Qasiettı de qazynaly qart Qarataudyŋ soŋǧy sılemderı jetıp jyǧylatyn tūstaǧy Aqsümbe auylynan kezınde arman quyp attanǧan balaŋ jıgıt Sūltanbek Qojanov özınıŋ boiyna bıtken asyl qasietterı – alǧyr qabıletı, tereŋ bılımı, qaisar mınezı, qara qyldy qaq jarǧan ädıldıgınıŋ arqasynda halyqqa tez tanylyp, qoǧamdyq ömırge belsene aralasty.
Sūltanbek Qojanovtyŋ körnektı memleket jäne qoǧam qairatkerı retınde ömırı men qyzmetı turaly köptegen kıtaptar jazylyp, estelıkter aitylyp keledı. Sondyqtan da olardy qaitalap jatpai-aq qoiaiyq. Degenmen de onyŋ aş-jalaŋaş halqyna qorǧan bolǧandyǧyn, qandastaryn aşarşylyq äbjylanynyŋ auzynan araşalap qalǧandyǧyn aitpai ketuge bolmaidy. Zamanynda Leninmen, Stalinmen kezdesıp, olardyŋ oŋ baǧasyna ie bolǧan Sūltanbektıŋ tuǧan halqyna jasaǧan qamqorlyǧy şeksız. Kezınde aldynan kese-köldeneŋ kısı ötıp körmegen qatal mınezdı Stalinnıŋ özımen terezesı teŋ därejede söilesıp, tıptı äzıldese bılgen Sūltanbektıŋ qaimyqpas qaisarlyǧyna, er mınezıne qairan qalmasqa şara joq. Jazuşy S.Mūqanovtyŋ «Ömır mektebı» atty kıtabynda Sūltanbektıŋ dosy, serıgı Düisenbai Nysanbaevtyŋ pıkırı bylai berılgen:
«…Säduaqasovty bılmeimın, Qojanov özge tügılı, Stalinnıŋ özımen de jūlqysa ketuge taiynbaityn adam. Bır jinalysta Stalin S.Qojanovqa qaljyŋdap: «Qalyŋ qalai, Şyŋǧyshan?» dese, Qojanov oǧan: «Men emes, Şyŋǧyshan özıŋ ǧoi» deptı. Ol sondai batyl söileitın adam.
S.Qojanov 1921 jyly Moskvada Keŋesterdıŋ Bükılreseilık IX sezınde söz söileidı. Sol kezde ol Leninnıŋ közıne tüsıp, nazaryna ılıgedı. Söitıp, kösem ony özıne şaqyrady». Jaraisyŋ, qyzuqandy qyrǧyz!» degen Leninge Sūltanbek: «Qyzuqandy qyrǧyzdar älı salqyn dalada jür, Vladimir İlich. Olar älı sızge jetken joq. Bıraq keledı, özıŋızben, söz joq, kezdesedı» dep ıle jauap qaitarady.
Al zamandasy Nūrtas Oŋdasynov S.Qojanov turaly: «Ol «halyq jauy» bolǧan joq, qaita öz halqynyŋ jarqyn bolaşaǧy üşın kürestı, sol üşın jazyqty boldy, sol üşın şybyn janyn qūrbandyqqa qidy. Qazaq elınıŋ tūtastyǧy, täuelsızdıgı jolynda ter tökken tūlǧa edı. Qazaq halqy atynan söilegen, jūrttyŋ joǧyn joqtaǧan arly da alǧyr azamat bolatyn» deidı.
