انگليادا وقىپ جۇرگەنىمدە, كورشى كەلىنشەكتىڭ التى جاسار قىزىمەن بىرگە اپتا سايىن مۋزەي ارالايتىن ەدىك. وندا ءبىز ەكسپوناتتاردى دا تاماشالاپ, كۆەست تە ويناپ, جارىسقا دا قاتىسىپ قايتاتىنبىز. ءبىر تاڭعالاتىنىم, قاشان كورسەڭ دە مۋزەيگە كەلۋشى كىسىلەردىڭ قاتارى ۇزىلمەيتىن. ولاردىڭ دەنى بالالار-تۇعىن. ءبىزدىڭ ەلدە مۋزەيگە بارۋعا قۇمارتىپ تۇراتىن بالانى ونشا كورمەيسىڭ عوي. وسىنىڭ سەبەبىن بىلمەك نيەتپەن وتكەن جولى 1-سىنىپتا وقيتىن ءسىڭلىم ەلدانانى جەتەكتەپ, استاناداعى ءۇش مۋزەيگە اپاردىم.
مۋزەيلەردەن نە كوردىك؟
اۋەلگى باعىتىمىز بەيبىتشىلىك كوشەسىندەگى تۇڭعىش پرەزيدەنت مۋزەيى بولدى. كىرۋ تەگىن ەكەن. كيىمدەرىمىزدى ىلگەن سوڭ, مۋزەي قىزمەتكەرى بىزدەن باحيلى كيۋىمىزدى تالاپ ەتتى. اۋرۋحانانىڭ اتموسفەراسىن ەسكە تۇسىرەتىن ءارى ەمىن-ەركىن جۇرۋگە كەدەرگى تۋعىزاتىن بولعاندىقتان, بۇگىندە باحيلى بەرۋ «داستۇرىنەن» الەمنىڭ كوپ مۋزەيلەرى باس تارتقان. اتاقتى لۋۆردا دا, بريتان مۋزەيىندە دە, ەرميتاجدا دا اسا قۇندى جادىگەرلەر ساقتالعانىمەن, ەشكىم دە قوناقتاردى باحيلى كيۋگە ماجبۇرلەمەيدى. الايدا بىزدەگى ەرەجە باسقاشا بولعاندىقتان, امالسىز مويىنسۇندىق. «تاتە, اياعىم ىستىقتاپ كەتتى», «مىنانى كيسەڭ ەدەندە تايعانايدى ەكەنسىڭ», «جىرتىلىپ جاتىر, جۇرە بەرەيىن بە؟» دەگەن ءسىڭلىمنىڭ مىڭ قايتارا سۇراعان سۇراقتارىنان-اق وعان ىڭعايسىز بولىپ كەلە جاتقانىن ءتۇسىندىم.
ەكىنشى قاباتقا كوتەرىلىپ, ەلباسىنىڭ بۇرىنعى جۇمىس كابينەتىنە باس سۇقتىق. ەش زاتتى قولمەن ۇستاۋعا, سۋرەتكە تۇسۋگە بولمايتىندىقتان, وندا كوپ ۋاقىت ايالداعان دا جوقپىز. دالىزدەگى ۇستەلدە بىرنەشە ەسكى تەلەفوندار تۇر ەكەن. وعان دا ساۋساعىمىزدى تيگىزبەي, سىرتىنان عانا تاماشالاپ وتۋگە تۋرا كەلدى. «مىنا ورىندىققا وتىرۋعا بولا ما؟», «مەنى وسى جەردە سۋرەتكە تۇسىرەسىز بە؟», «ۇستاپ كورەيىنشى». وكىنىشكە قاراي, ءبۇلدىرشىننىڭ وسى سەكىلدى تىلەكتەرىنىڭ بىردە-بىرىنە باس شۇلعي المادىم. ءار نارسەگە تىيىم سالىنا بەرگەننەن سوڭ, ءسىڭلىم دە جالىعا باستادى. قۇر كوزبەن عانا كورە بەرگەننەن بالا تۇگىلى مەنىڭ دە قىزىعۋشىلىعىم باسىلىپ قالعان ەدى, ارتىنشا مۋزەيدەن شىعىپ كەتتىك.
