سىبىزعى قازاق حالقىنىڭ قوبىز, دومبىرا سىندى ءتول اسپاپتارىمەن قاتار اتالاتىن, سان عاسىرلىق تاريحى بار ۇرمەلى ساز اسپابى بولعانمەن, سىبىزعى ۇنىندەگى جۇرەك قىلىن تەربەيتىن سۇلۋ سازدى, كومەيدەن قايىرىپ, كوكىرەكتەن شىعاراتىن تانىمال سىبىزعىشىلار ەل ىشىندە كۇن وتكەن سايىن سيرەپ بارا جاتىر. تەك ساحنادا, ۇلتتىق وركەستردىڭ قۇرامىندا توبە كورسەتكەنى بولماسا, بابادان قالعان باعلان ونەردىڭ باعاسىن بيىكتەتىپ, بابىمەن ۇستاپ جۇرگەن ونەرپازدار قاتارى سەلدىر. ەركەعالي راحماديەۆ اتىنداعى مەملەكەتتىك اكادەميالىق فيلارمونيانىڭ سىبىزعىشىسى شىعىس ماحانۇلى «سىبىزعى ءالى دە تەرەڭ زەرتتەلىپ, جاس ۇرپاققا كەڭىنەن ناسيحاتتالۋى كەرەك» دەپ سانايدى.
شىعىس ماحانۇلى – اردا التايدىڭ باۋىرىنداعى ساۋىر دەپ اتالاتىن ءشوبىن تارتساڭ ماي شىعاتىن, قازىق قاقساڭ تال شىعاتىن شۇرايلى ولكەنىڭ تۋماسى. قازاقتىڭ نەبىر ونەر ساڭلاعى تۋعان بۇل مەكەندە جىلقىشى اقتايۇلى, اقىمجان بولدىرعانۇلى, توتاي سال سىماعۇلۇلى سياقتى اتاقتى سىبىزعىشىلاردىڭ ونەرىنەن قالعان ونەگە بار. جاستايىنان ونەرگە, ءان-كۇيگە بەيىم وسكەن شىعىستىڭ بويىنا دارىعان سىبىزعىشىلىق ونەر دالا مەكتەبىنىڭ قۇدىرەتىمەن قونعان دەسەك قاتەلەسپەيمىز.
شىعىس ونەرلى وتباسىندا ەرجەتتى. اكەسى ماحان دارىگەر بولعانمەن, قارا دومبىرانى شەبەر سويلەتەتىن اسقان كۇيشى ەدى. ال اجەسى زاۋرە ماليكەقىزى توپقا ءتۇسىپ ايتىسقان ايتۋلى اقىن بولعان. بالا شىعىس تا اكە جولىن قۋىپ, دومبىرانى جاستايىنان وزىنە سەرىك ەتىپ, اۋىلدا «بالا كۇيشى» اتاندى. كەيىن بەيسەمبى دونەنبايۇلىنىڭ كۇيلەرىن زەرتتەپ, جيناۋشى, اتاقتى كۇيشى تۇرسىن كادەيۇلىنان ءۇش اي ساباق العان شىعىس ءوز ونەرىمەن كوزگە كورىنىپ, 1988 جىلى جەمەنەي (قحر) اۋداندىق ويىن-ساۋىق ۇيىرمەسىنە قابىلدانادى. كەيىن ءۇرىمجى قالاسىنداعى كوركەم ونەر كوللەدجىنە وقۋعا ءتۇسىپ, اككوردەون ماماندىعى بويىنشا ەلنار مۇقاشقىزىنان ساباق الدى. وسىلايشا جەمەنەي اۋداندىق ويىن-ساۋىق ۇيىرمەسىندە كۇيشى, اككوردەونشى بولىپ 10 جىلداي قىزمەت ىستەدى. وسى ونەر ۇجىمىندا جۇرگەندە ارعى بەتتەگى اتاقتى سىبىزعىشىلاردىڭ ءبىرى قۇتتىباي سىدىقۇلى شىعىستىڭ كۇي شەرتۋ شەبەرلىگى مەن اۋەندى ادەمى الاتىن سەزىمتالدىعىنا قىزىعىپ, ونى وزىنە شاكىرت بولۋعا شاقىرادى. بىراق شىعىس 2001 جىلى اتاجۇرتقا قونىس اۋدارادى دا, قۇتتىبايعا شاكىرت بولۋ نەسىپ بولمايدى.
