رۋحانيات
ءار ايەل باقىتقا لايىقتى
(جازۋشى ءازىلحان نۇرشايىقوۆتىڭ «ماحاببات, قىزىق مول جىلدار» اتتى رومانىن وقىعاننان كەيىنگى وي)
«ماحاببات, قىزىق مول جىلدار» – قازاق ادەبيەتىنىڭ جاۋھارى, اسىلى. بۇل ءبىر شىعارماعا بىرنەشە ادامنىڭ تاعدىرىن ارقاۋ ەتىپ, ءار وقىرماننىڭ جۇرەگىنە شىنايى ماحاببات سەزىمنىڭ ساۋلەسىن قۇيا بىلگەن تەڭدەسى جوق ەڭبەك.
ايگىلى جازۋشى ءازىلحان نۇرشايىقوۆتىڭ ناعىز شەبەرلىگى مەن قالامگەرلىك قۋاتى ايقىن كورىنىس تاپقان شىعارمانىڭ كوتەرگەن ماسەلەسى مەن بۇگىنگى قوعامنىڭ اراسىندا قانداي بايلانىس بار دەگەن سۇراق تۋىندايدى.. البەتتە, بايلانىس بار. ايەل زاتىنىڭ ادالدىعىنا تابىنۋ بىلاي تۇرسىن, نازىك جانداردى مازاقتاۋ مەن قورلاۋ بۇرىن دا بولعان ەدى, قازىر دە ازايعاننىڭ ورنىنا كوبەيىپ بارادى. نەگە بۇلاي؟ وسى ساۋالعا وزىمشە جاۋاپ ىزدەپ كورەيىن. 1970 جىلى جارىققا شىققان بۇل روماندى قازىرگى جاستار دا قىزىعىپ وقيدى. ءوز باسىم بۇل كىتاپتى جۇرەگىمنىڭ قالاۋىمەن ەكىنشى مارتە وقۋعا كىرىستىم. ەكى جاستىڭ ماحاببات سەزىمى بەينەلەنگەن شىعارمانى العاش قولىما العانىمدا اق پاراقتارىندا قايعىعا تولى ماحابباتتىڭ جاسىرىلعانىنان بەيحابار ەدىم.
رومانداعى تارتىسقا تولى وقيعالار, شيەلەنىسكە تۇسكەن تاعدىرلار قاتتى قىزىقتىرىپ اكەتتى. ونداعى وقيعالاردىڭ سوڭى جاقسىلىقپەن اياقتالسا ەكەن دەپ ۇمىتتەندىم. بىراق باس كەيىپكەرلەر – اقىلدى دا سۇلۋ مەڭتايدىڭ بەس كۇن جالعاندا كورگەن قورلىعى, ەل مەن جەردى جاۋدان قورعاپ كەلگەن ەربولدىڭ ءوز سۇيىكتىسىن قورعاۋ جولىنداعى شاراسىزدىعى قالىڭ مۇڭعا كومىپ تاستادى. كەلەشەگىنەن زور ءۇمىت كۇتكەن جاس قىزدىڭ وتىرىكتىڭ قۇربانى بولىپ, اعاسىنىڭ مايدانداسى, ارسىز تۇماجانعا ەرىكسىز بەرىلۋى, اپپاق دەنەسىنە ەركەكتىڭ قولى تيمەگەن جاننىڭ اقادال ار-نامىسىنىڭ تاپتالۋى جان-جۇرەگىمدى جابىرقاتىپ جىبەردى. شىم-شىتىرىق شيلەنىستى ساتتەردە تۇماجاندى مەڭتايعا ەرتىپ اپارعان ەربولدىڭ قىلىعىن دا تۇسىنبەي دال بولدىم. «قىزدى قىزىق ءۇشىن جاراتقان» دەگەن توعىشارلىق دەڭگەيدە قالىپ قويعان تۇماجاندى كورسەم بەتىنە بىلش ەتكىزىپ بىراق تۇكىرەتىن ەدىم…
سوناۋ اقبىلەك, ۇلپاندار زامانىنان بار ءالسىز ايەلدى مازاق ەتۋ, قورلاۋ ادامزاتتىڭ ساناسى مەن ويى قارىشتاپ دامىعان 21 عاسىردا دا جويىلماعانى وكىنىشتى. ول از دەسەڭىز, وركەنيەتتى زاماندا قىز الىپ قاشۋ, جاس ارۋدىڭ پاكتىگىن تاپتاۋ, كۇڭشە ۇرىپ-سوعۋ, اۋىر جۇمىسقا جەگۋ, ءتىپتى وپ-وڭاي ولتىرە سالۋ ۇيرەنشىكتى نارسەگە اينالدى. قازاقشا ايتقاندا, سونداي سوراقىلىققا ەتىمىز ءولىپ كەتتى. الىسقا بارماي-اق, ءوزىنىڭ كۇيەۋى قورلاپ ولتىرگەن مارقۇم سالتانات نۇكەنوۆانىڭ وقيعاسى ءبىزدىڭ قوعامدى ءدۇر سىلكىندىردى.سالتانات تانىمال ادامنىڭ جارى بولعان سوڭ, بۇل سۇمدىقتى كۇللى ەل ەستىپ-ءبىلدى.ول ماعان دۋلات يسابەكوۆتىڭ «گاۋحارتاس» شىعارماسىنداعى سالتاناتتى ەسكە سالادى. ەكى زاماننىڭ سالتاناتى… ەكى ءتۇرلى تاعدىردىڭ ءبىر ارناعا توعىسۋى. وقيعالاردىڭ بايلانىسىپ تۇرعانى سونشالىق, ءارتۇرلى ۋاقىتتا بولعانىنا قاراماستان اششى شىندىقتى انىق دالەلدەۋدە. سول ءبىر زامانداعى ءوزىمشىل ىبىش پەن بۇگىنگى زامانداعى بىلىققا باتقان بيشىمباەۆتىڭ موينىنا ءبىر ەمەس, ەكى ادامنىڭ ءومىرى جازىلدى. ءبىرى – قادىرىنە جەتە الماعان اياۋلى جارى بولسا, ەكىنشىسى ومىرىنە ءمان بەرەر سوڭعى ءۇمىتى – ءسابيى.
