 1901 jyly aqpan aiynda düniege kelgen. Jastyq şaǧy qazırgı Aqmola oblysy Romanovka eldı mekenınıŋ bölımşesı Saryköl auylynda öttı. 1935 jyly Saryköl auylynda Maqanqyzy Qapaş anamyzben şaŋyraq köteredı.
1941 jyly Ūly Otan soǧysy bastalǧan kezde äkemız de sarbazdarmen bırge sūrapyl soǧysqa attanady. Artynda tıleuın tılep, otbasy qalady. Soŋynan ergen ekı bauyry Täjmaǧanbet pen Oraldy Balalar üiıne tapsyryp ketedı.
1942 jyly Ukraina qalasy, Harkov jerınde oŋ qolyna oq tiıp jaralanyp, Mäskeuge gospitalge jıberıledı. Mäskeuden arnaiy sanitarlyq ūşaqpen elıne äkeledı. Sodan azdap densaulyǧy jaqsarǧan soŋ äkemız soǧysqa qaitadan sūranady. Sonda äsker basşylary bır qolmen qalai soǧysasyz, myltyqty qalai ūstaisyz deptı. Osy erlıgıŋızben elde qalyŋyz degen eken. Söitıp, soǧysqa keterde Balalar üiıne tastap ketken ekı bauyryn ızdep tauypty. Ekeuın ekı jaqtaǧy Balalar üiıne bölıp jıbergen eken. Qapyda köz jazyp qalǧan bauyrlarymen osylaişa tabysyp, qauyşady. Inısı Säduaqasov Täjmaǧanbet Sarykölde otbasyn qūryp, balaly-şaǧaly bolady.
Äkem «Ūly Otan soǧysy II», «Soǧystyŋ 20 jyldyǧy», «Soǧystyŋ 25 jyldyǧy» medaldarmen, ordendermen marapattalady. Bıraq öte qarapaiym adam bolǧandyqtan, bır ordendı keudesıne taqqan emes. Men ataq üşın emes, el üşın, Otan üşın bardym deitın. Orden taǧyp jürudı maqtanyş sanamaityn. Būl qasietı de äkemnıŋ qarapaiym jan bolǧanyn körsetedı.
Soǧystan keiıngı kezeŋderde osy elde eŋbek ettı. Mal şaruaşylyǧymen ainalysty. Üiır-üiır jylqysy bola tūra, qarapaiymdylyq pen adamgerşılıktı bırınşı orynǧa qoiatyn. Atqa mıngendı jaqsy köretın. Onyŋ özı äkem üşın sport, taza auaǧa şyǧu, boi sergıtu dep bılemın. 1946 jyly 22 mausymda Eskermes atty ūly düniege keledı. 1952 jyly 8 mamyrda qyzy Altynaidar men düniege keldım. Äkem balalardy erekşe jaqsy kördı. Ärdaiym bızdı erkeletıp otyratyn, bızge meiırımdı bola bıldı.
Äkemnıŋ ömır joly ary qarai Arşaty sovhozynda jalǧasty. Balalaryna tuǧan jerın körsetıp, Şi degen auylda özınıŋ anasy Ūltuar jäne ınısı Ermaǧanbettıŋ jerlengenın aitty. Arşaty sovhozynda düniege kelgendıkten osy jerde dünie salsam armanym joq deitın.
Bızdıŋ äulet – 6 bırdei azamat soǧysqa attanǧan şaŋyraq. Äkemnen basqa atam Hamzin Bekjan, aǧalarym Hamzin Jäken, Hamzin Omar, Hamzin Şaihan jäne äkemnıŋ ınısı Säduaqasov Täjmaǧanbet te qolyna qaru alyp soǧysqa bardy. Otandy jaudan qorǧau üşın öz otbasymen, tuys-tuǧandarymen, bala-şaǧalarymen qoştasyp, elı, jerı üşın soǧysqa attanady. Soǧys uaqytynda anam Qapaş, äjem Jaiböpe, Aqyş, Dämen, Äzken apalarym soǧysyp jatqan soldattarǧa arnap qolǧap tıgıp, şūlyq toqyp, ystyq taǧamdar pısırıp, kün demei, tün demei, soldattarǧa arnaiy qalta tıgıp jöneltıp otyrǧan eken.
