Memleket basşysy Nūrsūltan Nazarbaev maqūldaǧan «Astana EKSPO-2017» arhitekturalyq jobasynyŋ tūjyrymdamasymen jurnalister tanysty. Tanystyru räsımı Ortalyq kommunikasiialar qyzmetınıŋ brifingınde ötıp, Qorşaǧan orta jäne su resurstary ministrı, «Astana EKSPO-2017» ŪK» AQ direktorlar keŋesınıŋ töraǧasy Nūrlan Qapparov, «Astana EKSPO-2017» ŪK» AQ basqarmasy töraǧasynyŋ qūrylys jäne säulet jönındegı orynbasary Bekjan Kölbaev, «Adrian Smith+Gordon Gill Architecture» kompaniiasynyŋ ökılı Robert Forest joba jaily jan-jaqty mälımet berdı.
Olardyŋ sözderınen bılgenımızdei, «EKSPO» qalaşyǧynyŋ jalpy aumaǧy 175 gektar bolady. Sonyŋ 25 gektary körmenıŋ özıne berılse, qalǧanynda älemde teŋdesı joq ǧimarattar boi köteredı. Tūrǧyn üilerdıŋ, sauda men qyzmet körsetu oryndarynyŋ qūrylysy eŋ jaŋa tehnologiialar boiynşa jürgızıledı. Qūrylys jūmystaryna paidalanatyn materialdar da halyqaralyq standarttarǧa sai.
Nūrlan Qapparovtyŋ aituynşa, qalaşyqty saluǧa 10 myŋnan 20 myŋǧa deiın adam tartylsa, olardyŋ 70 paiyzy otandyq qūrylysşylar bolmaq. Tek, sfera sekıldı negızgı ǧimarat qūrylysyn şeteldık mamandar atqaratyn bolady. «Onyŋ sebebı – sfera öte kürdelı qūrylys. Qazaqstandyq bırde-bır kompaniia ondai qūrylysty jürgıze almaidy» dedı būl jönınde Qorşaǧan orta jäne su resurstary ministrı.
Elorda tūrǧyndary Astana bolaşaqta «aqyldy qalaǧa» ainalatynynan habardar. Soǧan säikes, körme qalaşyǧynda aqyldy elektr jelısı, kül-qoqys öŋdeu tehnologiialary jūmys ısteitın bolady. Tarqatyp aitsaq, «Jasyl energiiaǧa» negızdelgen qalaşyq kün men jelden quat alyp, Astananyŋ elektr jelısıne täueldı bolmai-aq, özın-özı jaryqpen qamtamasyz etedı. Jaryq üşın tölem de minimaldı bolmaq. Qalaşyq sonymen bırge jel qatty soǧatyn künderı özınen artylǧan energiiany Astanaǧa beruge qauqarly bolady. Ärine, tymyq jäne būlyŋǧyr aua raiy tūrǧanda elektr jaryǧy qalaşyqqa qaladan berılmek.
Kül-qoqys öŋdeu tehnologiiasyna kelsek, qoqys öŋdeu zauyty men är ǧimarat arasyna vakuumdyq jüie salynady. Ol ǧimarattardaǧy kül-qoqys zauytqa tüsıp, öŋdeledı. Zauytta eşqandai jaǧymsyz iıs bolmaidy. Onda sonymen qatar, su da tazartylady. Al, tazartylǧan su ǧimarattarǧa qaityp keledı.
Nūrlan Qapparovtyŋ sözınen taǧy bır bılgenımız, qalaşyq aumaǧynan künıne 100-120 myŋ adam ötetındıkten, mūnda nysandaryn salatyn käsıpkerler köl-kösır paidaǧa kenelmek. Qalaşyqta salynatyn, TMD elderınde balamasy bolmaityn sauda ortalyǧynyŋ tūtynuşylary mol bolatynyna senımdı.
Qorşaǧan orta jäne su resurstary ministrınıŋ aituynşa, otandyq säuletşıler kanadalyq kompaniiamen bırlesıp, qalaşyqty abattandyru jūmystarymen ainalysady. Atap aitsaq, olar ūzyndyǧy 2 şaqyrym bolatyn saiabaq salady.
Qoryta aitqanda, «EKSPO» qalaşyǧynan baspana būiyratyn elorda tūrǧyndary qai jaǧynan alyp qarasaŋyzdar da bas qalanyŋ eŋ jaily audanynda tūratyn bolady. «Älemde EKSPO körmesınıŋ ekı türı bar. Onyŋ bırı – ämbebaptyq, ekınşısı – mamandandyrylǧan. Ekeuınıŋ erekşelıgı, ämbebaptyq körme nysandaryn negızınen körmege qatysuşy elder salady. Körme ötkennen keiın būl nysandar kerek bolmai qalyp, qaŋyrap tūrady nemese būzylyp ketedı. Al, taqyryptyqta ol joq. Iаǧni, onyŋ nysandaryn körmenı ötkızuşı el salyp, olar myzǧymai tūrady. Baqytymyzǧa qarai, bız osyndai körmenı ötkızu qūrmetıne ie boldyq» dedı Nūrlan Qapparov.
Amanǧali QALJANOV