Sūltanbek Qojanov 1894 jyly kazırgı Oŋtüstık Qazaqstan oblysy Sozaq audanynyŋ Aqsümbe eldı mekenınde düniege keldı. Jastaiynan auylda eskışe hat tanyǧan, oquǧa yntaly, elgezek Sūltanbek Türkıstan qalasyndaǧy orys-tüzem mektebın bıtırıp, soŋynan sondaǧy qalalyq üş jyldyq uchilişenı üzdık aiaqtap, 1913 jyly Taşkenttegı oqytuşylar seminariiasyna tüsedı. Osy künnen bastap, ol ülgılı oqumen qatar eldıŋ joǧyna köŋıl böletın, halyqtyŋ jaǧdaiymen sanasatyn qamqorşy azamat bop qalyptasa bastaidy. Jastar arasynda özınıŋ talantty ūiymdastyruşylyǧymen erekşe körınıp, ärtürlı üiırmelerdıŋ ūiytqysy boldy. Bırınşı düniejüzılık soǧys saldarynan Türkıstan ölkesı halyqtarynyŋ äbden küizelıske ūşyrauy sol kezdegı sanaly jastarǧa oi salyp, olar ärtürlı ūiymdarǧa toptasa bastady. S.Qojanov Taşkentte 1915-1916 jyldary tūŋǧyş ūiymdastyrylǧan «Keŋes» degen qūpiia ūiymǧa belsene qatysyp, közge körıngen basşylarynyŋ bırı bolyp, «Bırlık tuy» gazetıne redaktorlyq ettı. S.Qojanov eldegı oryn alǧan aşarşylyqqa qarsy küreske belsene atsalysyp, aştyqpen küresetın komissiianyŋ müşesı retınde Türkıstan, Sozaq, Jaŋaqorǧan, Arys, Qyzylqūm, Şielı, t.b. öŋırlerde aşyqqan adamdardy tamaqtandyratyn arnaiy oryndar aşyp, köşede bosyp jürgen jetım balalardy aştyqtan aman saqtap qalu üşın baspana, koloniia, jetım balalar üiın ūiymdastyruǧa erekşe köŋıl böldı.
S.Qojanovtyŋ Türkıstan ölkelık halyq aǧartu komissary bolyp ıstegen 1922-24 jyldardaǧy qyzmetı eldegı sauatsyzdyqty joiu, mektepterge mūǧalımder daiyndau mäselesı boldy. Ol Taşkenttegı halyq aǧartu institutyn aşuǧa atsalysyp, oqu-aǧartu salasynda bılım berudı jergılıktı halyqtar tılınde jürgızu mäselesın köterıp, ony jüzege asyrudy talap ettı. Mäskeu, Petrograd sekıldı ırı qalalarda joǧary oqu oryndarynda bılım alyp jatqan türkıstandyq jastarǧa materialdyq kömek körsetude bırqatar ıs-şaralardy jüzege asyrdy. S.Qojanov 1921 jyly Keŋesterdıŋ bükılreseilık sezıne delegat bolyp qatysyp, jer-jerlerde mektepterdı köbeitu, instituttar aşu arqyly kadrlar daiyndau problemalaryn köterdı. Ol 1920 jylǧy qyrküiekte Türkıstan Ortalyq Atqaru Komitetı Prezidumynyŋ müşelıgıne sailanady. Osy ölkenıŋ ışkı ıster halyq komissary bolyp taǧaiyndalady. Sol kezde el arasynda keŋ jaiyla bastaǧan «Soǧys kommunizmı» saiasatynyŋ beleŋ aluyna şek qoiǧyzdy. Zorlyq-zombylyqpen qara halyqtyŋ auzyndaǧy azyǧyn tartyp aluyna jol bermeu, onyŋ ornyna Türkıstan ölkesındegı jergılıktı halyqtardyŋ äl-auqatyn jaqsartu turaly mäselelerdı kün tärtıbıne qoidy. 2022-1924 jyldary Türkıstan jer şaruaşylyǧy halyq komissary lauazymynda jūmys ıstegen kezde, ol auyldyŋ jaǧdaiyna erekşe köŋıl bölıp, ölkedegı jer-su reformasyna tek taptyq qana emes, sonymen bırge ūlttyq sipat beru baǧytyn ūstandy.
