Astana qalasy boiynşa Tekseru komissiiasy 2012 jyldyŋ I toqsanyna arnalǧan bekıtılgen Josparǧa säikes 9 baqylau ıs-şarasyn ötkızdı, olardyŋ ışınde 4 baqylau ıs-şaralary aiaqtalyp, qalǧan 5-euı ekınşı toqsanda aiaqtalady.
Aiaqtalǧan baqylau-ıs-şaralary şeŋberınde 11 obektı tekserıldı:
– keşendı tekseru – 1 obektıde;
– taqyryptyq tekseru – 6 obektıde;
– üsteme tekseruler – 4 obektıde.
Aiaqtalǧan baqylau ıs-şaralarymen qamtylǧan qarajat kölemı 9 121,3 mln. teŋgenı qūrady.
2012 jylǧy I toqsannyŋ qorytyndysy boiynşa anyqtalǧan būzuşylyqtar somasy 723,3 mln teŋge kölemın qūrady, onyŋ ışınde:
– biudjetke tüsetın tüsımder boiynşa – 48,5 mln teŋge;
– memleket aktivterın paidalanu barysynda – 382,9 mln teŋge;
– biudjet qarajatyn jūmsau barysynda – 291,9 mln teŋge.
Anyqtalǧan būzuşylyqtardyŋ jalpy somasynan 8,2 mln teŋge – qalpyna keltıruge jäne 12,7 mln teŋge – biudjetke öteuge jatady.
Qarjylyq baqylau organynyŋ eŋ basty mındetterınıŋ bırı biudjettık baǧdarlamalar äkımşılerınıŋ qarjylyq tärtıbın nyǧaitu bolyp tabylady. Soŋǧy jyldary elordanyŋ qarqyndy damuy nätijesınde debitorlyq jäne kreditorlyq bereşek körsetkışterı östı.
Mysaly, 2012 jylǧy 1 qaŋtardaǧy jaǧdai boiynşa Astana qalasy boiynşa debitorlyq bereşektıŋ somasy 63 921,6 mln teŋgenı qūraidy, onyŋ ışınde:
– respublikalyq biudjetten bölıngen transfertter boiynşa – 59 096,6 mln teŋge;
– jergılıktı biudjettıŋ qarajattary boiynşa – 4 825,1 mln teŋge.
Debitorlyq bereşek jalpy somasynyŋ basym bölıgın Astana qalasyn damytu biudjetı boiynşa 53 021,9 mln teŋge kölemındegı bereşek alyp otyr (nemese debitorlyq bereşektıŋ jalpy somasynan 97,9%).
Debitorlyq bereşektıŋ negızgı menşıktı salmaǧy kelesı basqarmalarǧa jatady:
– qūrylys (39 968,7 mln teŋge nemese 62,5%);
– energetika jäne kommunaldyq şaruaşylyq (22 473,0 mln teŋge nemese 35,2%);
– jolauşylar kölıgı jäne avtomobil joldary (637,1 mln teŋge nemese 1%).
Debitorlyq bereşektıŋ paida boluy jäne ony mezgılsız öteudıŋ negızgı sebebı bolyp:
– memlekettık qabyldau komissiiasynyŋ eskertpelerın joiudyŋ ūzaqtylyǧy;
– merdıgerler tarapynan debitorlyq bereşektı öteu merzımın negızsız sozuǧa jäne soǧan säikes obektılerdı paidalanuǧa qabyldau, sondai-aq sot ısınde qarauǧa alyp keletın jobalyq-smetalyq qūjattamany tüzetudı jürgızu;
– jūmystar men jabdyqtaudy satyp aluǧa avans töleu sanalady.
Astana qalasy biudjettık baǧdarlamalar äkımşılerınıŋ 2012 jyldyŋ 1 qaŋtardaǧy jaǧdaiy boiynşa kreditorlyq bereşegı 2 491,7 mln teŋgenı qūraidy, onyŋ ışınde:
– respublikalyq biudjettıŋ transfertterı boiynşa – 1 836,1 mln teŋge;
– jergılıktı biudjettıŋ qarajattary boiynşa – 655,6 mln teŋge.
Kreditorlyq bereşektıŋ negızgı bölıgı Astana qalasyn damytu biudjetıne jatady jäne ol 2 227,1 mln teŋgenı qūraidy (nemese jalpy bereşek somasynan 89,4,9%). Äkımşılerdıŋ basqa aǧymdaǧy biudjettık baǧdarlamalar boiynşa kreditorlyq bereşektıŋ ülesı 264,5 mln teŋgenı qūraidy nemese 10,6%. Tūtastai alǧanda, 2011 jyldaǧy kreditorlyq bereşek kölemı 1 338,2 mln teŋgenı qūrady (nemese jergılıktı atqaruşy organnyŋ jalpy kreditorlyq bereşegınen 53,7 mln teŋge).
