2020 جىل سوڭىنا قاراي تۇرعىن ءۇي قۇرىلىس جيناق جۇيەسىنە قاتىسۋشىلار سانى قازىرگى 425 مىڭنان 1,5 ميلليون ادامعا كوبەيمەك. ال قازاقستاننىڭ تۇرعىن ءۇي قۇرىلىس جيناق بانكى بەرەتىن نەسيە كولەمى ونىڭ دامۋ ستراتەگياسىنا سايكەس 1 تريلليونعا جەتەدى.
ءنۇربۇبى ناۋرىزباەۆا:
بۇل تۋرالى «قازاقستاننىڭ تۇرعىن ءۇي قۇرىلىس جيناق بانكى» اق باسقارماسىنىڭ ءتورايىمى ءنۇربۇبى ناۋرىزباەۆا سەنىمدى تۇردە باياندايدى. وسىناۋ سەنىمگە قتقجب-نىڭ ونجىلدىق قارقىنى مەن ستاتيستيكاسى دا سەرىك بولا الادى. ال بۇل ارالىقتا گەرمانيا ۇلگىسىمەن جاساقتالعان قازاقستاندىق تۇرعىن ءۇي قۇرىلىس جيناق جۇيەسى نولدىك كەزەڭنەن باستاپ بىرنەشە بەلەستەردى ەڭسەردى.
ەلۋ دە ەلۋ
ءبىرىنشى – كۇردەلىسى, قوعامعا جاڭادان ەنگىزىلگەن بۇل جۇيەنىڭ شەشۋشى قاعيداتى: 50ح50 ەدى. ياعني, كەرەكتى سومانىڭ جارتىسىن ەسەپ-شوتتا جيناقتاۋ قاجەت تە, قالعان جارتىسىن بانك بەرەدى. العاشقى ءۇش جىلدا بۇل جۇيە تەك قانا دەپوزيت قابىلداۋعا عانا جۇمىس ىستەدى. جانە نارىق ءۇشىن ۇيرەنشىكتى ەمەس جاعدايدا ءتيىمدى نەسيە الۋعا بولاتىنىنا كۇمان كەلتىرگەندەر از بولمادى. الايدا, ءبىرىنشى بولىپ قونىس تويىن تويلاي باستاعان سالىمشىلار كەزەڭى وسىناۋ جۇيەنىڭ جۇمىس ىستەۋگە كىرىسكەنىن كورسەتتى. ءارى بۇل جۇيە باسپانا ماسەلەسىنە قاتىستى بارلىق ماسەلەنى شەشە الاتىنداي بارشا ءۇشىن قولجەتىمدى ەدى: پاتەر, ءۇي, جەر تەلىمىن ساتىپ الۋ, جوندەۋ, ايىرباستاۋ. وسى كۇنگە دەيىن 173 ميلليارد تەڭگەدەي زايم العان 52 مىڭنان استام بانك كليەنتى باسپانا جاعدايىن جاقسارتىپ ۇلگەردى. ال 2008 جىلدان باستاپ جۇيە مەملەكەتتىك تۇرعىن ءۇي باعدارلاماسىن جۇزەگە اسىرۋ قۇرالى رەتىندە پايدالانىلىپ كەلەدى. ارقايسىسى وزىندىك ەرەكشەلىككە يە بولسا دا, جۇيەنىڭ يكەمدىلىگى مەن ونىڭ باعدارلامالارىنىڭ بەيىمدەلگىشتىگى وسىناۋ يگى ماقساتتى تابىستى ىسكە اسىرۋعا ىقپال ەتۋدە.
بىراق, باسپاناعا دەگەن سۇرانىس ءالى دە وتە جوعارى, ال مەملەكەتتىك باعدارلاما ۇسىناتىن جاعداي بارىنشا ءتيىمدى بولعاندىقتان, ونى قاجەتسىنەتىندەر سانى ءمۇمكىندىكتەن الدەقايدا اسىپ كەتەدى. بانك مالىمەتتەرى بويىنشا, «قولجەتىمدى تۇرعىن ءۇي – 2020» باعدارلاماسى اياسىندا تۇرعىن ءۇي ساتىپ الۋشىلاردىڭ پۋلىن جاساقتاعان كەزدە ايماقتاردا ءبىر بولمەلى پاتەردەن ەكى ادامعا دەيىن, استانا مەن الماتىدا 4-6 ادامعا دەيىن ۇمىتتەنگەن. بۇل جەردە شەكتەۋشى فاكتور رەتىندە قارجىلاندىرۋ كولەمى مەن قۇرىلىس قارقىنىن العا تارتۋعا بولادى. مەملەكەتتىك باعدارلاما – بۇل ءبىرىنشى كەزەكتە – كوكەيكەستى تۇرعىن ءۇي ماسەلەسىن شەشۋ مۇمكىندىگى. ال تۇرعىن ءۇي قۇرىلىس جيناق جۇيەسىنىڭ مىندەتى – حالىقتى باسپانامەن قامتاماسىز ەتۋ ماسەلەسىن جۇيە نەگىزىندە شەشۋ. سوندىقتان قتقجب-نىڭ مەملەكەتتىك باعدارلاماعا قاتىسۋى – بانك الدىنا ۇكىمەت قويىپ وتىرعان مىندەتتەردىڭ ءبىرى عانا.