S.Qojanov 1920-1924 jyldary Türkıstan Respublikalyq Keŋesı V-VIII sezderıne jäne Türkıstan kommunistık partiiasynyŋ XIII sezıne delegat bolyp qatysty. Türkıstan Ortalyq Atqaru Komitetı töraǧasynyŋ orynbasary, soŋynan bıraz uaqyt töraǧasy bolyp qyzmet ettı. 1924 jyldyŋ soŋyna deiın Qazaq ölkelık partiia komitetınıŋ ekınşı hatşysy, Qazaq ortalyq atqaru komitetınıŋ müşesı bolyp jūmys ıstedı. 1925 jyly qaraşada BK(b)P ortalyq komitetıne şaqyrylyp, ūlt respublikalary boiynşa jauapty nūsqauşy lauazymymen Kavkazǧa, 1928 jyly Taşkentke, Orta Aziia Biurosyna qyzmetke jıberıldı. Mūnda ol ügıt-nasihat bölımı meŋgeruşısınıŋ orynbasary, hatşy boldy. Bükılodaqtyq auyl şaruaşylyǧy ǧylym akademiiasynyŋ (VASHNİL) Taşkent bölımşesın ūiymdastyrdy. 1929 jyly Orta Aziia maqta-irrigasiialyq politehnika institutyn (SAHİPİ) qūryp, alǧaşqy direktory boldy, sonymen qatar 1929-31 jyly Orta Aziia maqta kentınıŋ direktory qyzmetın atqardy. 1931-32 jyly BK(b)P OK apparatynda, 1932-1933 jyldarda Mäskeude «Soiuzzagotohlopok» meŋgeruşısınıŋ orynbasary bolyp ıstedı. 1934-1937 jyldary Taşkentte KSRO egınşılık halyq komissariatynyŋ Orta Aziia respublikalary boiynşa ökıl qyzmetın atqardy. S.Qojanov negızgı mındetterın qoǧamdyq, ǧylymi-şyǧarmaşylyq jūmystarmen ūştastyryp otyrdy.
Mektepke arnalǧan «Eseptanu qūraly» atty oqulyǧy (1924), «Türkıstannyŋ Keŋestık Avtonomiiasynyŋ on jyldyǧyna» atty orys tılındegı zertteuı (1928) jeke kıtap bolyp şyqty. S.Qojanov özıne qauıptı bolsa da, köptegen aqyl-oi, körkemsöz alyptaryna, ädebiet, mädeniet qairatkerlerıne barynşa kömektesıp otyrdy. Ahmet Baitūrsynovtyŋ 50 jyldyq torqaly toiyn joǧary därejede ötkızıp, gazetke toi iesınıŋ portretın, özı jazǧan maqalasyn jariialatty. Ol Baitūrsynovty qazaq ziialylarynyŋ atasy dep eseptedı. «Baişyl», «ūltşyl» dep, qudalanyp jürgen Maǧjan Jūmabaevqa qol ūşyn berıp, 1923 jyly Qazaqstanda tūŋǧyş jinaǧynyŋ şyǧuyna kömektestı. Jinaqtyŋ alǧy sözınde S.Qojanov: «Qoişylar tılı sanalyp kelgen, resmi qaǧazdar jazuǧa, kıtaptar jazuǧa jaramsyz delınıp kelgen qazaq-qyrǧyz tılı… önerge asatyn bai, jatyq, ötkır, ädemı tıl ekenın Maǧjan öleŋderı körsete alady» dep jazdy. S.Qojanov qazaq ädebietınıŋ deŋgeiın köteru üşın bız A.Baitūrsynovtyŋ, M.Dulatovtyŋ, J.Aimauytovtyŋ, M.Jūmabaevtyŋ, S.Dönentaevtyŋ, S.Toraiǧyrovtardyŋ şyǧarmalaryna köp köŋıl böluımız kerek degen baǧyt ūstady. S.Qojanov 1937 jyly 16 şıldede Taşkentte tūtqyndalyp, saiasi quǧyn-sürgın qūrbany boldy.
