قازاقستاننىڭ تاۋەلسىزدىك شەجىرەسىنە شيرەك عاسىر دا تولعان جوق. دەگەنمەن ءوزىنىڭ ساياسي تاۋەلسىزدىگىنىڭ ءاربىر جىلىن ەلىمىز ءوز ەگەمەندىگىن قۇرۋعا, ونى نىعايتىپ ودان ءارى دامىتۋعا ارنادى. وسىنىڭ ناتيجەسىندە مەملەكەتىمىز ادەتتە ونداعان, قالا بەردى جۇزدەگەن جىلداردا قول جەتەتىن, ەرەن جەتىستىكتەرگە جەتتى.
قازاقستان تالاي قيىندىقتاردى باستان وتكەرىپ, ءتۇرلى داعدارىستارمەن بەتپە-بەت كەلدى, ەلىمىز قانداي جاعدايدا دا تاۋەلسىزدىك, ۇلتتىق تۇراقتىلىق پەن حالىقتار اراسىنداعى كەلىسىم سىندى ەڭ باستى قۇندىلىقتاردى ساقتاپ قالا ءبىلدى. مەملەكەت ءوزىنىڭ باستى ۇستانىمى مەن باعدارى رەتىندە, دامۋدىڭ نەگىزگى ماقساتى مەن باعىتىن ايقىندايتىن ستراتەگيالىق قۇجاتتاردا بەكىتىلگەن – ءوز ازاماتتارىنا جان-جاقتى قامقورلىق جاساۋ مىندەتى ەكەندىگىن ايقىندادى. ولاردىڭ اراسىندا ەڭ نەگىزگىسى ارينە, ءوتىپ بارا جاتقان 2014 جىلدىڭ باستى قۇجاتى – ەلباسىنىڭ قازاقستان حالقىنا ارناعان جولداۋى.
«نۇرلى جول – بولاشاققا باستار جول» جولداۋى بۇل – ەلباسىنىڭ بۇگىنگى كۇن تالاپتارىن ەسكەرە وتىرىپ جاساعان بۇعان دەيىنگى ارناۋلارىنىڭ لايىقتى جالعاسى. ءبىر جىل بۇرىن جاريالانعان «2050 ستراتەگياسى» باعدارلاماسى – XXI عاسىردىڭ عالامدىق ماسەلەلەرىن قامتي وتىرىپ, قازاقستاننىڭ الداعى ونجىلدىقتارداعى جاڭا ساياسي باعدارىن انىقتاسا, وسى جولعى جولداۋ بۇگىنگى كۇننىڭ سىناقتارىنا ارنالعان ناقتى جاۋاپ بولدى.
مەملەكەت باسشىسىنىڭ جاڭا جولداۋى – داعدارىس كەزەڭىندەگى جاھاندىق وزگەرىستەر اياسىندا ۇلتتىق ەكونوميكانى ارى قاراي دامىتۋعا, سىرتقى فاكتورلار الدىندا قوعامدىق تۇراقتىلىقتى قامتاماسىز ەتىپ, الەۋمەتتىك جەتىستىكتەردى ساقتاۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن زاماناۋي باعدارلاما. جاڭا ەكونوميكالىق باعدارلامانىڭ «نۇرلى جول» اتالۋىنىڭ ءوزى-اق كوپ جاعدايدان حابار بەرسە كەرەك. قازاقستان ءوز تاۋەلسىزدىگى جىلدارىندا بۇكىل الەم «قازاقستاندىق جول» دەپ تانىعان دامۋدىڭ وزىندىك باعىتىن قالىپتاستىرا ءبىلدى.
ءبىز تاريحي كەزەڭدى باستان وتكەرۋدەمىز. ەگەر عالامدىق تۇرعىدان قارايتىن بولساق, عاسىرلار بويى ۇلان-عايىر دالامىزدى ساقتاۋ جولىندا باستارىن بايگەگە تىككەن ءبىزدىڭ اتا-بابالارىمىزدىڭ نەگىزگى ارمان-مۇراتى دا وسى سارا جول بولاتىن. ماڭگىلىك ەل بولۋ ولاردىڭ باستى ماقساتى ەدى. ال ءبىز ءۇشىن بۇل بۇگىندە ارمان ەمەس, ومىرلىك اقيقاتقا اينالدى. بۇگىندە ول ارمان تاۋەلسىزدىكتىڭ داڭعىل جولىنداعى باعدار بەرەر الاۋعا اينالعان جالپىۇلتتىق يدەيا – «نۇرلى جول».