قولجەتىمدىلىك فاكتورى
– نەسيەلەۋ بارىسىندا قولجەتىمدىلىك فاكتورى جۇمىس ىستەپ وتىر ما؟
– مۇنى مەن سىزگە ساندارمەن, مىسالدارمەن ورنەكتەپ بەرەيىن. بانكتىڭ تاريفتىك باعدارلامالارىنا بايلانىستى (اڭگىمە «باستاۋ», «وركەن», «كەمەل», «بولاشاق» باعدارلامالارى تۋرالى) ستاۆكالار مىناداي: جىلدىق نومينالدى مولشەرلەمە – 3,5-5 پايىز, ءتيىمدى ستاۆكا – 4-6,2 پايىز. ال ەكىنشى دەڭگەيدەگى بانكتەردە يپوتەكا بويىنشا نومينالدىق ءمولشەرلەمە 11-دەن باستاپ 15 پايىزعا دەيىن, ءتيىمدى مولشەرلەمە 12,7 پايىزدان باستاپ 17,7 پايىزعا دەيىن. ءوزىڭىز دە بىلەسىز, يپوتەكا تالاپتارى بويىنشا سالىمشىنىڭ باستاپقى مىندەتتى سالىمى 10 پايىزدان باستاپ 50 پايىزعا دەيىن. ءبىزدىڭ باعدارلامالاردىڭ تالاپتارى بويىنشا – الاتىن نەسيەنىڭ جارتىسىن مىندەتتى تۇردە بانك دەپوزيتىندە جيناقتاۋ قاجەت. جيناقتاۋ مەرزىمى ءۇش جىلدان باستالادى. مىسالى, پاتەردىڭ باعاسى 6 ميلليون تەڭگە دەلىك. ەگەر ءسىز «وركەن» ءتاريفىن تاڭداساڭىز, وندا 5 جىل ىشىندە 45 مىڭ تەڭگەدەن جيناقتاپ وتىرۋ قاجەت, ودان كەيىن كەلەسى 10 جىلدا تۇرعىن ءۇي زايمى بويىنشا تولەم شامامەن 30 مىڭ تەڭگەنى قۇرايدى. ماسەلەن, ەگەر ءسىز 15 جىلعا 13,5 پايىز ۇستەمەمەن يپوتەكالىق نەسيە الاتىن بولساڭىز, وسى 15 جىل ىشىندە اي سايىن 78 مىڭ تەڭگە تولەيسىز. ايىرماشىلىق وتە ۇلكەن, بۇل بانككە قۇياتىن اي سايىنعى تولەمنەن دە پايىزدىق سىياقىنىڭ جالپى سوماسىنان دا كورىنەدى. ءبىرىنشى جاعدايدا جالپى پايىزدىق سىياقى 0,7 ميلليون تەڭگە بولسا, يپوتەكالىق زايمدا 8 ميلليون تەڭگە بولادى. ەگەر ءسىزدىڭ قىسقا مەرزىمدە قاراجات جيناقتاي الاتىن مۇمكىندىگىڭىز بولاتىن بولسا, ماسەلەن «باستاۋ» تاريفتىك باعدارلاماسى بويىنشا دەلىك, وندا اي سايىنعى جيناقتاۋ تولەمى العاشقى 3 جىل ارالىعىندا 75 مىڭ تەڭگەنى قۇرايدى. ال تۇرعىن ءۇي زايمى بويىنشا تولەم كەلەسى 6 جىلدا 48 مىڭ تەڭگە بولادى.