سودان سوڭ, اسكەري قارۋ-جاراق مۋزەيىنە باس سۇقتىق. سۋرەتكە تۇسىرۋگە جانە قولمەن ۇستاۋعا بولمايدى دەگەن زاڭ مۇندا دا بار بولىپ شىقتى. زەڭبىرەك, كەمە ءرۋلى ءتارىزدى بولەك تۇرعان ەكسپوناتتاردى قىزىق كورىپ, اينالشىقتاپ قالىپ ەدىك, ىزىمىزبەن جەتىپ كەلگەن مۋزەي قىزمەتكەرى ەشقانداي دا مۇلىككە قول تيگىزبەۋىمىزدى تاعى دا شەگەلەي ايتتى. ەلدانانىڭ بۇل جولعى شىدامى تەز ءبىتتى.
ايتەۋىر, ۇلتتىق مۋزەيدە ءسىڭلىم الدەقايدا كوڭىلدىرەك ءجۇردى. سەنسورلى ەكرانعا ورناتىلعان ويىن تۇرىندەگى اقپاراتتى دا ءبىراز قىزىقتاپ, كيىز ءۇي الدىنداعى جاساندى گازوندا دا قالاعانىنشا وتىرىپ, ءوزىن ەمىن-ەركىن ۇستادى.
بالاعا نە ۇناپ-ۇنامادى؟
ۇيگە قايتار جولدا ءسىڭلىمنەن:
– نە ۇنادى ساعان؟ – دەپ سۇرادىم.
– ءبىرىنشى مۋزەيدەگى جانىپ جاتقان وت ۇنادى.
ەزۋ تارتتىم. وت دەپ وتىرعانى – ەشقانداي دا ەكسپونات ەمەس, تۇڭعىش پرەزيدەنت مۋزەيىنىڭ ەكىنشى قاباتىنداعى دالىزدە تۇرعان دەكوراتيۆتى الاۋ بولاتىن. وعان قاتىستى ەشقانداي دا «جاقىنداماڭدار, ۇستاماڭدار» دەگەن تىيىم ايتپاعان سوڭ, ەكەۋمىز دە الگىنىڭ جانىنا وتىرا قالىپ, جەلبىرەپ تۇرعان قىزىل ماتاعا ساۋساعىمىزدى تيگىزىپ كورگەن ەدىك. بالانىڭ ەسىندە سول قالىپ تۇر عوي.
– م-م-م… ەكىنشىسىنەن شە؟
– ەشتەڭە, – دەدى ەلدانا تاناۋىن تىجىرتىپ.
اسكەري قارۋ-جاراق مۋزەيىندە بالانى ەلىتەتىندەي ءنارسەلەردى شىنىمەن دە تاپپاعان ەدىك. نە ءنارسەگە جاقىنداساق تا, ارتىمىزدان اڭدىپ جۇرگەن مۋزەي قىزمەتكەرى «ونى ۇستاۋعا بولمايدى! بۇل ەكسپونات!» دەپ ەسكەرتۋ ايتۋمەن بولعان. ەكسپوناتتىڭ قۇندىلىعىن ەرەسەكتەر سىرتىنان كورىپ-اق تۇسىنەر. بىراق بالالار ءۇشىن ونى قۇر كوزبەن كورىپ قانا اسەرلەنۋ قيىن عوي. ولار زاتتى ۇستاپ, ءيىسىن يىسكەپ, دىبىسىن تىڭداپ كورگەننەن كەيىن تۇيسىنبەي مە؟! ماسەلەن, باعاناعى ءبىز كورگەن كەمە ءرۋلىنىڭ نەمەسە ەسكى تەلەفونداردىڭ جانىنا تۇپ-تۋرا سولاردىڭ كوشىرمەسىن قويىپ قويسا, بالالار سونى وزدەرى ۇستاپ, قالاي جۇمىس ىستەيتىنىن تاجىريبە جۇزىندە بايقاپ كورسە, سول ءسات ەسىندە ۇزاعىراق قالار ما ەدى؟! اسكەري قارۋ-جاراق مۋزەيىنە بارعانىندا, ءبىر بۇرىشقا اسكەري كيىمدەر ءىلىپ قويىپ, كەلۋشىلەرگە ولاردى كيىپ, سۋرەتكە ءتۇسىپ, سول زامانداعى اتموسفەراعا ەنۋلەرىنە مۇمكىندىك بەرسە, قانداي تاماشا؟! سۋرەت دەمەكشى, فوتوعا تۇسۋگە بولمايدى دەگەن تىيىم دا بالالاردى كادىمگىدەي قوبالجىتادى ەكەن. نە نارسەنى بولسىن, الەۋمەتتىك جەلىدە ءبولىسۋدى ادەتكە اينالدىرعان جاس بۋىن قايتا سول