Jaqsy ännıŋ jalpaq jūrtqa jetuı keide ūzaq jyldarǧa sozylady. Ony qalyŋ tyŋdauşyǧa jetkıze bıletın änşı tabylǧanşa kompozitordyŋ qorjynynda jatyp qalady. Belgılı kompozitor, Qazaqstannyŋ eŋbek sıŋırgen qairatkerı Ahmediiar Esmūhanovtyŋ «Tamşylar» änı turaly osyny aituǧa bolady. Būl şyǧarma ötken ǧasyrdyŋ jetpısınşı jyldary düniege kelse de, toqsanynşy jyldardyŋ orta tūsynda ǧana el auzyna ılıktı. Sol kezeŋde jaŋadan qūrylǧan «ABK» tobynyŋ repertuarynan oryn alyp, toptyŋ tanyluyna sep boldy. Atalmyş änge tüsırılgen beineklip te ūjymnyŋ tanymaldyǧyn arttyrdy.
«ABK» ALǦAN ASU
Keiınnen ūjymdy bastauşy serke syndy azamat Qydyrälı Bolmanov «Ūlytau» toby siiaqty jaŋa jobalardy qolǧa alyp, «ABK» qūramyndaǧy Medeu Arynbaev, Erlan Kökeev jeke änşıler retınde jūmysty jalǧastyrdy. Mıne, qazaq estradasynda özındık ız qaldyrǧan būl topqa biyl 20 jyl tolyp otyr. Otandyq muzyka älemıne jaŋa lep äkelgen «Ūlytau» tobynyŋ qūrylǧanyna da 15 jyl. Osyǧan orai 6 şılde künı «Alau» Mūz aidyny saraiynda Astana künı merekesıne arnalǧan «Ūlytau ūly» atty konsert ötedı. Onda körermender süiıktı änşılerımen qauyşyp, qūlaqqa tanys änder men älı esti qoimaǧan tuyndylardy tyŋdaidy.
Arynbaev, Bolmanov, Kökeev – bırtūtas alǧanda «ABK» tobynyŋ änşılerın «Aziia» dauysy baiqauy tanystyrdy. Üşeuınıŋ de şyǧarmaşylyqtarynyŋ şaryqtauyna atalmyş baiqau serpın berdı dep aitsaq, qatelese qoimaspyz. Mäselen, top prodiuserı Qydyrälı Bolmanov 1991 jyly būl baiqaudyŋ diplomanty atandy. Onyŋ sahnaǧa estradalyq öŋdeude aityp şyqqan «Sügırdıŋ termesın» körermen älı ūmytpaǧan bolar.
Jalpy, top jetekşısı būǧan deiın Groznyi qalasynda ötken Bükılodaqtyq student jastar baiqauyna (1987 j), «Jıger» respublikalyq baiqauyna (1988 j), Daniia-da ötken «Bornholm-90» halyqaralyq baiqauǧa (1990 j), Litvada ötken «Vilnius» halyqaralyq konkursyna (1993 j) qatysyp, solardyŋ bärınen laureat ataǧyn alyp keldı. 1994 jyly Qazaqstan Jastar odaǧy syilyǧyn aldy. «ABK» toby qūrylǧannan keiın tört jyl ötkende «Daryn» Memlekettık jastar syilyǧynyŋ iegerı atandy. Būǧan atalmyş toptaǧy önerı äser etpei qoimady.
Üştık qūramyndaǧy Medeu Arynbaev pen Erlan Kökeev te top qūrylmai tūrǧanda önerden qara jaiau emes edı. Medeu än jazumen şūǧyldanatyn (keiınnen «Ömır – özen» syndy şyǧarmalary tyŋdarman jüregıne jettı de). Al «ABK» tobynan ketkennen keiın «K-7» ūjymyn qūrǧan Erlan bolsa, «Dos-Mūqasan» vokaldy-instrumentaldy ansamblınıŋ muzykanty bolatyn.
«ABK» qūrylǧannan soŋ üş änşınıŋ şyǧarmaşylyǧy odan ärı damydy. Jaŋa änderdı jazdyrumen qatar el jaqta aitylatyn, alaida, qalyŋ jūrtqa jete qoimaǧan tamaşa tuyndylardy tanytty. Mysaly, «Tamşylar» änı atalmyş tuyndynyŋ kompozitory jäne Qydyrälı Bolmanovtyŋ özı tuǧan Jezqazǧan öŋırınde ǧana aitylatyn. Aqyn Sailauhan Näkenov pen belgılı kompozitor Jaqsygeldı Seiılovtıŋ şyǧarmaşylyq bırlestıgınen düniege kelgen «Ūlytau» änı de solai. Mıne, «ABK» toby osy änderdı jūrtqa jetkıze bıldı. Toptyŋ repertuaryndaǧy asa körnektı aqyn Fariza Oŋǧarsynovanyŋ öleŋıne jazylǧan «Auylymdy saǧyndym» änı de halyqtyŋ süiıktı änıne ainaldy. Äsırese, osy änge beineklip öte sättı tüsırıldı. Klipte körınetın balalardyŋ änşılerge qatty ūqsastyǧymen de, taŋdalǧan taqyryptyŋ ūltymyzdyŋ jüregıne jaqyndyǧymen de būl tuyndy halyqtyŋ esınde qaldy.