– ءنۇربۇبى سەرىكقاجىقىزى, اڭگىمە اۋانىن جيناقتالعان قارجىعا ورايلاستىرىلعان باسپانا قولجەتىمدىلىگىنە اۋىستىرساق. قازىر تۇرعىن ءۇيدىڭ باعاسىن تۇرعىنداردىڭ جالاقىسى قۋىپ جەتە المايدى. ال جۇيە قتقجب-داعى «جيناق + نەسيە» نارىقتا ناقتى باسپانا ساتىپ الۋعا مۇمكىندىك بەرسە عانا ءتيىمدى. ماسەلەن, ۇلىمنىڭ العاشقى شارتتىق سوماسى ءبىر بولمەلى پاتەردىڭ ۇشتەن بىرىنە دە جەتپەيدى. ارينە, شارتتى ۇزارتىپ, جارنا سوماسىن كوبەيتۋگە مۇمكىندىك بولدى. دەگەنمەن, بۇل جەكە مىسال, ال جالپى العاندا سىزدەر نارىقتى ساراپتاپ, ورتاشا شارتتىق باعالاردى ونىڭ باعالارىمەن سالىستىرىپ كوردىڭىزدەر مە؟
– ارينە, ءبىز مۇنداي ەسەپتەردى تۇراقتى تۇردە جۇرگىزەمىز. وعان قوسا حالىق تا بۇل ايىرماشىلىقتى سالىستىرۋدى جاقسى مەڭگەرىپ الدى. كوپتەگەن ادامدار ءسىز ايتقانداي, كەلىسىم-شارتتى ۇلكەن سوماعا قايتا جاسايدى نەمەسە جيناقتاۋ مەرزىمىن ۇزارتادى. مەن «وركەن» باعدارلاماسىن مىسالعا كەلتىردىم عوي. ەندى «كەمەل» باعدارلاماسىن ايتا وتىرىپ, نارىقتاعى باعانىڭ قۇبىلۋىنا قاتىستى ونىڭ قالاي جۇمىس ىستەيتىنىن ءتۇسىندىرىپ بەرەيىن. بۇل تاريفتىك باعدارلاما دا «حالىقتىڭ بارلىق ساناتى ءۇشىن تۇرعىن ءۇيدى كەيىننەن ساتىپ الۋعا بولاتىن جالعا الۋ» ساناتى بويىنشا مەملەكەتتىك باعدارلاماعا قاتىسادى. مۇنداي جاعدايدا تۇرعىن ءۇيدىڭ شارشى مەترى 90 مىڭ, 112 500 جانە 142 500 تەڭگە كولەمىندە ۇسىنىلادى. ەندى شارشى مەتردىڭ قۇنىن اۋدانى 60 شارشى مەتر بولاتىن ەكى بولمەلى پاتەردى العىسى كەلەتىن زايمشىنىڭ تابىسىمەن سالىستىرىپ كورەيىك. 1 شارشى مەتر قۇنىن 90 000 تەڭگە دەپ الساق, پاتەر قۇنى 5 400 000 تەڭگە بولادى. جيناق بويىنشا اي سايىنعا تولەم 8 جىل ىشىندە 28 620 تەنگەنى قۇرايدى. جالداۋ بويىنشا ەڭ جوعارى تولەم – 6 000 تەڭگە (جاس وتباسىلار ءۇشىن – 0). ال زايمدى جابۋ بويىنشا تولەم (كەلەسى 15 جىلدا) 18 900 تەڭگە بولادى.
مەملەكەتتىك باعدارلاماعا ىلىگۋ «باعى»
– قاراپ وتىرساق, باسىندا باسپاناسى جوق كەز كەلگەن ادام مەملەكەتتىك باعدارلامانىڭ كەز كەلگەن باعىتى بويىنشا پۋلعا ىلىگىپ, ءۇيلى بولىپ جاتسا, ءوزىن باقىتتى سەزىنەر ەدى. بىراق, وسى جەردە ءبىر كىلتيپاندار بار سياقتى. وعان قوسا «قولجەتىمدى تۇرعىن ءۇي – 2020» باعدارلاماسىن جۇزەگە اسىرۋدا بانكتىڭ رولىنە قاتىستى ءتۇسىنىسپەۋشىلىكتەر بارىن جوققا شىعارۋعا بولماس. مىسالى, كوپتەگەن ادامدار مەملەكەت بولگەن ميللياردتاردى بانك ءوز بەتىنشە جۇمسايدى دەپ ويلايدى.