مۋزەيلەردە كورگەنىن دوستارىنا دا كورسەتىپ, اقپاراتتىڭ مەيلىنشە كوبىرەك تارالۋىنا ۇلەس قوسپاي ما؟! دامىعان ەلدەردىڭ تاجىريبەسى بويىنشا, كەرىسىنشە, كەلۋشىلەرگە ارنايى فوتو-زونا ورناتىلىپ, «ءبىزدىڭ مۋزەيدى ءوز پاراقشاڭدا بەلگىلە! سۋرەتتەرىڭدى مىنا حەشتەگپەن ءبولىس!» دەگەن سياقتى ۇسىنىستار ايتىلادى. سايىپ كەلگەندە, قۇندى جادىگەردى سۋرەتكە تۇسىرگەننەن ونىڭ قۇندىلىعى ازايىپ قالماس, قايتا ونى جاستارعا جارنامالاۋعا جاقسى جول اشىلار ما ەدى؟! بالاعا تاعى ءبىر ۇناماعان نارسە مۋزەي قىزمەتكەرىنىڭ سوڭىمىزدان باقىلاپ, ءار ارەكەتىمىزدى باعۋى بولدى. عيماراتتىڭ بۇرىش-بۇرىشىندا كامەرالار ورناتىلعان, وعان سەنبەي, كەلۋشىلەردىڭ ءىزىن اڭدۋ ولارعا پسيحولوگيالىق تۇرعىدان ىڭعايسىزدىق تۋدىرادى.
ەلداناعا ءۇشىنشى مۋزەيدەن كوپ نارسە ۇناپتى. اسىرەسە, ەجەلگى ءداۋىر زالىنداعى ەلەكتروندى تاقتالاردان قاتتى اسەرلەنگەن-اۋ, قايتا-قايتا سونى ايتا بەردى. دەمەك, بالالار ءۇشىن مۋزەيلەردە ديدجيتال ونىمدەردى كوبىرەك ۇسىنسا, بۇل دا كىشكەنتاي كەلۋشىلەردى تارتۋدا ارتىقشىلىق
بولادى ەكەن.
شەتەل تاجىريبەسى قانداي؟
بيىلعى جازدا بەلفاستتاعى تيتانيك مۋزەيىنە بارۋدىڭ ءساتى ءتۇستى. سولتۇستىك يرلاندياعا قىدىرىپ كەلەتىن قوناقتاردىڭ ءبىرىنشى كەزەكتە بەت تۇزەيتىن جەرى سول. «تيتانيككە» قاتىستى كوپ جادىگەرلەردى كورەتىن بولدىق قوي دەپ تۇرعانىمىزدا, مۋزەي قىزمەتكەرى ونداي زاتتاردىڭ بۇل مۋزەيدە جوقتىعىن ايتتى. سويتسەك, «تيتانيكتىڭ» بەلفاستتا جاسالىنعانىن ساناماساڭ, كەمە مەن قالا اراسىندا ايتارلىقتاي بايلانىس تا جوق ەكەن. مۋزەي تۇتاستاي-دەرلىك كوشىرمە زاتتاردان تۇرادى. ماسەلەن, كەمەدەگى كايۋتالار, ەدەنگە توسەلگەن كىلەمدەر, مەيرامحاناداعى ىدىس-اياقتىڭ دالمە-ءدال كوشىرمەسىن جاساپ, الدىڭىزعا ۇسىنادى. ءوزىڭىزدى سول كەمەنىڭ جولاۋشىسى رەتىندە سەزىنگىڭىز كەلسە, بۇرىشتاعى شكافتان قالاعان كيىمىڭىزدى كيىپ كورىپ, سۋرەتكە تۇسە بەرۋىڭىزگە بولادى. «تيتانيكتىڭ» بارمەنىمەن, كاپيتانىمەن تىلدەسەمىن دەسەڭىز, ول تىلەگىڭىز دە وپ-وڭاي ورىندالادى. تەحنيكانىڭ كومەگىمەن الدىڭىزعا الگى ادامداردىڭ سۇلباسى شىعىپ, سىزگە اڭگىمەسىن ايتىپ بەرەدى. ءتىپتى, كىشكەنتاي كولىككە ءمىنىپ الىپ, «تيتانيكتىڭ» بويىمەن بىردەي بيىكتىككە دەيىن كوتەرىلىپ, كەمەنىڭ سىرتقى بولىگىن دە زەرتتەۋىڭىزگە رۇقسات. ءبىر سوزبەن ايتقاندا, قولدارىندا ساناۋلى عانا جادىگەر بولا تۇرا مۋزەي اكىمشىلىگى كەلۋشىلەرگە «تيتانيك» تۋرالى كەرەمەت تۋر ۇيىمداستىرىپ بەرەدى.