الدا ءبىزدى ۇيىمشىلدىق پەن تولەرانتتىلىقتى تالاپ ەتەتىن ۇلكەن دە جاۋاپتى جۇمىستار كۇتىپ تۇر. نۇرسۇلتان ءابىشۇلى اتاپ كورسەتكەندەي بۇل: «قازاقستاننىڭ كەمەل كەلەشەگىنىڭ كىلتى».
تاۋەلسىزدىكتىڭ 23 جىلى ىشىندە ەلىمىز ورتا ازيا ايماعىنداعى كوشباسشى ءارى تىرەك مەملەكەتكە اينالىپ, الەمنىڭ دامىعان 30 ەلىنىڭ قاتارىنا كىرۋدى ماقسات ەتىپ قويدى. جەتىستىگىمىز مۇنىمەن شەكتەلمەك ەمەس. ءبىز جاس ەلوردامىزدى جاڭادان سالدىق. «جۇمىلا كوتەرگەن جۇك جەڭىل» دەيدى حالىق دانالىعى. تولايىم تابىستارعا بىرلىكتىڭ ارقاسىندا قول جەتتى. «قازاقستاندىق جول» مەن جاڭا جولداۋدىڭ باستى كۇشى دە, دانالىعى دا وسى شىنايى بىرلىكتە جاتقاندىعى انىق.
ءبىزدىڭ مەملەكەتىمىز ەلباسى جولداۋىندا كورسەتىلگەن باعىتپەن سەنىمدى تۇردە دامۋدىڭ داڭعىل جولىنا ءتۇستى. ال جاس ەلوردامىز ەكونوميكانىڭ ەڭ باستى قوزعاۋشى كۇشى بولىپ سانالادى. گۇلدەنگەن تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ سيمۆولىنا اينالعان استانا ءار جىل سايىن الەمدىك قاۋىمداستىقتىڭ نازارىن وزىنە اۋدارىپ كەلەدى. بۇل رەتتە, 1997 جىلى ەلوردانى استاناعا كوشىرۋ تۋرالى شەشىمنىڭ پرەزيدەنتتىڭ حالىققا ارناعان تۇڭعىش جولداۋىنان تۋرا ەكى اي وتكەننەن كەيىن قابىلدانۋى دا تاريحي ساباقتاستىق دەپ بىلەمىز.
وسى ۋاقىت ارالىعىندا از جۇمىس اتقارىلعان جوق. استانا بۇگىندە ەلىمىزدىڭ عانا ەمەس, بۇكىل الەمدىك دەڭگەيدەگى ساياسي ورتالىققا اينالدى. بۇل جەردە جاھاندىق اۋقىمداعى وقيعالار كۇن تارتىبىنە قويىلىپ, تاعدىرلى شەشىمدەر قابىلدانادى. جارقىن وزگەرىستەر مەن جەمىستى رەفورمالاردىڭ ناتيجەسىندە, مەملەكەتىمىزگە دەگەن الەمدىك قاۋىمداستىقتىڭ سەنىمى مەن مەملەكەت باسشىسىنىڭ جەكە بەدەلىنىڭ ارقاسىندا ەلىمىزگە ەكسپو-2017 حالىقارالىق كورمەسىن وتكىزۋ مارتەبەسى بۇيىردى. بۇل – ءبىزدىڭ ورتاق جەڭىسىمىز. استانا بەس ميلليوننان استام ادامنىڭ كەلۋى جوسپارلانعان بۇكىلالەمدىك كورمە قوناقتارىن لايىقتى قابىلدايدى. جاھاندىق كورمە وتەتىن كەزەڭدە استانا قالاسى الەمدىك ورتالىققا اينالاتىندىعى ءسوزسىز.