Köp jaǧdaida kreditorlyq bereşektıŋ paida bolatyn sebebı jūmys komissiiasynyŋ ärtürlı eskertulerın joiuǧa negızdelgen memlekettık qabyldau komissiiasynyŋ bolmauynan bolyp keledı.
Jürgızılgen baqylau ıs-şaralary şeŋberınde, būzuşylyqtardyŋ basym bölıgı (49,3%) kvazimemlekettık sektordyŋ ūiymynyŋ qarjylyq-şaruaşylyq jūmysyn jäne memleket aktivterın tiımsız paidalanu tūrǧysynda memleket aktivterın paidalanu barysyndaǧy būzuşylyqtarǧa bailanysty jäne t.b.
Osy oraida, «Avtobus parkı №1» AQ Qazaqstan Respublikasy zaŋnamasynyŋ jeke normalaryn saqtamauy saldarynan jalpy somasy 382,9 mln teŋge, sonyŋ ışınde memlekettık satyp alu turaly zaŋnamany 18,6 mln teŋge somasyndaǧy būzuşylyqtardy jıbergen. Odan basqa, 2011 jyly Qoǧamnyŋ jarǧylyq kapitaly 89,2 mln teŋgege artqanyna qaramastan, osy qarajattar avtobustardy satyp alu üşın aldynda alynǧan lizing boiynşa kreditorlyq bereşekterdı qysqartuǧa äserın tigızbedı.
Qarjylyq körsetkışterdı jäne qarjylyq ahualdy 2011 jylǧy 1 qaŋtardaǧy taldau Qoǧamnyŋ tiımsız, ötımsız jäne töleuge qabıletsız ekendıgın körsetedı (eger 2010 jyldyŋ özınde şyǧyndar – 433,9 mln teŋgenı qūrasa).
Astana qalasynyŋ Jolauşylar kölıgı jäne avtomobil joldary basqarmasyn tekseru aiasynda buhgalterlık eseptı jürgızudı jäne eseptılıktı berudı reglamentteitın normativtık qūqyqtyq aktılerdı, sondai-aq Qazaqstan Respublikasynyŋ özge de zaŋnamasyn jalpy somasy 278,7 mln teŋgege būzuşylyqtar anyqtaldy. Jolauşylar kölıgı jäne avtomobil joldary basqarmasy tarapynan «Esıl-Astana» MKQK jergılıktı biudjet qarajatyn paidanudaǧy qyzmetın tüzeu men baqylau bolmaǧandyqtan, jalpy somasy 19,1 mln teŋgege būzuşylyqtarǧa jol berılgen.
Astana qalasy boiynşa Salyq departamentınıŋ aumaqtyq bölımşelerınde jürgızılgen baqylau barysynda salyq zaŋnamasyn būzuşylyqtar nätijesınde 2010-2011 jyldardaǧy jergılıktı biudjettıŋ ysyraby 48,6 mln teŋgenı qūraǧany anyqtaldy, onyŋ ışınde:
– jer salyǧy boiynşa jalpy somasy 19,1 mln teŋgede;
– mülıkke salynatyn salyq boiynşa jalpy somasy 25,4 mln teŋgede;
– kölık qūraldaryna salynatyn salyq boiynşa jalpy somasy 1,9 mln teŋgede;
– jer uchaskelerın paidalanǧany üşın tölenetın tölemder boiynşa jalpy somasy 2,1 mln teŋgede.
Jergılıktı biudjetke tüsetın tüsımderdıŋ jyl saiyn artyp jatqanyn atap ötu qajet. Mysaly, 2010 jyly 77 307,1 mln teŋge jospar janynda barlyǧy 80 287,5 mln teŋge tüsken. Al 2011 jyly 91 090,3 mln teŋge jospar janynda jergılıktı biudjetke 95 688,1 mln teŋge tüsken.
Sonymen, 2011 jyly salyqtar 2010 jylmen salystyrǧanda 15 400,5 mln teŋgege tüsken. Tüsken salyqtar qalany damytuda bırınşı kezekte tūrǧan mındetterdı şeşuge baǧyttalǧan.
Sonymen qatar, baqylaumen Qazaqstan Respublikasy salyq zaŋnamasynyŋ jetılmegendıgıne bailanysty tüiıtkıldı mäseleler qatary da anyqtaldy.
Aǧymdaǧy jyldyŋ 1-toqsanynda jürgızılgen tekseruler qorytyndysy boiynşa 21 lauazymdyq tūlǧa tärtıptık jazaǧa tartylyp, 3 lauazymdy tūlǧaǧa jäne bır zaŋdy tūlǧaǧa äkımşılık jaza qoldanyldy.
Astana qalasy boiynşa Tekseru komissiiasy öz qyzmetın biudjettık baǧdarlamalar äkımşılerınıŋ de, biudjet aluşylardyŋ da qarjylyq tärtıbın nyǧaitu maqsatynda odan ärı jalǧastyrady.
Astana qalasy boiynşa
Tekseru komissiiasynyŋ töraǧasy
Ǧ.Ö. Moldaş
