ۇلتىمىزدىڭ ءجۇرىپ وتكەن تاريحي جولىندا كۇيىنىشى مول كۇڭىرەنىستى شاقتاردىڭ كوپ بولعانى جانىمىزدى جابىرقاتادى. اسىرەسە, قىزىل وكىمەتتىڭ قولدان جاساعان قىرعىنى استە ەستەن كەتپەيدى.
سوناۋ, كوز ۇشىندا بۇلدىراپ قالعان وتكەن عاسىرداعى جيىرماسىنشى جىلدان باستالعان اۋىر زۇلمات, سول كەزەڭنىڭ ەلۋىنشى جىلدارىنا دەيىن سوزىلىپ, توبەمىزدەن قۇقاي كەتپەي, جاسقانشاق, جالتاق جۇرتقا اينالدىرىپ جىبەردى. ايتپەسە, الاشتىڭ ار-نامىسى ءۇشىن اتقا قونعان, سول ءۇشىن باسىن بايگەگە تىككەن ايبارلى تۇلعالارعا كەندە ەمەس ەدىك. سونىڭ بارلىعى قۋعىن-سۇرگىننەن كوز اشپاي, اقىرى رەپرەسسيانىڭ قۇرىعىنان قۇتىلا المادى.
ءبىر عاسىردىڭ وزىندە حالقىمىز ەكى بىردەي اشارشىلىقتى باستان كەشىردى. 1919-1922 جىل مەن 1931-1933 جىلدارى ۇلتىمىز ءبىر ءۇزىم نانعا زار بولىپ, اشتىقتان قىناداي قىرىلدى. بوتەن ەلگە بوسىپ كەتكەندەرى قانشاما… وسىناۋ ويراندى زوبالاڭدا جۇرتىمىز ميللونداعان قانداسىنان ايىرىلىپ, تالاي شاڭىراقتىڭ ءتۇتىنى ءوشتى. اسىرەسە, 1919-1922 جىلدارداعى بولعان اشتىقتى سوزبەن ايتىپ جەتكىزۋ مۇمكىن ەمەس. كەيبىر دەرەكتەردە وسى زۇلماتتا 1,5 ملن ادام قۇربان بولعانى ايتىلادى. ءدال وسى جيىرماسىنشى جىلعى اشتىقتا تورعاي ولكەسىندە قارا سۋدىڭ ءوزى تارتىلىپ, جەر بەتىندە جىبىرلاپ جۇرەتىن جاندىكتەردىڭ جوعالىپ كەتكەنىن ەلدىڭ ۇلكەندەرى ايتىپ وتىراتىن. وسى زۇلمات جىلدارى – جۇسىپبەك ايماۋىتوۆ, مىرجاقىپ دۋلاتوۆ باستاعان الاش ارىستارى سەمەي وڭىرىنەن مال جيناپ, ونى اشتىقتان تۇرالاعان تورعايعا جاياۋ-جالپى ايداپ كەلگەن. جانە ول مالدى ەڭسەسى ءتۇسىپ, بۇكتۇسىپ جاتقان ەلگە تەگىن ۇلەستىرگەن… وسى اشتىق جايلى ايگىلى اقىن ابىقاي ءنۇرتازيننىڭ «تاس مەشىن» دەگەن داستانى بار. مىنە, سول شاقتاعى ەلىم دەگەن ەرلەردىڭ ۇلتقا جاناشىرلىعى, ەرەن ەرلىكتەرى ەرىكسىز كوزىنە جاس الدىرادى.
قولداعى بار مالدى تارتىپ الىپ, جالاڭ ۇرانمەن كولحوزعا ءبىرىكتىرىپ, اسىرە بەلسەندىك تانىتقان كەڭەس ۇكىمەتىنىڭ سول جىلدارداعى قيالعا بەرگىسىز رەفورمالارى قازاق حالقىن ابدەن السىرەتىپ جىبەردى. سونى تۇسىنگەن ەل ىشىندەگى نامىسى بيىك, بىلەكتى اتالارىمىز «اشتىقتان ولگەنشە, الىسىپ ولەيىك» دەپ, بيلىككە قارسى شىعىپ, جەر-جەردە كوتەرىلىستەر بۇرق ەتتى. ول جاعداي ەلىمىزدىڭ بارلىق ايماعىندا بولدى. ولاردىڭ بارلىعىن, قۇرىعى ۇزىن وكىمەت ەزىپ-جانشىپ, بەدەلدى تۇلعالاردىڭ باسىن وققا بايلادى. ءبىر عانا
ءبىزدىڭ باتپاققارا كوتەرىلىسىندە (قازىرگى قوستاناي وبلىسى امانكەلدى اۋدانى) 600 ادامدى قاماۋعا الىپ, ونىڭ تەڭ جارىمى ءتۇرمەگە جابىلىپ, باسشىلارى اتۋ جازاسىنا كەسىلدى. وسىلايشا قازاق حالقى 15-20 جىلدىڭ ىشىندە جارتىسىنا جۋىعىنان ايىرىلىپ, ءوز جەرىندە سانى از ۇلتقا اينالىپ شىعا كەلدى. سوندىقتان, بۇل قيامەت قاسىرەتتى ءاربىر قازاقتىڭ بالاسى ۇمىتپاي, قاسيەت تۇتىپ جۇرگەنى ءجون!
ازامات ەسەنجول