حالىقارالىق دارەجەدەگى ءىس-شارانى وتكىزۋ الدىنداعى قالامىزدىڭ ەرەكشە جاۋاپكەرشىلىگىن سەزىنە وتىرىپ, ءبىز ەلوردانىڭ ينفراقۇرىلىمدىق نەگىزىن قامتاماسىز ەتۋگە مىندەتتىمىز. ەلباسى ءوز جولداۋىندا: «ءبىز استانادان بارلىق جاقتارعا اۆتوموبيل, تەمىر جول جانە اۋە ماگيسترالدارى تارايتىنداي كولىك جەلىسىن قۇرۋعا ءتيىسپىز. جۇرەكتەن تارايتىن ارتەريالار سياقتى. كۇننەن تارايتىن شۇعىلا سياقتى» دەپ اتاپ كورسەتتى. وسىعان وراي ءاربىر قازاقستاندىقتىڭ مىندەتى ءوزىنىڭ وتانعا دەگەن جانقيارلىق ەڭبەگى ارقىلى قانتامىرلاردى تولتىرىپ, وعان شۇعىلالى شۋاعىن تاراتادى دەپ سەنەمىن.
بۇگىندە ەلوردا اۋەجايى استانانىڭ باس قاقپاسى ىسپەتتى. ونىڭ الەۋەتىن ارتتىرا ءتۇسۋ ءۇشىن جاڭادان ۇشىپ-قونۋ الاڭىنىڭ تەرمينالى سالىناتىن بولادى. بۇل ونىڭ جىل سايىنعى جولاۋشىلار وتكىزۋ قابىلەتىن ەكى ەسەگە دەيىن ارتتىرىپ, 2017 جىلعا قاراي 7,1 ميلليون جولاۋشى قابىلداۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. جاقىن جىلدارى تۇرعىندارى ميلليوندىق كورسەتكىشكە جەتەتىن قالا ءۇشىن جاڭا تەمىرجول ۆوكزالىنىڭ قاجەتتىلىگى دە وراسان. ونىڭ قۇرىلىسى بۇگىندە باستالىپ تا كەتتى.
ەجەلگى كوشپەندىلەر داۋىرىنەن بەرى جول سالۋ – قۋاتتىلىق پەن ءوسىپ-وركەندەۋدىڭ كەپىلى بولىپ سانالعان. ۇشى-قيىرى جوق قازاق دالاسى ءۇشىن كولىك ينفراقۇرىلىمىنىڭ ماڭىزى ءتىپتى دە ەرەكشە. اۆتوموبيل, تەمىرجول جانە اۋە ماگيسترالدارى استانانى ەلدىڭ بارلىق وڭىرلەرىمەن بايلانىستىرىپ تۇرۋى قاجەت. بۇل ءوز كەزەگىندە, ەكونوميكانى جاڭعىرتىپ, جاڭا جۇمىس ورىندارىن اشىپ قانا قويمايدى, سونىمەن بىرگە ول بولاشاق ۇرپاقتىڭ يگىلىگىنە اينالاتىن بولادى.
كولىكتىك ينفراقۇرىلىممەن قاتار, ەنەرگەتيكا, يندۋستريا, الەۋمەتتىك ينفراقۇرىلىمدار دا قازاقستاننىڭ «نۇرلى جول» اتتى جاڭا ەكونوميكالىق ساياساتىنىڭ ارقاۋىنا اينالدى. ءبىز از ۋاقىت ىشىندە ۇلكەن دە جاۋاپتى ىستەردى اتقارۋىمىز كەرەك. بىراق قالاي بولعاندا دا, جاس ەلوردامىزدىڭ دامۋ قارقىنى باسەڭدەمەيدى, سونداي-اق, ينۆەستيتسيالىق جوبالاردى جۇزەگە اسىرۋ جالعاسا بەرەتىن بولادى. بۇل ماقساتقا, 2015 جىلى مەملەكەتتىك بيۋدجەتتەن 200-دەن استام جوبالار ءۇشىن 170 ملرد تەڭگەدەن استام قارجى ءبولۋ قاراستىرىلعان.
استانا بۇگىندە ءوزىن-ءوزى قامتاماسىز ەتۋدىڭ جاڭا دەڭگەيىنە شىقتى. ءبىز ەلباسى بەلگىلەگەن جاڭا ەكونوميكالىق ساياسات نەگىزىندە 2015 جىلدىڭ بيۋدجەتىن بەكىتتىك. بەلگىلى ءبىر مولشەردە ءبىزدىڭ كەيبىر ماقساتتى ينديكاتورلارىمىزعا اسەرىن تيگىزەتىن الەمدىك ەكونوميكاداعى كەيبىر جاعىمسىز تەندەنتسيالارعا قاراماستان, 2014 جىلدىڭ قورىتىندىسى بويىنشا, ءبىز دامۋدىڭ نەگىزگى پارامەترلەرى بويىنشا جوعارعى ەكونوميكالىق كورسەتكىشتەرگە قول جەتكىزبەكپىز.