1945 jyly sūrapyl soǧystyŋ aiaqtalǧan kezı. Auyldastar börkın aspanǧa atyp quanyp jatty. Soǧystan aǧaiyndy bauyrlar da oraldy. Bıreuı jaraly bolyp oralyp, endı bıreulerınen soǧystan qara qaǧaz kelıp jatty. Hamzin Bekjan atam ekı qūlaǧyna oq tiıp, jaraly keldı.
Jäken aǧamnan qara qaǧaz aldyq. Aǧam soǧysqa keterde apamyzdyŋ aiaǧy auyr qalady. Soǧys kezınde jūbaiy Aqyş apama arnap hat jazady. Hatynda: «Eger ūl tusa, atyn Naiman qoiyŋdar, sebebı janymda jürgen maidandas bauyrlarym Pavlodar elınen, naiman ruynan edı. Sol maidandas bauyrlarymnyŋ qūrmetıne Naiman dep ataǧym keledı. Al qyz tusa, özderıŋ qoiarsyŋdar» deptı. Sodan jeŋgemız şekesı torsyqtai ūl tuyp, esımın äkesı armandaǧandai Naiman dep ataǧan eken. Sol Naiman balasy otbasyly bolyp, ekı ūldyŋ äkesı atandy.
Hamzin Omar aǧam soǧystan aman oralyp, «Tyl ardagerı» atanady. «Soǧys ardagerı» ataǧyna ie bolady. Dämen atty jeŋgeige üilenıp, Banu degen qyzdy bolady. Omar aǧam 86 jasqa qaraǧan şaǧynda Astana qalasynda ömırden ötıp, İlinka auylynda jerlenedı.
Hamzin Şaihan aǧam Belarus elınde nemıstermen şaiqasyp, Smolensk, Vitevsk, Briansk qalalaryn jaudan tazartuǧa atsalysqan eken. Sol Belarus elınde bolǧan şaiqasta jaralanyp, oŋ közı men oŋ aiaǧyna oq tiıp, mügedek bop elge oralady. Soldattar aǧamdy sanitarlyq ūşaqpen äkelıp, tuǧan-tuys, bauyrlary jylap qarsy alady. Oq tigen aiaǧyna protez salyp, sol aiaǧymen jüredı. Otan üşın ot keşkenı üşın elden medal, ordendermen marapattaldy.
Säduaqasov Täjmaǧanbet – äkemnıŋ tuǧan bauyry. 1944 jyly 18 jasynda soǧysqa attanady. Soǧys bıtken soŋ 6 jyl Germaniiada äskeri boryşyn ötep, elge oralady. Soǧystan keiın medal, ordendermen marapattaldy. Täjmaǧanbet aǧam 72 jasynda dünieden ötıp, Arşaty auylynda jerlendı.
«Er esımı – el esınde» demekşı, elı, Otany üşın janyn şüberekke tüigen, el daŋqyn erlıkpen asqaqtatqan jandardyŋ esımı mäŋgı ūmytylmas. «Bırlık bar jerde, tırlık bar» dep qazaq atamyz aitqandai, būl aǧaiyndy bauyrlar – bırlıktıŋ arqasynda sūrapyl soǧysty qaisarlyqpen jeŋgen naǧyz jauyngerler. Otan üşın ot keşken ata-babalarymyzdyŋ erlıgı eş ūmytylmaidy.
Altynaidar BOKEŞOVA,
Nūr-Sūltan qalasy Baiqoŋyr audany Ardagerler ūiymynyŋ tūrmystyq-äleumettık komissiiasynyŋ töraiymy
