«جاسىلدار كومانداسى». وزدەرiن وسىلاي دەپ اتايتىن بiر توپ جاس نازارباەۆ ۋنيۆەرسيتەتiنiڭ عىلىم جانە تەحنولوگيالار مەكتەبi, روبوتەحنيكا جانە مەحاترونيكا دەپارتامەنتiندە ءدارiس الىپ ءجۇر. شەتتەرiنەن بiلiمدi. بiلمەيتiندەرi – جەردiڭ استىندا. توپ تاۋلiكتiڭ ۇشتەن ەكi بولiگiن روبوت قۇراستىرۋ زەرتحاناسىندا وتكiزەدi. بۇل – ولار ءۇشiن قالىپتى ءجايت. ايتسە دە, ولاردىڭ قازiرگi جۇمىسى تiپتi قاۋىرت ەكەن. سەبەبi, الدا «ەڭ ۇزدiك روبوت ديزاينىن» ساراپقا سالاتىن سايىس تاياپ كەلەدi…
باستاۋىش سىنىپتارىندا جاتتاعان مىنا ولەڭ جولدارى ەسiڭiزدە مە: «…سيىر سۋدى iشiپ كەلسە, تاماق العا پiسiپ كەلسە…». بiتپەيتiن ءارi ورىندالمايتىن «جالقاۋدىڭ ارمانى» ەدi بۇل. مۇنى ايتىپ وتىرعان سەبەبiمiز, جالقاۋعا دا, تاقپاقتى جاتتاعان سiزگە دە بوس قيال كورiنەتiن سول ارمان بiرتە-بiرتە شىندىققا اينالىپ كەلەدi.
ماسەلەن, وسىدان بiراز ۋاقىت بۇرىن ورال ونەرتاپقىشتارىنىڭ ورiستەگi مال قايىراتىن روبوتتاردى جاساۋ جولىندا iزدەنiپ جاتقاندىعىن ەستiگەنبiز. ال, ەدەن جۋىپ, قازان قايناتاتىن روبوتتاردى جاپون ەلi الدەقاشان قولدانىسقا ەنگiزiپ ۇلگەردi.
ءدال قازiرگi كەزدە تەحنولوگياسى مىقتى دامىعان ەلدەردi بىلاي قويعاندا, بiزدiڭ ءوزiمiز روبوتتىڭ كومەگiنە از جۇگiنiپ جۇرگەن جوقپىز. بiر ءسات اينالاڭىزعا كوز جiبەرiڭiز, روبوت-بانكومات اقشاڭىزدى سىرتىلداتىپ ساناپ بەرiپ جاتىر, كيiمiڭiزدi جۋىپ, كەپتiرiپ, ۇتiكتەپ بەرiپ جاتقان دا, ماي سالاسىندا قولدانىلاتىن شامادان تىس جىل-دامدىقپەن كەلە جاتقان كولiكتi اۆتوماتتى تۇردە سۋرەتكە ءتۇسiرiپ الاتىن دا وسى «اقىلدى كiر جۋعىش ماشينە», «اقىلدى كامەرا», وزiمiزشەلەپ ايتساق, «قۇلتەمiرلەر».
ارينە, بiزدiكiلەردiڭ قۇدiرەتi امەريكا, جاپونيا ەلدەرiندەگi قۇلتەمiردiكiنە جەتە قويماس. دەسەك تە, iرگەسi ەندi عانا قالانىپ كەلە جاتقان نازارباەۆ ۋنيۆەرسيتەتiنiڭ جاس عالىمدارى الداعى ۋاقىتتا وسى سالا بويىنشا تىڭنان تۇرەن سالارى انىق.
مەملەكەت باسشىسى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ يدەياسىمەن اشىلعان شاڭىراقتا ەلدiڭ ناعىز ينتەللەكتۋالدى ەليتاسى ءتالiم الىپ جاتىر دەۋگە تولىق نەگiز بار. نەبارi 17-19 جاس شاماسىنداعى ورiمدەي جاستار تەك بiلiم الىپ قانا قويماي, قازiردەن باستاپ عىلىم دامۋىنىڭ بەل ورتاسىندا ءجۇر.
عىلىم جانە تەحنولوگيا مەكتەبi روبوتەحنيكا جانە مەحاترونيكا دەپارتا-مەنتiنiڭ اسسيستەنت-پروفەسسورى دەگەن دارداي اتتى يەمدەنگەن الماس شىڭ-تەمiروۆتiڭ ءوزi نەبارi 33 جاستاعى جiگiت بولىپ شىقتى. پروفەسسوردىڭ جاس بولسا دا, تالاي جاڭالىققا باس بولار ءتۇرi بار.