– «قولجەتىمدى تۇرعىن ءۇي – 2020» باعدارلاماسى اياسىندا بانككە 12,2 ميلليارد تەڭگە كولەمىندە بيۋدجەتتىك نەسيە بەرىلگەن. بۇل سوما اتالمىش باعدارلامانىڭ ناقتى ءولشەمدەرىنە سايكەس كەلەتىن قاتىسۋشىلارىنا قتقجب-نىڭ جەكە قاراجاتىمەن تەڭدەي, ارالىق جانە الدىن الا زايمىن بەرۋگە ارنالعان. «قولجەتىمدى تۇرعىن ءۇي – 2020» باعدارلاماسىنىڭ قاتىسۋشىلارى ءۇشىن بەكىتىلگەن, ارناۋلى سىياقى مولشەرلەمەسى تەڭگەمەن جىلىنا 8 پايىزدى قۇرايدى ء(تيىمدى سىياقى مولشەرلەمەسى 8,3 پايىزدان بستالادى). الدىن الا جانە ارالىق زايم بويىنشا جىلدىق ۇستەمە 6,5-7 پايىز ء(تيىمدى سىياقى ستاۆكاسى 7,2 پايىز). ءىس جۇزىندە «قولجەتىمدى تۇرعىن ءۇي – 2020» باعدارلاماسى بويىنشا تۇرعىن ءۇي قۇرىلىسىنا ارنالعان بارلىق قالعان بيۋدجەتتىك قاراجات بانككە ەمەس, جەرگىلىكتى اتقارۋ ورگاندارىنا (جاو) بولىنەدى. جاو قاراجاتتى العان سوڭ ۇيلەردىڭ جوباسىن دايىنداپ, ونى بانكپەن كەلىسىپ, سودان كەيىن ۇيلەردى سالا باستايدى. ەكى باعىت بويىنشا قارجى وپەراتورى رەتىندەگى بانكتىڭ مىندەتى – پۋلعا ىلىنگەندەرگە تۇرعىن ءۇي زايمىن بەرىپ, وسى پاتەرلەردى ساتىپ الۋدى قامتاماسىز ەتۋ. ناقتى ءبىر سالىنىپ جاتقان ۇيگە بايلانىستى كەلىسىلگەن اقپاراتتى الا سالىسىمەن ونى تۇرعىن ءۇيدىڭ سيپاتىنا قاراي ءوزىمىزدىڭ بۇرىنعى جانە الەۋەتتى سالىمشىلارىمىزعا ۇسىنىپ, پۋلدى جاساقتاۋدى باستايمىز. رەسمي حابارلاندىرۋ جاريالانعان ساتتەن باستاپ 2 ايعا سوزىلاتىن وتىنىشتەردى قابىلداۋ اۆتوماتتاندىرىلعان. كانديدات تۋرالى بارلىق ءمالىمەتتەر جۇيەگە ءوتىنىش بەرىلگەن كۇنى مەن ساعاتى, سەكۋندىنا دەيىن ءدال ەنگىزىلەدى. تۋرا قازىرگى اۆتوماتتاندىرۋدى اياقتاۋ كەزەڭىندە – پۋلعا قاتىسۋعا وتىنىمدەر بەرۋ ەلەكتروندى تۇردە جۇرگىزىلۋدە. بارلىق ءوتىنىش بەرۋ مەن پۋلعا قابىلداۋدىڭ ءراسىم-ءتارتىبى رەت-رەتىمەن سيپاتتالىپ, بانكتىڭ سايتىندا ورنالاستىرىلعان. مەن تەك ەكى ماسەلەنى عانا بولە-جارىپ اتاپ وتكىم كەلەدى: پۋلدى جاساقتاۋ جونىندەگى تالاپتاردى بانك بەكىتپەيدى. ونى جاساقتاۋ جونىندەگى بازالىق تالاپتار مەملەكەتتىك باعدارلامانىڭ وزىندە كورسەتىلگەن. بالل ەسەپتەۋدىڭ ەرەجەلەرى مەن ولشەمدەرى دە سايتتا جاريالانعان. پۋلدان ۇمىتكەرلەر قانشا بالل جينايتىندىعىن وزدەرى دە ەسەپتەي الادى. ەكىنشى ماسەلە – مەملەكەتتىك باعدارلاما بويىنشا تۇرعىن ءۇي ساتىپ الۋ كەلىسىم-شارتىن ءوتىنىم بەرۋشىلەر اكىمدىكتەرمەن جاسايدى, سودان كەيىن كەلىسىم-شارتتار قۇزىرلى مەكەمەلەردە ءتىركەلەدى. وسىدان كەيىن تىركەلگەن كەلىسىم-شارتتار قتقجب-عا بەرىلەدى دە, نەسيەنى راسىمدەۋدىڭ ستاندارتتى ءتارتىبى باستالادى. كليەنتتىڭ تۇرعىن ءۇي ساتىپ الۋ ءۇشىن بەرگەن اقشاسى بىردەن اكىمدىككە اۋدارىلادى. پاتەردى قابىلداپ الۋ اكتىسىنە قول قويىلعاننان كەيىن, ول پاتەرىنىڭ كىلتىن الادى.