Sūltanbek Qojanov – ǧūmyry qasıretke toly tūlǧa. Ol 1938 jyly halyq jauy retınde ūstalyp, atyldy. S.Qojanov 1958 jyly aqtalsa da, ırı memleket jäne qoǧam qairatkerı retınde, soŋǧy kezge deiın özınıŋ tarihi baǧasyn ala almai, ol turaly keŋ kölemde aşyq jazylmai da, aitylmai da keldı. Ərine, təuelsızdık jyldary Alaş arystarynyŋ jəne Alaş ideiasynyŋ saiasi aqtaluymen qatar, ūlttyq qūndylyqtardy qoǧamdyq-saiasi qyzmetınıŋ basty ūstanymyna ainaldyrǧan S.Qojanovtyŋ tūlǧasyn tanu men tanytuǧa qatysty bırqatar arnauly zertteuler jürgızıldı. Atap aitqanda, T.Qojakeev, R.Berdıbai, Ə.Təkenov, Ä.Sūltanbekov, D.Tūrantegı, B.Qoişybaev, M.Qoigeldiev, A.Şərıp, H.T ū r s ū n, J.Ə l m a ş – ū l y j ə n e özbekstandyq tarihşylar R.Iа.Radjapova, S.Tıleuqūlov, məskeulık professor A.Arapov jəne t.b. tarihşy, ədebietşı ǧalymdardyŋ zertteulerınde qairatkerdıŋ qoǧamdyq-saiasi qyzmetı men şyǧarmaşylyǧy ūltjandy, memleketşıl, Alaş ruhty azamat retınde tanyla bastady. Əitse de, qairatkerdıŋ qoǧamdyq-saiasi qyzmetı men ədebi mūrasyn zerttep, zerdeleu öz deŋgeiınde əlı de jürgızılmei keldı. Onyŋ negızgı sebebı S.Qojanovtyŋ partiia müddesınen ūlt müddesın joǧary qoiǧan ūltjandylyǧy boldy. Keŋes ökımetı saiasi quǧyn-sürgın qūrbandaryn aqtauǧa da asa bır saqtyqpen qarady.
Alǧaşqy kezekte kommunistık bilıkke barynşa adal qyzmet jasaǧandar aqtalyp, olardyŋ tūlǧasy sovettık tərbienıŋ idealyna ainaldyryldy. Al proletarlyq internasionalizmge ūlttyq qūndylyqtardy, taptyq küreske ūlttyq bırlıktı qarsy qoiǧan Alaş qairatkerlerı men alaştyq ruhtaǧy S.Qojanov siiaqty partiia qairatkerlerın aqtau keiınge şegerıle berdı. Būl keŋestık bilıktıŋ ūstanǧan saiasaty edı. S.Qojanov qai jerde jūmys ıstese de bırınşı kezekke ūlttyq müddenı qoidy. Ūlttyq müdde üşın ymyrasyz kürestı. Öz müddelerın oilap, partiianyŋ saiasatyn ǧana qoldap otyrǧan keibır qairatker ərıptesterınen erekşelıgı – qai qyzmette bolmasyn alaştyq negızdegı ūlttyq ideiadan bır sət te qol üzgen emes. 1924-1925 jyldary S.Qojanovtyŋ Qazaq ölkelık partiia komitetınıŋ ekınşı hatşysy qyzmetın atqarǧan kezeŋı, onyŋ memleket jəne qoǧam qairatkerı esebınde jarqyrai tanylǧan kezı boldy. 1920 jyly tamyz aiynda Qyrǧyz (qazaq) avtonomiialy oblysy, odan keiıngı Qazaq avtonomiia respublikasynyŋ qūryluy – onyŋ ūlttyq, territoriialyq tūtastyǧyn qalyptastyryp, tarihi atauyn qalpyna keltıru arqyly memlekettılıkke jaŋa mazmūn berıp, damuynyŋ bolaşaq baǧdaryn aiqyndap berdı. 1925 jyly səuırde Qazaq keŋesterınıŋ V sezınde, S.Qojanovtyŋ ūsynysymen qazaq halqy tarihi atauyn (patşalyq tūsynan būrmalanyp qalyptasqan «kirgiz» degen atty töl atauyna – «qazaq» atauyna tüzetıp) qaitaryp, astanamyz Qyzylorda qalasy bolyp özgerdı. Sūltanbektıŋ semserdei ötkırlıgı men temırdei tereŋ logikasy arqasynda qazaq halqy özınıŋ tarihi atyna ie boldy. Bız imperiialyq otarşylyq kezınde erıksız tanylǧan «qyrǧyz-qaisaq» degen jalǧan atymyzdan bırjolata qūtyldyq.