الماس دوكتورانتۋرانى «بولاشاق» باعدارلاماسىمەن ۇلىبريتانيانىڭ ليۆەرپۋل ۋنيۆەرسيتەتiندە ءتامامداپ كەلiپتi.
جالپى, ۋنيۆەرسيتەتتەگi وقىتۋشى پروفەسسورلاردىڭ دەنi – كەزiندە «بولا-شاق» باعدارلاماسىمەن الەمنiڭ جەتەكشi جوعارى وقۋ ورىندارىندا وقىپ كەلگەن قازاقتىڭ قارا دومالاق بالالارى. بۇعان قاراپ, قازاقتىڭ «بiلiمگە دە بار تالاسى» دەپ وي تۇيەسiڭ.
روبوت قۇراستىرۋ – وسى ماماندىق بويىنشا بiلiم الىپ جاتقان ستۋدەنتتەردiڭ كۇندەلiكتi جۇمىسى.
كiرپiشتiڭ بiر تۇرiنەن الۋان ءتۇرلi عيمارات تۇرعىزۋعا بولاتىنى سياقتى بiر مودۋلدەن سان ءتۇرلi روبوتتاردى جاساپ شىعۋعا بولادى. تەك, ورەڭ جەتسە بولعانى. بالالاردىڭ ايتۋىنشا, روبوتتىڭ قاڭقاسىن جاساۋ اسا قيىن ەمەس. قيالىڭا ەرiك بەرiپ, ونى قولدانىستىڭ ءار سالاسىنا لايىقتاپ جاساۋعا بولادى. ال,وعان باعدارلاما ەنگiزۋ, ياعني, قۇلتەمiرگە «جان بiتiرۋ» اجەپتاۋiر قيىن جۇمىس كورiنەدi.
الايدا, امەريكادان كەلگەن پروفەسسور اتاكان ۆارول قازاق جاستارىنىڭ بۇل سالاعا دەگەن قىزىعۋشىلىعى وتە جوعارى ەكەنiن ايتادى. وسى ۋاقىتقا دەيiن امەريكاداعى 140 جىلدىق تاريحى بار ۆاندەربيلت ۋنيۆەرسيتەتiندە جەمiستi ەڭبەك ەتiپ كەلگەن ۆارول مىرزانىڭ ەندi عانا iرگەسi قالانعان نازارباەۆ ۋنيۆەرسيتەتiنە اۋىسۋعا تاۋەكەلi قالاي جەتتi ەكەن دەگەن ساۋال بiزدi دە قىزىقتىردى.
«مۇنىڭ تاڭ قالاتىن تۇگi جوق» دەدi ول شەتەلدiكتەرگە ءتان سالقىن قاندىلىقپەن:
– مەنiڭ كوزiم جەتكەنi, تاريحى ابدەن قالىپتاسىپ بولعان وقۋ ورنىنا جاڭالىق ەنگiزۋ وتە ۇزاق ۋاقىتتى تالاپ ەتەدi. نازارباەۆ ۋنيۆەرسيتەتi – جاڭا وقۋ ورنى. سوندىقتان, كەز كەلگەن جاڭالىققا قورىقپاي قادام جاساۋعا بولادى. مۇندا جاڭالىقتار اشۋعا, تىڭ iزدەنiستەرمەن اينالىسۋعا زور مۇمكiندiك بار ەكەنiن بايقادىم. ۋنيۆەرسيتەتكە ەل باسشىلىعى تاراپىنان دا زور قولداۋ بايقالادى. روبوتەحنيكا, مەحاترونيكا دارiستەرiنە الىپ جاتقان قۇرال-جابدىقتارى دا, جالپى وقۋ باعدارلاماسى دا زاماناۋي. جاستارى دا تالانتتى.
قوس پروفەسسور جاقىندا بiلiم جانە عىلىم مينيسترلiگiنiڭ ارنايى گرانتىن ۇتىپ الىپتى. وسى گرانت نەگiزiندە ولارعا گيبريدتi روبوت جاساۋ مۇمكiندiگi بەرiلدi. بويى بiر جارىم مەتردەي بولاتىن ءتورت اياقتى نەمەسە ءتورت دوڭگەلەكتi ادامعا ۇقساس روبوتتار اپاتتى جاعدايدان قۇتقارۋ كەزiندە, مەديتسينا سالاسىندا كەڭiنەن قولدانىلادى ەكەن.
دەمەك, اۋرۋحانا پالاتالارىندا ناۋقاستاردىڭ حالىن سۇراپ, دەنە قىزۋىن تەكسەرiپ جۇرەتiن قۇلتەمiرلەردi كورەتiن كۇنiمiز الىس ەمەس سەكiلدi.
شىنار دوسان