تاعى بىردە مانچەستەردەگى ۇلتتىق فۋتبول مۋزەيىنە باردىق. مۋزەيدىڭ ىشىندە ءوزىڭدى ۋەمبلي ستاديونىندا وتىرعان جانكۇيەر سياقتى سەزىنىپ, اتاقتى اعىلشىن باپكەرلەرىنىڭ داۋىسىن تەلەفوننان ەستىپ, فۋتبولشىلاردىڭ دەنە ءبىتىمىنىڭ ەرەكشەلىگىن ەلەكتروندى تاقتادان زەرتتەپ, كەرەك دەسەڭىز, ولاردىڭ زاتتارىنىڭ ءيىسىن مۇرىن تاقاۋعا ارنالعان كىشكەنتاي تەسىك ارقىلى يىسكەپ كورسەڭىز دە بولادى.
ۇلىبريتانياداعى كىشىگىرىم مۋزەيلەردىڭ ءوزى بالالاردى قىزىقتىرۋ ءۇشىن بارىن سالادى. مىسالى, شەففيلدتەگى ۋەستەرن بانك مۋزەيىندە اپتا سايىن تاقىرىپتىق ءىس-شارالار ءوتىپ تۇراتىن. ءبىر جولى بارعانىمىزدا انگليانىڭ اۋماعىندا ءومىر سۇرەتىن جانۋارلار جايلى تاقىرىپقا تاپ كەلدىك. بالالار ولاردىڭ سىرتقى ءجۇنى, جەيتىن ازىعى, مەكەندەيتىن ءىنى جايلى ۇستاپ-ءبىلىپ زەرتتەگەن سوڭ, سوڭىندا ولارعا ارقايسىسىنىڭ تەزەگىن كورۋ ارقىلى ونىڭ قانداي جانۋار ەكەنىن تابۋعا تاپسىرما بەرىلدى. بالالار تۇگىلى ءبىزدىڭ ءوزىمىز قىزىعىپ كەتىپ, باس قاتىرىپ ءجۇرمىز انا جەردە. تاعى بىردە سول مۋزەيدە كۇن جۇيەسىندەگى توعىز عالامشاردى تانىستىرعان كورمە ۇيىمداستىرىلدى. وندا كىشكەنتاي قۇتىلارعا عالامشارلاردىڭ حيميالىق قۇرامىن سالىپ, ناتيجەسىندە ارقايسىسىنان شىققان ءيىستى يىسكەتتى. سولايشا بالالار جەرمەن قوسا سەگىز پلانەتانىڭ دا ءيىسى قانداي بولاتىنىن ءتۇسىندى. اعىلشىن بالالارىنىڭ مۋزەيگە ءجيى بارۋ سەبەبىن دە ۇققاندايسىز با ەندى؟
P.S: مۋزەيدەگى دۇنيەنىڭ, ەڭ اۋەلى, كەلەر ۇرپاق ءۇشىن ساقتالاتىنىن ەسكەرسەك, سول جاس بۋىندى مۋزەيگە تارتۋعا مەيلىنشە كوپ كۇش سالۋ كەرەك سياقتى. ءايتپەسە قانشا قۇندى جادىگەردى الدارىنا قويساڭ دا, ولاردى ۇسىنۋدىڭ جولى قىزىقسىزداۋ بولعاندىقتان, بالالار مۋزەيدى ەمەس, ءدال قازىرگىدەي ويىن-ساۋىق ورتالىقتارىنا بارۋدى اڭساي بەرەتىن بولادى.