1925 jyly jazda Qazaq ölkelık partiia komitetınıŋ bırınşı hatşysy Naneişvili Məskeuge şaqyryp alyndy da, onyŋ mındetın atqaruşy bolyp, ölkelık partiia komitetınıŋ ekınşı hatşysy S.Qojanov qaldy. Respublika partiia ūiymynyŋ bırınşı basşysyn qazaqtan şyqqan qairatkerden sailaudyŋ retı kelıp-aq tūrdy. Alaida ūltymyzdyŋ ziialy qauymy arasyndaǧy alauyzdyq, körealmauşylyq, «ūltşyl», «alaşordaşyl» degen saiasi aiyptaular ol maqsatty jüzege asyrtpady. Respublikadaǧy saiasi basşylyqqa F.Goloşekinnıŋ keluı būl saiasi üderıstı tıptı örşıtıp jıberdı. Osyǧan bailanysty S.Qojanov Qazaq ölkelık partiia komitetıne 1926 jyly aşyq hat jazyp, aqtaluǧa məjbür boldy. Ol hatynda bylai deidı: «Men partiianyŋ aldyŋǧy qatarynda jürıp myna məselelerge belsene qatystym: Otarşyldyq pen jergılıktı ūltşyldyqty saiasi tūrǧydan joiuǧa; Jerge ornalastyru jəne jer-su reformasyn jürgızuge; «Qosşy» odaǧyn ūiymdastyru nauqanyna; Ortalyq Aziiada ūlttyq mejeleudı ıske asyruǧa; Qazaqstannyŋ ortalyǧyn Orynbordan Qyzylordaǧa auystyruǧa jəne Qazaqstannyŋ ışkı qūrylysynda ūlttyq müddenı küşeituge tıkelei aralastym». S.Qojanovtyŋ jazǧan hatynyŋ mazmūnynyŋ özı onyŋ ūlttyq jəne memlekettık tūrǧyda oilaityn ülken qairatker tūlǧa ekenın körsetedı. Eger auyzbırşılık bolyp, respublika partiia basşylyǧyna S.Qojanov kelgende, F.Goloşekinnıŋ Qazaqstandaǧy «Kışı oktiabr» töŋkerısı bolmai, qazaq aşarşylyqtan qyrylmaǧan bolar ma edı? S.Qojanov Məskeuge ketken soŋ ony aiyptau saiasi nauqany F.Goloşekin men onyŋ jandaişaptary arqyly keŋ örıs aldy. S.Qojanov 1938 jyly «halyq jauy» bolyp atylǧannan keiın de ony qaralau nauqany keŋ kölemde jürgızıldı. Sol kezdegı jəne odan keiıngı kezdegı ūltymyzdyŋ bırqatar ziialy qauym ökılı «qojanovşyldyqty» barynşa əşkereleuge tyrysyp baqty. 1957 jyly ol aqtalǧannan keiın de, sol jazǧyştar respublikadaǧy saiasatqa öz yqpaldaryn tigızıp, S.Qojanov turaly şyndyq 1980-jyldardyŋ soŋyna deiın tolyq aitylmai keldı. Tıptı, 1985 jyly şyqqan Qazaq SSR tarihi ocherkterınde S.Qojanovty ūltşyl, oŋşyl, uklonist dep körsetken. El təuelsızdıgınıŋ alǧaşqy jyldary tarihymyzdyŋ aqtaŋdaqtary zerttelıp, tuǧan jerımızdı naizanyŋ ūşymen, bılektıŋ küşımen qorǧap, bügıngı ūrpaqqa amanat etıp tapsyrǧan, attary atalmai kelgen, elımızdıŋ qalyptasuyna eren eŋbegı sıŋgen handarymyzdy, batyrlarymyzdy, bilerımızdı, memleket jəne qoǧam qairatkerlerın, aqyn-jyrau, jazuşylarymyzdyŋ mereitoilaryn halyq özı bastama bolyp toilap jatty. Osy ülken maŋyzdy şaralardy bır jüiege tüsıru maqsatynda