اتاپ ايتقاندا, قۇرىلىس جۇمىستارىنىڭ كولەمى 31,5 پايىزعا ارتىپ, 903,6 مىڭ شارشى مەتر تۇرعىن ءۇي پايدالانۋعا بەرىلدى. بۇل 2013 جىلمەن سالىستىرعاندا 4,5 پايىزعا ارتىق. جالپى ىشكى ءونىمنىڭ يندەكسى بويىنشا 2011-2013 جىلدار ىشىندە جىل سايىن ورتا ەسەپپەن 11 پايىز تۇراقتى ءوسۋ ديناميكاسى بايقالادى. بۇل – رەسپۋبليكالىق كورسەتكىشتەن ايتارلىقتاي جوعارى جەتىستىك. نەگىزگى كاپيتالعا 472,2 ملرد تەڭگە قۇيىلىپ, ونىڭ ءوسىمى 12,7 پايىزدى قۇرادى. ال استانالىقتاردىڭ ورتاشا جالاقى مولشەرى 11,3 پايىزعا ءوسىپ, 168,5 مىڭ تەڭگەگە جەتتى.
كەلەر جىلى قازاق حاندىعىنىڭ 550 جىلدىعىن, اتا زاڭىمىز بەن قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ 20 جىلدىعىن سالتاناتتى تۇردە اتاپ وتەتىن بولامىز. استانا ەلىمىزدىڭ باستى ورتالىعى رەتىندە مەرەكەلىك ءىس-شارالارعا تىكەلەي قاتىساتىن بولادى. بۇل اتاۋلى داتالىق مەرەكەلەر قازاق مەملەكەتتىلىگىنىڭ نەگىزگى تۇعىرى سانالادى. ال ونىڭ باستى جەتىستىگىنىڭ كىلتى – ءبىزدىڭ حالقىمىز قالىپتاستىرعان ەتنوسارالىق جانە كونفەسسياارالىق كەلىسىم, توزىمدىلىك, بەيبىتشىلىك پەن بىرلىكتە جاتىر.
«قازاقستاندىق جولدىڭ» جانە «قازاقستاندىق ارماننىڭ» باستى جەتىستىگى – بۇگىنگى كۇننىڭ داۋلەتى, كەلەشەكتىڭ مۇراسى, وتكەن كۇننىڭ ەستەلىگى مەن ساباقتاستىعىندا جاتىر. تەك بىرلىگى كۇشتى ەل عانا وسىناۋ قيىن كەزەڭنەن ەلباسىنىڭ جەتەكشىلىگىمەن امان-ەسەن وتە الادى.
مەملەكەت باسشىسىنىڭ جولداۋى – ءبىزدىڭ دامۋىمىزدىڭ داڭعىل جولىنىڭ كەزەكتى بيىك بەلەسى ەكەندىگىن تۇسىنەمىز. بەلگىلەنگەن مەجەلى ءمىندەتتەردىڭ ورىندالۋى – ۋاقىت ەنشىسىندە. ۋاقىت ەشقاشاندا ءبىر ورنىندا تۇرىپ قالمايدى. ءبىز ونىڭ جاھاندىق سىناقتارىنا لايىقتى جاۋاپ بەرۋدى مەڭگەردىك. تاۋەلسىز ءارى قۋاتتى مەملەكەت قۇرۋ جولىنداعى تاڭداۋلارىمىز بەن قابىلداعان شەشىمدەرىمىزدىڭ دۇرىستىعىن ءبىز قاشاندا ىسپەن دالەلدەپ كەلەمىز. «نۇرلى جول» بۇگىندە ءبىزدىڭ الدىمىزعا دامۋدىڭ جاڭا باعىتىن كورسەتىپ وتىر. بۇل جولدا دا ءبىزدىڭ ەلباسىمەن بىرگە جاڭا جەتىستىكتەرگە جەتە بەرەتىنىمىزگە سەنىم زور.
