قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى – ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆ 1997 جىلدىڭ 20 قازانىندا «اقمولا قالاسىن قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ استاناسى دەپ جاريالاۋ تۋرالى» جارلىققا قول قويدى. قۇجاتتا اقمولا قالاسى 1997 جىلعى 10 جەلتوقساننان باستاپ قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ استاناسى بولىپ جاريالانسىن دەپ قاۋلى ەتىلگەن. مىنە, سول كەزەڭنەن بەرى ارمانعا بالانعان, جوسپارعا ەنگىزىلگەن جاڭا ەلوردامىز بۇگىنگى تاڭدا بار قازاقتىڭ باس قالاسىنا, الەمگە تانىلعان شاھارعا اينالدى.
بيىل – ەرەكشە مەرەيلى جىل. تاۋەلسىز مەملەكەت اتانعانىمىزعا 30 جىل تولىپ وتىر. دەربەس مەملەكەت رەتىندە دامۋدىڭ سىندارلى جولدارىنان وتتىك. وسى جىلداردا قازاق ەلى ءۇشىن, قازاق حالقى ءۇشىن عاسىرعا تاتيتىن تاريحي وقيعالارعا كۋا بولدىق. سولاردىڭ ىشىندە التىن ارىپپەن جازىلعان اقجولتاي وقيعانىڭ بىرەگەيى جاڭا استانامىزدىڭ سالىنعانى بولعانى ءسوزسىز.
تاريحقا كوز جۇگىرتسەك, 1994 جىلدىڭ 6 شىلدە كۇنى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازارباەۆ جوعارعى كەڭەستىڭ كەزەكتى سەسسياسىندا مەملەكەت استاناسىن اقمولا قالاسىنا كوشىرۋ تۋرالى ۇسىنىسىن ورتاعا سالعاندا, سول كەزدەگى اقمولا بۇگىنگىدەي استانا بولادى دەگەنگە جۇرتتىڭ ءبىرى سەنىپ, ءبىرى كۇمان كەلتىرگەنىن جوققا شىعارا المايمىز. الايدا تۇڭعىش پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ كورەگەندىگى مەن تاباندىلىعى ەلدىڭ ستراتەگيالىق مۇددەسىمەن ۇندەسىپ جاتقانىن تۇيسىنگەندەر قاتارى كوپ كەشىكپەي كوبەيدى. ءسويتىپ 1997 جىلدىڭ 10 جەلتوقسانىنان باستاپ ەلباسىنىڭ ەلدىكتىڭ كەلەشەگىنە جاساعان تاريحي شەشىمى, ياعني مەملەكەتتىڭ استاناسىن كوشىرۋ تۋرالى باستاماسى رەسمي جاعدايدا جۇزەگە استى. مەملەكەتتىك تۋ, ەلتاڭبا ەتالوندارى, پرەزيدەنت شتاندارتى جاڭا ەلورداعا اكەلىندى. الدىمەن وبلىستىق اكىمدىكتىڭ عيماراتى, ياعني بۇرىنعى كەڭەستەر ءۇيى پرەزيدەنت رەزيدەنتسياسى بولىپ قايتا جاراقتالدى. قالانىڭ ورتالىق الاڭىنداعى ون توعىز قاباتتى عيماراتقا پارلامەنت ورنالاستى. ەسىلدىڭ سول جاعالاۋىندا ۇكىمەت, مينيسترلىكتەر ءۇيىنىڭ دە قازىقتارى قادالا باستادى. وسىلايشا قالا تۇرعىندارى ءۇشىن عانا ەمەس, بارشا قازاقستاندىقتار ءۇشىن تاريحتىڭ جاڭا بەتى اشىلدى. ۇلت رۋحىن سىلكىندىرگەن ۇلى كوش باستالدى.
ەكى عاسىردىڭ توعىسىندا ورىن العان قيىندىقتارعا قاراماستان, مەملەكەتتىڭ جاڭا استاناسىن ايقىنداعان قازاقستانعا سول كەزدە بۇكىل الەم قاۋىمداستىعى نازار تىكتى. بىراق جاس مەملەكەتتىڭ كەمەل كەلەشەگى, ۇلتتىڭ باياندى بولاشاعى ءۇشىن وسىنداي قادام جاساۋعا بەكىنگەن نۇرسۇلتان نازارباەۆ العان باعىتىنان اينىماي, تاۋەكەلگە بەل بۋىپ, جاڭا استانانى, جاس قالانى سالۋعا قۇلشىنا كىرىستى.