respublika ükımetı 1993 jyly səuırde «1993-1995 jyldary respublikada mereitoilardy atap ötu turaly» arnaiy qauly qabyldady. Qaulyda kımderdıŋ mereitoilary qai kezde, qai jerde ötetını tolyq körsetıldı. Jala jabylyp, halyq jauy bolyp atylyp ketken, elımızge eŋbegı sıŋgen aǧalarymyzdyŋ 100 jyldyq mereitoilaryn ötkızudıŋ 1993-1995 jyldary josparlanǧan tızımı bekıtıldı. Alaida osy qaulyda 1994 jyly 100 jasqa keletın S.Qojanovtyŋ mereitoiy turaly eşteŋe aitylmapty. Menıŋ Oŋtüstık Qazaqstan oblysy əkiminiŋ orynbasary qyzmetine endı ǧana kırısken kezım. Oblysta S.Qojanovtyŋ 100 jyldyǧyn toilau baspasöz betterınde, ziialy qauym ökılderımen kezdesulerde köterılıp jürgen. Ükimettegilermen bailanyssam, «Biz bilmeimiz, qauly oblystan kelgen ūsynystar negizinde qabyldandy» dedi.
Mūny tolyq, təptıştep aityp otyrǧan sebebım, təuelsızdıktıŋ alǧaşqy jyldarynyŋ özınde S.Qojanovtyŋ 100 jyldyq mereitoiyn atap ötuge degen közqarastyŋ ekıtalai bolǧany bai qalady. Kemşilikti tüzetu üşin oblys əkimi M.Ürkimbaevtyŋ atynan hat alyp, Ükimet basşylaryna baryp, S.Qojanovtyŋ 100 jyldyq mereitoiyn ötkizu turaly Ükimet qaulysyn şyǧaruǧa küş saldyq. Nətijede, 1994 jyly 12 səuir küni «S.Qojanovtyŋ tuǧanyna 100 jyl tolu mereitoiyn əzirleu men ötkizu turaly» respublika Ükimetiniŋ №370 qaulysy keşigiŋkirep, öz aldyna jeke qauly bolyp şyqty. Qaulyda mereitoiǧa bailanysty respublika köleminde köptegen is-şara josparlanyp, S.Qojanovtyŋ 100 jyldyq mereitoiy 26-27 tamyzda tuǧan jeri Sozaq audanynyŋ ortalyǧy Şolaqqorǧan auylynda ötkiziletin bolyp belgilendi. Taǧdyrdyŋ jazuymen Sūltekeŋnıŋ mereitoiyn ötkızu, 1994 jyly qaŋtarda Sozaq audanynyŋ əkımı bolyp taǧaiyndalǧan maǧan būiyrdy. Osylaişa S.Qojanov mereitoiy tamyz aiynyŋ 26-27 künderi Sozaq audanynda ötti. Toi Sūltekeŋniŋ tuǧan auyly Aqsümbeden bastau alyp, onda ülken as berilip, qūran oqytylyp, eskertkişi aşyldy. Aqsümbe mektebıne ūly tūlǧanyŋ esımı berıldı. Şolaqqorǧan auylynda S.Qojanovtyŋ muzeii aşyldy. Şolaqqorǧan auylynyŋ ortalyq köşesı S.Qojanovtyŋ esımımen ataldy. S.Qojanovtyŋ 100 jyldyǧyna arnalǧan respublikalyq ǧylymi konferensiia ötkizildi. J.Şanin atyndaǧy oblystyq qazaq drama teatrynyŋ şyǧarmaşylyq ūjymy Sūltanbektiŋ Leninmen kezdesuin sahnalady. 32 şaqyrymǧa alaman bəige ūiymdastyryldy. Bas bəigege elge tanymal kəsipker S.Seitjanov sol tūstaǧy tört döŋgelektiŋ «töresi» «Volga» köligin ūtysqa tikti. Respublikalyq aqyndar aitysynyŋ bas jüldesi – «Jigulidi» Qazaqstannyŋ halyq aqyny Əselhan Qalybekova jeŋip aldy.