قازاقستانعا كەلگەننەن كەيىن شىعىس استانا قالاسىنىڭ فيلارمونياسىنا جۇمىسقا ورنالاسادى. وسى ونەر ۇجىمىندا ءجۇرىپ قازاقستاندا سىبىزعى ونەرىنىڭ كەنجەلەپ قالعانىن بايقاپ, ءوزىنىڭ سىبىزعى تارتۋ ونەرىن جەتىلدىرۋگە كىرىسەدى. ءسويتىپ ىشتەي دايىندىق جاساپ جۇرگەندە, ۇجىم جەتەكشىسى نۇرلان حامزين شىعىسقا «وسى سەن وركەستردە سىبىزعى تارتساڭ قايتەدى؟ بۇل ونەر ءبىزدىڭ ەلدە ءوشىپ بارادى, ارعى بەتتە ونىڭ تۇنىق بوياۋى ساقتالعان. سەن قىتايداعى سىبىزعىشىلاردان ءبىراز ۋاقىت ۇيرەنىپ, سول بوياۋدى قازاقستانعا اكەلسەڭشى» دەگەن ءوتىنىش ايتادى. بۇل شىعىس ماقانۇلىنىڭ قىتايدا شەشەسى قايتىس بولىپ, وتباسىمەن سول ەلگە اتتانعالى تۇرعان ءساتى ەدى.
«شەشەمنىڭ قىرقى وتكەننەن كەيىن اكەمنەن رۇقسات سۇراپ, قۇتتىبايدان سىبىزعى ۇيرەنۋگە باردىم. ون كۇن ۇيرەنگەندە بارلىق دىبىستى تولىق الىپ, سىبىزعىمەن 5-6 كۇي, 6-7 ءان تارتاتىن دەڭگەيگە جەتتىم. ارينە, قۋىس اعاشتى ۇرلەي بىلەتىننىڭ ءبارىن سىبىزعىشى ەمەس, ماڭىزدىسى – سىبىزعى ۇنىندەگى تابيعي بوياۋ مەن كومەكەيدەگى تەرەڭنەن شىعاتىن اسەم سازدى سايكەستىرە ءبىلۋ. مەن قۇتتىباي ۇستازدان سىبىزعىشىلىقتىڭ وسى كەرەمەتىن ۇيرەنىپ قايتتىم. كەيىن بەيىلحان قالياكبارۇلىنان ءتالىم الىپ, وسى دەڭگەيگە جەتتىم» دەيدى ءوزى.
ەندىگى جەردە «سىبىزعىشى شىعىس» اتانعان ول 2002 جىلى 2 قىركۇيەكتە استانا قالاسىنىڭ مەملەكەتتىك اكادەميالىق فيلارمونياسى جانىنان قۇرىلعان «اق وردا» ۇلت اسپاپتار انسامبلىنىڭ سىبىزعىشىسى بولىپ جۇمىسقا قابىلدانادى. وسى ونەر ۇجىمىندا ءجۇرىپ سىبىزعىنىڭ سىرلى ءۇنىن اۋەلەتكەن ول شەتەلگە دەيىن بارىپ, سىبىزعى تارتتى.
– ماعان فيلارمونيا باسشىلارى ۇلكەن قولداۋ كورسەتتى, «سىبىزعى – جوعالىپ بارا جاتقان اسپاپ, وسىنى قايتا تۇلەتۋگە كۇش سال» دەپ دەم بەردى. باشقۇرتستانعا دەيىن جىبەرىپ, سىبىزعى تارتۋ ونەرىمدى دامىتۋعا جاعداي جاسادى. دەمەپ, جەبەپ, سىبىزعىنىڭ ساحنادان ويىپ ورىن الۋىنا مۇمكىندىك بەردى. بۇل – ونەردە جۇرگەن اعالاردىڭ ۇلت اسپاپتارىنا, ونەرگە دەگەن جاناشىرلىعى, – دەگەن شىعىس نۇرلان حامزين سياقتى اعالارىنىڭ ەسىمىن ۇلكەن ىلتيپاتپەن اتاپ ءوتتى.
شىعىس ماقانۇلىنىڭ «جىلپ وتكەن دۇنيە», «جىلقىسىن جاۋ ايداعان جالعىز جىگىت», «ەرتىس تولقىنى», «ءتاتتىم, سىلقىم», «سارىبەل», «بوتاسىن اڭساعان بوزىنگەن», ت. ب. كۇيلەرى «قازاقتىڭ 1000 كۇيى» التىن قورىنا ەنگەن. 2010 جىلى «سارىارقا» حالىق مۋزىكا ءانسامبلىنىڭ سۇيەمەلدەۋىمەن رەسپۋبليكا كولەمىندە تۇڭعىش رەت «سىبىزعى سازى» اتتى جەكە شىعارماشىلىق كونتسەرت بەرىپ, كيەلى ساحنادا سىبىزعى كۇيلەرى مەن حالىق كومپوزيتورلارىنىڭ سىبىزعىعا ارنالعان كۇيلەرىن ورىندادى. جاقىندا شىعىس ماقانۇلىنىڭ استانادا 26 ساۋىردە «التىن التاي – اۋەنىم» اتتى شىعارماشىلىق كەشى وتپەك. بابالار ءۇنىن بۇگىنگە جالعاعان سىبىزعىشىنىڭ ونەردەگى جولى ءاردايىم اشىق بولعاي!