مەن وسى قالانىڭ تۇرعىنى بولعاندىقتان, جاڭا استانادا سالىنىپ جاتقان ءاربىر قۇرىلىسقا ەرەكشە ءمان بەرىپ قارايتىنمىن. سول كەزدەگى 300 مىڭعا جەتەر-جەتپەس تۇرعىنى بار اقمولاعا ەل-جۇرت اعىلىپ جينالدى دەسەم دە بولادى. اسىرەسە, جاستار جاعى كوپتەپ كەلە باستادى. ال ەندى بۇگىن قاراپ وتىرساق, قازىرگە كەزدە ەلوردامىزدىڭ تۇرعىندارى 1 ميلليون 200 مىڭنان اسىپ وتىر. قالانىڭ اۋماعى بۇرىن 300 مىڭ شارشى مەتر جەردى الىپ جاتسا, بۇگىندە بۇل كورسەتكىش ءۇش ەسەگە دەيىن ۇلعايىپتى. قالانىڭ وسكەندىگى سونداي, استانامىز 4 اۋدانعا ءبولىندى. بۇرىن بۇل قالادا 10-15 مەكتەپ بولسا, بۇگىنگى تاڭدا جالپى ءبىلىم بەرەتىن ورتا مەكتەپتەردىڭ ءوزى 100-دەن اسىپ جىعىلادى. سونداي-اق قالادا 100-دەن اسا مەملەكەتتىك بالاباقشا, 300-گە جۋىق جەكە بالاباقشا جۇمىس ىستەيدى. قانشاما جوعارى وقۋ ورىندارى مەن كوللەدجدەردە مىڭداعان جاستار ءبىلىم الادى. بۇل دەگەنىمىز قانشاما ادامنىڭ ومىرىنە, كەلەشەگىنە وزگەرىستەر اكەلدى. بۇگىنگى تاڭدا باس قالامىزدا استانالىق دەگەن مەنتاليتەت قالىپتاستى.
ءيا, وتكەن جىلدارعا بۇرىلىپ قارايلاساق, بۇگىن ەلوردامىز الەمدىك ساۋلەت ونەرىنىڭ ۇزدىك ۇلگىلەرىمەن سالىنعان ءزاۋلىم عيماراتتارىمەن كوز تارتاتىن اسەم شاھارعا اينالىپتى. پرەزيدەنت رەزيدەنتسياسى «اقوردا», پارلامەنت جانە ۇكىمەت ءۇيى, تاۋەلسىزدىك سارايى, «بايتەرەك» مونۋمەنت-كەشەنى, قازاق ەلى الاڭى, «بەيبىتشىلىك جانە كەلىسىم» سارايى, استانالىق تسيرك, «قازاقستان» كونتسەرت زالى, ق.قۋانىشباەۆ اتىنداعى قازاق دراما تەاترى, «استانا وپەرا» مەملەكەتتىك وپەرا جانە بالەت تەاترى, «ازىرەت سۇلتان» مەشىتى شىن مانىندە جوعارى دەڭگەيلى نىساندار سانالادى. بۇلارعا جاڭا زامانعا لايىقتالعان تۇرعىن ۇيلەر مەن ساۋدا ورتالىقتارىن قوسساڭىز, قالامىزدىڭ قانشالىقتى وسكەنىن, وركەندەگەنىن كورەسىز.
ءوزىم, نەگىزىنەن, سپورت سالاسىندا جۇمىس ىستەگەندىكتەن قالانىڭ سپورت جاعدايىنا ەرەكشە ىقىلاسپەن قارايمىن. بۇل رەتتە بۇگىنگى ەلوردامىزدى سپورت قالاسى, تىپتەن حالىقارالىق سپورت ارەناسىنا اينالعان قالا دەپ تە ايتار ەدىم. بىرىنشىدەن, قالادا «استانا ارەنا», «سارىارقا», «الاۋ», «بارىس ارەنا» سپورت كەشەندەرى, جاقسىلىق ۇشكەمپىروۆ اتىنداعى جەكپە-جەك سارايى, جەڭىل اتلەتيكا سارايى سياقتى امبەباپ كەشەندەر پايدا بولدى. بۇل نىسانداردا تەك قانا رەسپۋبليكالىق جارىستار عانا ءوتىپ قويماي, الەم چەمپيوناتتارى مەن قۇرلىق بىرىنشىلىكتەرى دە سان مارتە ءوتتى. سونداي-اق بۇل عيماراتتار قالا تۇرعىندارى ءۇشىن سالاۋاتتى ءومىر سالتىن باۋليتىن, بۇقارالىق سپورتتى جانداندىرۋعا دا قىزمەت ەتىپ كەلەدى. سپورتتاعى جەتىستىكتەرىمىز ارقىلى ەلوردامىز الەمگە تانىلعان كۇندەر دە ەستەن كەتپەيدى. ماسەلەن, «استانا» فۋتبول كومانداسىنىڭ ۋەفا چەمپيوندار ليگاسىنىڭ توپتىق تۋرنيرىندە ونەر كورسەتۋى, «استانا» ۆەلوكومانداسىنىڭ «تۋر دە فرانس» جانە باسقا دا الەمدىك دودالاردا جەڭىسكە جەتكەندەرى بارشا قازاقستاندىقتاردىڭ قۋانىشىنا ۇلاستى.
تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ تىرەگىنە اينالعان باس قالامىز – نۇر-سۇلتان بۇگىندە رەسپۋبليكاداعى دونور قالانىڭ ءبىرى بولىپ وتىر. بۇل قالادا شاعىن جانە ورتا بيزنەستى دامىتۋعا ەرەكشە ءمان بەرىلگەن. سونىمەن قاتار ونەركاسىپ سالاسى دا دامۋ جولىنا تۇسكەن. بۇل جەردە اسىرەسە قۇرىلىس يندۋسترياسىنىڭ ايرىقشا دامىپ وتىرعانىن كورەمىز. وسىنىڭ ءبارى, اينالىپ كەلگەندە, ەلوردامىزعا شەتەلدىك ينۆەستورلاردىڭ قىزىعىپ كەلۋىنە ىقپال ەتتى.
مەن بيىل جىل باسىندا نۇر-سۇلتان قالاسى ءماسليحاتىنىڭ دەپۋتاتى بولىپ سايلاندىم. قازىر قالانىڭ الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق دامۋىنا قاتىستى ءماسليحات تاراپىنان جۇرگىزىلىپ جاتقان جۇمىستاردىڭ ورتاسىندا ءجۇرمىن. ءماسليحاتتىڭ بەكىتىلگەن جۇيەلى جۇمىسى بويىنشا الەۋمەتتىك نىسانداردى ءجيى ارالاپ, قالانىڭ ىشىندەگى وزەكتى ماسەلەلەردى زەردەلەپ, الدان شىققان پروبلەمالاردى قالا اكىمدىگىنىڭ نازارىنا ۇسىنىپ, ۇتىمدى شەشىمدەر قابىلداۋعا ءوز ۇلەسىمىزدى قوسىپ كەلەمىز.
ءيا, ەلوردانىڭ كەلبەتى جىلدان-جىلعا كوركەيىپ كەلەدى. قالا تۇرعىندارىنىڭ سانى ارتقان سايىن الەۋمەتتىك ماسەلە تۋىندايتىنى زاڭدىلىق. بۇل رەتتە ءبىرىنشى كەزەكتە مەكتەپ, بالاباقشا, ەمحانا مەن اۋرۋحانا كەرەك. مىنە, وسىنىڭ ءبارى قاراجاتتى, جۇمىس كۇشىن قاجەت ەتەتىنى ءسوزسىز. وسى ورايدا وتاندىق جانە شەتەلدىك ينۆەستيتسيانى تارتۋ كەرەك. بۇل ورايدا ەلوردا اكىمدىگى تاراپىنان جۇيەلى جۇمىس جۇرگىزىلىپ جاتقانىن كورىپ وتىرمىز. ماسەلەن, سوڭعى 4 جىلدى الىپ قارار بولساق, نۇر-سۇلتان قالاسىندا 2018 جىلى – 1100 پاتەر, 2019 جىلى – 2900 پاتەر, 2020 جىلى 7000 پاتەر پايدالانۋعا بەرىلسە, 2021 جىلى 10000 پاتەر بەرۋ جوسپارلانعان. سونداي-اق بيىل 15 مەكتەپ سالىناتىن بولدى. بۇل قوسىمشا 40 مىڭ وقۋشىنى قابىلدايتىن بولادى. سونداي-اق بىرنەشە بالاباقشالار قۇرىلىسى جۇرگىزىلىپ جاتىر.
تاعى ءبىر قوسارىم, بۇگىنگى تاڭدا قالانى گازداندىرۋ جۇمىسى بويىنشا قارقىندى جۇمىستار جۇرگىزىلىپ جاتىر. قازىر قالا بويىنشا 300 كيلومەتردەن استام گاز تاراتۋ جەلىلەرى سالىندى. بىرقاتار تۇرعىن الاپ تۇرعىندارى بۇگىندە گازدىڭ يگىلىگىن كورىپ وتىر.
بۇگىنگى نۇر-سۇلتان بار قازاقتىڭ باس قالاسى عانا بولىپ قويماي, ورتالىق ازياداعى ساياسي-ەكونوميكالىق, مادەني-رۋحاني تۇرعىدان ستراتەگيالىق ورتالىققا دا اينالىپ وتىر. ەلوردامىزدا الەم ساياساتكەرلەرى مەن كاسىپكەرلەرى, عالىمدارى مەن ونەر قايراتكەرلەرىنىڭ قاتىسۋىمەن وتكەن فورۋمدار حالىقارالىق قوعامداستىقتىڭ جوعارى باعاسىن العانى انىق.
بۇگىن ويلاپ وتىرساق, ءتاۋەلسىزدىك تارتۋ ەتكەن ەلوردامىز جىل وتكەن سايىن ساۋلەتى مەن داۋلەتى وركەندەپ, بارشا قازاقستاندىقتاردىڭ باس ورداسىنا اينالدى. وسى جەتىستىكتەرىمىز بەن جەڭىستەرىمىز تاۋەلسىزدىكتىڭ جەمىسى ەكەنى ايقىن. مەملەكەتتىك مارتەبەمىزگە, ۇلتتىق ماقتانىشىمىزعا اينالعان ەلوردامىز شىن مانىندە تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ ايشىقتى جەمىسى بولىپ وتىر.
ازامات ايتحوجين,
نۇر-سۇلتان قالاسى
ءماسليحاتىنىڭ دەپۋتاتى