…Täuelsızdık jyldary S.Qojanovtyŋ esımın mäŋgı este qaldyru maqsatynda elımızde köptegen ıs-şara atqaryldy. Astana, Almaty, Şymkent, Türkıstan, Arys taǧy basqa köptegen eldı mekenderde köşelerge, mektepterge S.Qojanovtyŋ esımı berıldı, eskertkışter, biustter ornatyldy, kıtaptar şyǧarylyp, pesalar jazylyp, sahnalandy, mektep oqulyqtaryna esımı engızıldı. Biylǧy jyly Astana qalasyndaǧy ülken mektep-gimnaziiaǧa S.Qojanovtyŋ esımı berıldı.
Aldymyzda S.Qojanovtyŋ 130 jyldyq mereitoiyn respublika deŋgeiınde atap ötu mındetı tūr. Endı tiıstı qūzyrettı organdar mereitoi ötkızuge erekşe mən berıp, Astana qalasyndaǧy «Jerūiyq» saiabaǧynan S.Qojanovqa eskertkış qoiu üşın arnaiy bölıngen orynǧa, onyŋ eŋselı eskertkışın ornatudy, S.Qojanov turaly jazylǧan «Stalinmen betpe-bet» tarihi dramasyn (avt. J.Əlmaşūly) Astana teatrynda sahnalaudy, Astana, Almaty, Şymkent, Türkıstan qalalarynda, Türkıstan oblysynyŋ audandary men eldı mekenderınde S.Qojanovtyŋ tuǧanyna 130 jyldyǧyna orai ərtürlı ıs-şarany joǧary deŋgeide ötkızudı ūiymdastyru kerek. Sonymen bırge S.Qojanovtyŋ qoǧamdyq-saiasi qyzmetın tereŋırek zerttep, onyŋ ömırı men qyzmetıne bailanysty Almaty men Taşkenttıŋ, Məskeu men Orynbor qalalarynyŋ arhivterındegı qūjattardy, materialdar men ədebi şyǧarmalardy jinaqtap, rettep, bastyryp şyǧaru kerek. S.Qojanovtyŋ qoǧamdyq-saiasi qyzmetı ūltqa qyzmet etudıŋ jarqyn ülgısı boldy. Ol aitys-tartyspen, saiasi kürespen ötken san-salaly qyzmetınde toptyq, taptyq, tıptı partiialyq müddelerdıŋ aiasynda qalyp qoimai, ərkez ūlttyq, memlekettık biıkten tabylyp otyrdy. Būl – bızdıŋ öskeleŋ ūrpaq üşın öte qajet ülgı-önege.
Qairatker Qojanovtyŋ bız bılmeitın qyry men syry qanşama deseŋızşı?! Aldaǧy uaqytta solardy zerttep, halqyna tabys etu, ǧylymi eŋbekter, körkem şyǧarmalar jazu – ǧalymdardyŋ, zertteuşılerdıŋ, jazuşylardyŋ, asyl tūlǧany qadır tūtatyn barşa halyqtyŋ qasiettı boryşy.
Quanyş AITAHANOV,
memleket jäne qoǧam qairatkerı