ŪTYMDY ŪLTTYQ JOBA
Jalpy, Qydyrälı Bolmanovtyŋ jobalarynyŋ barlyǧy da ūlttyq sipatymen erekşelenedı. Mäselen, skripka men gitaraǧa dombyrany qosyp, qazaq muzykasynyŋ qūdıretın aidai älemge paş ettı. Küi atasy – Qūrmanǧazynyŋ, Mahambettıŋ, Däuletkereidıŋ, Tättımbettıŋ, Nūrǧisa Tılendievtıŋ küilerımen şektelmei, Bah, Vivaldi, Paganini syndy klassik kompozitorlardyŋ şyǧarmalaryn etno-rok stilınde oryndaityn top şetelderge şyǧyp, el abyroiyn asqaqtatty. Atap aitsaq, 2001 jyly Gollivudta ötken Bükılälemdık muzyka oryndauşylarynyŋ chempionatyna qatysyp, bas jüldenı jeŋıp aldy. Taiauda ǧana Germaniiaǧa baryp, ondaǧy jūrtty tamsandyrdy. Mäskeude, Londonda jeke albomdaryn şyǧardy. Endı astanalyqtar jäne qala qonaqtary elımızde ǧana emes, şetelderde tanymal toptyŋ önerıne qol soǧuǧa mümkındık alyp otyr.
Astana künıne orai ötetın konsertke qazaqtyŋ daryndy änşı qyzy Qaraqat Äbıldina da qatysady. Äu basta sahnaǧa qara dombyramen şyqqan ol keiınnen estrada älemınen de özıne laiyq ornyn aldy. Bastapqyda jūbaiy Qydyrälı Bolmanovpen bırge jūp qūryp, «Aiaulym» änın aityp şyqqan änşı ärı qarai jeke estradalyq änşı retınde de tanyldy. Alaida, duet bolyp şyrqaityn änderı önersüier jūrtqa köbırek jaǧatyn siiaqty. Ony änşıler özderı de tüsınıp, «Rizamyn saǧan», «Hanzadam», «Kezdesu», «Süigender jyrlaidy» t.b. ekı dauysqa arnalǧan tuyndylardy jazdyrdy. Äsırese, duet belgılı kompozitor Eskendır Hasanǧalievtıŋ «Gülsezım», «Ainalaiyn» änderın sättı jaŋǧyrtty.
Aitpaqşy, änşıler kompozitor Keŋes Düisekeevtıŋ «Teŋeu bar ma saǧan?» änın oryndap, kompozitordyŋ beinesın osy şyǧarmaǧa orai tüsırılgen beineklipte de jarq etkızdı. «Būl klipke alǧaşqy ret tüsuım boldy» deidı kompozitordyŋ özı būl jönınde. Sondai-aq, Qaraqat «Jaŋaarqa valsı», «Aqtoǧai – altyn besıgım» syndy şyǧarmalarǧa ekınşı ömır syilaǧandai boldy. Al, Astanada ötetın konsertte tyŋdarman köpten berı kütıp jürgen jaŋa änderdıŋ de tūsauyn kespek.
Daryndy änşı Astanada aşylyp, bırneşe jyldyŋ kölemınde jūmys ıstep kele jatqan «Qaraqat» mektep-studiiasynda jetkınşekterdı önerge baulyp keledı. Ol tärbielep otyrǧan balalardyŋ arasynda, äsırese, jetıgenşıler ansamblınıŋ önerı erek. Konsertte sonymen qatar osy top ta qūlaq qūryşyn qandyrady.
Būǧan qosa, qazırgı kezde halyqtyŋ süiıktı änşısıne ainalǧan Töreǧali Töreälı de «Ūlytau ūly» konsertınde sahnaǧa şyǧady. «MuzART» ansamblı de boi körsetedı delınıp otyr. Al, keş tızgının tanymal şoumen Tūrsynbek Qabatov ūstamaq. Jalpy, Qydyrälı Bolmanov bas bolatyn är konsert ülken şouǧa negızdelıp ötıp jatady. Prodiuser dybysty, jaryqty, dekorasiiany erekşe jasatuǧa tyrysady. Būl jolǧy konsertten jaqsy ändermen qatar, sondai erekşelıkter kütemız.
Amanǧali QALJANOV