سالتانات تانىمال ادامنىڭ جارى بولعان سوڭ, بۇل سۇمدىقتى كۇللى ەل ەستىپ-ءبىلدى. ال ەلگە جاريا بولماعان, زورلىقشىل قانىشەرلەردىڭ قولىنان مەرت بولىپ جاتقان قازاق قىزدارى مەن ايەلدەرى قانشاما؟!. بىرەۋدىڭ قاناتتىعا قاقتىرماي, تۇمسىقتىعا شوقتىرماي ماپەلەپ وسىرگەن پەرزەنتىنە ادام ەسەبىندە قاراماي, قورلاپ-زورلايتىن, كۇڭ قىلاتىن ەركەكتەردىڭ بۇ قوعامدا ءومىر ءسۇرۋى ءبارىمىزدى ويلاندىرۋى ءتيىس. بۇگىنگى زاماندا بارلىق سالادا دامۋ, وركەندەۋ بار. بىراق… ايەل زاتىن قورعاۋعا كەلگەندە كەرىسىنشە قۇلدىراۋعا ۇرىندىق. ويتكەنى, رۋحاني قۇندىلىقتار شايىلىپ, ادام بالاسى ماتەريالدىق قۇندىلىقتارعا باسىمدىق بەرۋدە. وسى كىتاپتى وقىعاننان كەيىن ءبىر تۇسىنگەنىم, ايەل ەركەكتەن ءبىر ساتى تومەن تۇرۋى كەرەك دەگەندى كەيبىر ادامدار كەرىسىنشە قابىلدايدى. توعىشارلىق سانانىڭ شىرماۋىنان شىعا الماعاندار ءالى دە كوپ. «ماحاببات, قىزىق مول جىلدار» – اق پەن قارانىڭ, ادىلدىك پەن ادىلەتسىزدىكتىڭ بىتىسپەس كۇرەسى ءجۇرىپ جاتقانىن كورسەتەتىن شىعارما. مەنىڭشە, بۇل كىتاپتى ءاربىر قازاق وقىپ, وي ءتۇيىپ, جولى جىڭىشكە قىز بالاعا ۇلتتىق سانا بيىگىنەن قاراۋى قاجەت. سەبەبى, ۇلتتىڭ ۇياتى دا, بولاشاعى دا – ءار قازاق قىزىنىڭ ار-نامىسىندا, ابىروي-پاكتىگىندە جاتىر. ونى قۇرمەتتەپ, كوزدىڭ قاراشىعىنداي ساقتاي الماساق, ۇلت رەتىندە ءوسىپ-وركەندەمەيمىز.
ءار ايەل زاتى باقىتقا, باقىتتى بولۋعا لايىقتى. ايەل باقىتتى بولسا, ۇرپاق تا باقىتتى عۇمىر كەشەدى. ال ايەلدى جىلاتساق, وبالىنا قالساق, شىنايى ماحابباتتى قورلاساق, العا باسپايمىز. شىعارمانىڭ نەگىزگى ءتۇيىندى ايتاتىن ويى – وسى. بولاشاقتا جۋرناليست بولىپ, قولىما قالام ۇستاسام, ايەل باقىتى دەگەن تاقىرىپتى تەرەڭ زەرتتەپ, قوعامدى وياتاتىن, كوپتەگەن ادامداردىڭ وي-پىكىرىن وزگەرتەتەتىن وتكىر, تۇشىمدى دۇنيەلەر جازامىن دەگەن ارمان-مۇراتىم بار. الەم ايەلمەن ادەمى, ال الەم ايەلگە ادىلەتتى بولۋى ءتيىس.
ارۋجان ەسەنگەلدى, استانا قالاسىنداعى №8 مەكتەپتىڭ وقۋشىسى.