مەملەكەتتىك باعدارلاماعا سايكەس 2020 جىلعا دەيىن وسى جۇيەگە قاتىسۋشىلار ءۇشىن 4,5 ميلليون شارشى مەتر تۇرعىن ءۇي سالۋ كوزدەلگەن. بۇل ءار پاتەردى ورتا ەسەپپەن 60 شارشى مەتر دەگەندە شامامەن 75 مىڭ پاتەر بولادى. قازىر ەلىمىزدە اكىمدىكتەرمەن قول قويىلعان كەلىسىم-شارتتارعا سايكەس 11 078 پاتەردەن تۇراتىن 137 ءۇيدىڭ قۇرىلىسى ءجۇرىپ جاتىر. قازىردىڭ وزىندە 4 132 پاتەردەن تۇراتىن 52 ءۇي پايدالانۋعا بەرىلدى. جىل اياعىنا دەيىن 6729 پاتەرى بار 84 ءۇي وتكىزىلەدى دەپ كۇتىپ وتىرمىز. ەگەر قالالار بويىنشا ايتار بولساق, وندا استانادا بيىل 2053 پاتەر وتكىزىلۋى ءتيىس (قازىر ونىڭ 420-سى بەرىلىپ قويدى). الماتىدا 1719 پاتەردىڭ قۇرىلىسىنا كەلىسىم-شارت جاسالعان, ونىڭ 264-ءى وتكىزىلدى.
ءوسۋ وزەگى
– تۇرعىن ءۇي قۇرىلىس جيناق جۇيەسىنىڭ ءوسۋ وزەگى قانداي؟
ءبىزدىڭ باستى مىندەت – تۇرعىن ءۇي قۇرىلىس جيناق جۇيەسىن دامىتۋ. 2003 جىلعى 29 قىركۇيەكتە ءبىرىنشى تۇرعىن ءۇي قۇرىلىس جيناق شارتى جاسالعالى بەرى بانك كورسەتكىشتەرى تۇراقتى تۇردە ءوسىپ كەلەدى. ورتاشا جىلدىق ەسەپپەن العاندا, قتقجب ەكىنشى بەسجىلدىعىندا شارتتار بويىنشا ءوسىمنىڭ جىل سايىنعى قارقىنى 23%-دى قۇرادى. تىپتەن داعدارىس كەزەڭىندە دە كەرى كەتۋ بايقالمادى. جارنالار بويىنشا ورتاشا جىلدىق ءوسىم – 64%. جاسالعان شارتتار كولەمى 883 ملرد تەڭگەگە جەتتى. بەرىلگەن نەسيە بويىنشا ءوسىمنىڭ ورتاشا جىلدىق قارقىنى – 45%. ياعني, تۇرعىن ءۇي قۇرىلىس جيناق جۇيەسى حالىق سەنىمىنە يە جانە ءوسىپ كەلەدى!
الەۆتينا دونسكيح
قوسىمشا اقپاراتتاردى «قازاقستاننىڭ تۇرعىن ءۇي قۇرىلىس جيناق بانكى» اق-نىڭ ايماقتىق فيليالىنان الا الاسىزدار. مەكەن-جايى: استانا قالاسى, سىعاناق كوشەسى, 29 ءۇي, ۆپ-3, تەل.: 51-70-46, 51-70-47, موسكوۆسكايا كوشەسى, 29 ءۇي, تەل.: 31-41-74, 31-41-20, اباي داڭعىلى, №8 ءۇي, تەل.: 40-72-76, 40-72-77, قاجىمۇقان كوشەسى, №12 „ا„ ءۇي, تەل.: 36-19-07, 36-19-20 نەمەسە www.hcsbk.kz سايتىندا
Call-centre: 8-800-080-1880 (قوڭىراۋ شالۋ تەگىن)
