«Nauryz – qazaqtyŋ şyn maǧynasyndaǧy ūlt meiramy. Nauryzdy qazaqtan basqa Künşyǧys jūrttarynyŋ köbı, mäselen, Ündıstan, İran, Auǧan, Būhar, Kavkaz da meiram etedı. Nauryzdy bızdıŋ qazaqtyŋ meiram etuı airyqşa syiymdy, airyqşa däleldı. Öitkenı Nauryzda kün men tün teŋeledı, qys ötıp, jaz jetıp, şarua keneledı,
Qys boiy aq kebının jamylyp ölım tösegınde jatqan tabiǧattyŋ, jandy-jansyzdyŋ tırıluı kımnıŋ bolsa da köŋılıne şattyq beretını anyq bolsa, tırşılık jaǧynan qystyŋ ötuıne, jazdyŋ jetuıne qazaqtan artyq tılektes, qazaqtan artyq quanatyn el joq deuge saiady. Dūrysynda, qazaqtyŋ tamaǧy da, kiımı de, üiı de, küiı de, kölıgı de, otarbasy da, telegrafy da, telefony da mal emes pe?! Malsyz qazaqtyŋ künı bar ma? Sol malyn aman saqtau üşın qysqy aiazda, yzǧyryq boranda beinet şegıp, eŋbek sıŋırıp, malymen bırge jatyp, bırge tūryp, bırge jürıp, bırge yǧyp, qys qandai qysylsa, jaz sondai jazylatyn, jadyraityn şaruaşyl, eŋbekşıl qazaq qystyŋ ötkenıne, jazdyŋ jetkenıne qalaişa özgelerden artyq quanbasyn, jazdyŋ basy jaŋa kün – Nauryzdy qalaişa meiram etpesın?!» deidı alty Alaştyŋ ardaqtysy Mırjaqyp Dulatov.
Ūly Abai Nauryz turaly bylai jyrlaidy:
Bezendırıp jer jüzın täŋırım şeber,
Meiırbandyq düniege nūryn töger.
Anamyzdai jer iıp emızgende,
Beine äkeŋdei üstıŋe aspan töner.
Jaz jıberıp, jan bergen qara jerge,
Rahmetıŋe Allanyŋ köŋıl sener.
Mal semırer, aq penen as köbeier,
Adamzattyŋ köŋılı ösıp köterıler.
Qara tastan basqanyŋ bärı jadyrap,
Bır saraŋnan basqanyŋ peiılı ener.
Tamaşalap qarasaŋ Täŋır ısıne,
Boiyŋ balqyp, eridı ışte jıger.
Kempır-şal şuaq ızdep, bala şular,
Mal mazatsyp, quanyp, aunap-qunar.
Jyrşy qūstar äuede öleŋ aityp,
Qiqu salar köldegı qaz ben qular.
Maqtymqūly Nauryz turaly aqyn Düisenbek Qanatbaevtyŋ audarmasynda bylai deidı:
Jetken kezde Nauryzymyz
japan bıtken jaŋǧyrar,
Tūman orap, tau basyn
aspan ürpı salbyrar.
Jansyzdarǧa jan bıtıp,
äuen bilep maŋdy bar,
Jer kögerıp, şöp qaulap,
mereiın bır qandyrar.
Künge tosyp arqasyn
jan-januar albyrar,
Aunap-qunap barlyǧy
jerge tügın qaldyrar.
Kele sala nauryzym
joq närsenı bar qylar…
Alaş ziialysy Ahmet Baitūrsynūly osy ūlt meiramy turaly tolǧanyp, jazdy.
«Nauryz – qazaqşa jyl basy. Būrynǧy kezde här elde Nauryz tuǧanda meiram qylyp bas asyp, qazan-qazan köje ıstep, auyldan-auylǧa, üiden-üige jürıp kärı-jas, qatyn-qalaş bärı de mäz bolyp, körısıp, aralasyp qaluşy edı. Būl kezde ol ǧūryp qazaq arasynda qalyp bara jatqan sekıldı, hūty nauryzdyŋ qai aida, qai künı boluy haqynda här türlı söilenedı. Bıreuler Nauryz marttyŋ bırınde, ekınşılerı toǧyzynda keledı desedı, här jūrttyŋ belgılı künde jaŋa jyly tuady, eskı jyl bıtıp, jaŋa jyl bastalǧanda: «Jaŋa jyl qaiyrly bolsyn! Jaŋa baqyt käsıp bolsyn!» dep qūttyqtasady, ol kündı meiram qylyp şattyqpen ötkızedı. Rustıŋ jaŋa jyly qys ortasynda, naǧyz saqyldap tūrǧan suyqta keledı; bızdıŋ jaŋa jylymyz – Nauryz marttyŋ basynda bolsyn, ortasynda bolsyn, äiteuır martta keletın bolsa, şyn maǧynasymen jaŋa jyl dep aituǧa laiyq. Kün jylynyp, qar erıp, jan-januar jazdyŋ jaqyndyǧyn sezınıp, köŋıldengen jaŋa jylymyz – Nauryz tuyp, ata ǧūrpymyzdy ūmytpai, belgılı bır kündı jyl basy qylyp alsaq ūnamdy ıs bolar edı» deidı Ahaŋ özınıŋ jazbalarynda.
Şäkärım Qūdaiberdıūly Nauryz turaly bylai deidı:
«Eskı qazaqta (eskı türıkte) Jaŋa jyl künınıŋ aty – Ūlys. Jyl basynyŋ aty Ūlys ekenınıŋ dälelı mynau: «Ūlys künı qazan tolsa, ol jyly aq mol bolar, ūly kısıden bata alsa, sonda oljaly bolar» deptı eskı maqal.
Ūlystyŋ ūly künınde,
Bai şyǧady balbyrap,
Qasynda jas jetkınşek,
Tūlymşaǧy salbyrap,
Bäibışe şyǧar balpiyp,
Kündıkterı qaiqiyp,
Kelınşek şyǧar kerılıp,
Säukelesı saudyrap,
Qyz şyǧady qylmiyp,
Ekı közı jaudyrap,
Bozbala şyǧar būrqyrap,
Aqbökendei syrqyrap,
Qūl qūtylar qyryqtan,
Kün qūtylar syryqtan.
Ketık ydys, şömıştıŋ,
Tütını şyǧar būrqyrap.
