مىنەكي, تاعى دا رەسپۋبليكالىق داستۇرلى ءتىل فەستيۆالى باستالدى. ول بيىل استانا قالاسىندا حV رەت وتكىزىلىپ وتىر. ماقساتى – قوعامعا قوزعاۋ سالۋ, حالىقتى ويلاندىرىپ, مەملەكەتتىك ءتىلدى ناسيحاتتاۋ. تاعى ءبىر اتاپ ايتارلىعى, وسى جولى فەستيۆال اياسى بۇرىنعىدان كەڭەيە تۇسكەن. يگى باستاما قولداۋ تابارى ءسوزسىز.
قازاقستان بۇكىل قازاقستاندىقتاردىڭ قوعامدىق-ساياسي ورتاق ءۇيى بولسا, سول ۇيدەگىلەردىڭ رۋحاني بىرلىگىن, تۇتاستىعىن, رۋحاني ءومىرىن قامتاماسىز ەتۋگە قىزمەت جاسايتىن مەملەكەتتىك ءتىل – قازاق ءتىلى. ول – مادەنيەت ءتىلى, ادەبيەت ءتىلى, سالت-ءداستۇر ءتىلى, عىلىم ءتىلى, ءبىلىم ءتىلى, ءبىر سوزبەن ايتقاندا, بارلىق سالادا قولدانىلۋى ءتيىستى مەملەكەتتىك ءتىل. اۋىزدى قۋ شوپپەن سۇرتە بەرۋگە بولمايدى. ستاتيستيكالىق دەرەكتەر بويىنشا, 1991 جىلى قازاق تىلىندە ءبىلىم العان شاكىرتتەر 32 پايىز بولسا, بۇگىندە 85 پايىزدان استى. قازاقشا وقيتىن وزگە ۇلت وكىلدەرىننىڭ سانى دا 30 مىڭعا جەتىپ قالىپتى. مۇنىڭ ءوزى ءتىلدىڭ بولاشاعىنا قاتىستى كوڭىلگە ۇلكەن سەنىم مەن ءۇمىت ۇيالاتاتىن ساندار. سونداي-اق, سوڭعى ەكى جىلدا ورتا مەكتەپتەردە قازاق ءتىلىن وقىتۋ ساعاتتارى كوبەيتىلىپ, قازاق مەكتەپتەرى مەن قازاق بالاباقشالارىنىڭ سانى ارتتى. بۇعان قوسا, 2012 جىلى قابىلدانعان «قازاقستان – 2050» ستراتەگياسى دا ەلىمىزدە جۇرگىزىلىپ جاتقان ءتىل ساياساتىنا جاڭا كوزقاراس, تىڭ سەرپىن بەرگەندەي بولدى. مۇندا قازاق ءتىلىنىڭ «قازاق ۇلتىن بىرىكتىرۋشى باستى فاكتور», «قازاقستان حالقىن ۇيىمداستىرۋشى رۋحاني قازىنامىز» ەكەندىگى ناقتى ايتىلعان.
2007 جىلى قازاق, ورىس جانە اعىلشىن تىلدەرىنىڭ «ۇشتىلدىلىك» مادەني جوباسى قابىلداندى. جوباعا سايكەس قازاقستان دۇنيەجۇزىنە حالقى ءۇش تىلدە سويلەيتىن جوعارى ءبىلىمدى ەل رەتىندە تانىلۋى ءتيىس. وسىعان بايلانىستى ەلباسى ن.ءا.نازارباەۆ قازاق ءتىلىن مەملەكەتتىك ءتىل رەتىندە, ورىس ءتىلىن ۇلتارالىق قارىم-قاتىناس ءتىلى, اعىلشىن ءتىلىن جاھاندىق ەكونوميكاعا تابىستى ىقپالداسۋ ءتىلى رەتىندە دامىتۋ جۇمىستارىن جۇزەگە اسىرۋدى جانە مۇنى مەملەكەتتىك ءتىل ساياساتىنىڭ ءبىرى رەتىندە قاراستىرۋدى تاپسىردى.
قوعامدا, مەملەكەتتىك ورگانداردا قازاق ءتىلىنىڭ قولدانىس اياسى جىلدان-جىلعا كەڭەيىپ, اۋقىمدانا تۇسۋدە. بۇقارا اراسىندا ءبىر كەزدە شىنىندا دا ەداۋىر قاعاجۋ كورىپ كەلگەن مەملەكەتتىك تىلگە دەگەن تۇسىنىستىك ورناي باستادى. بۇعان باسقا ۇلت وكىلدەرىنىڭ مەملەكەتتىك ءتىلدى دەندەپ وقىپ-ۇيرەنۋگە دەگەن ىنتا-ىقىلاستارىن ايتساق تا جەتكىلىكتى. ماسەلەن, ەلوردا تۇرعىنى, ۇلتى ارميان تەر گريگوريان وتباسىمەن بىرگە قازاق ءتىلىن ۇيرەنىپ جۇرگەندىكتەرىن ايتادى. «مەملەكەتتىڭ ازاماتى بولىپ, وسى ەلدىڭ تاعدىرىمەن تاعدىرىمىز بىرىككەسىن, ونىڭ ءتىلىن ءبىلۋدى دە ءوزىمىڭ پارىزىم دەپ ۇقتىم. ۇيدەگى بالا-شاعاما, اعايىنىما وسى ويىمدى ۇنەمى اشىق ايتىپ وتىرامىن» دەيدى ول. بۇدان ءبىز قازاق تىلىنە دەگەن وزگە ۇلت وكىلدەرىنىڭ ناعىز قۇرمەتىن بايقايمىز.
ءتىل – ۇلتتىڭ بۇكىل رۋحىن, بولمىس-ءبىتىمىن, تانىم-تالعامىن, ءبىلىم پاراساتىن بىلدىرەتىن نەگىزگى تىرەگى. رۋحى بيىك جۇرتتار ءوسىپ-وركەندەيدى. ال, السىزدەرى قۇلدىراي باستايدى. كەزىندە الاش ارداقتىسى, ۇلت كوسەمى احمەت بايتۇرسىنۇلىنىڭ: «ءسوزى جوعالعان جۇرتتىڭ ءوزى دە جوعالادى» دەۋى سوندىقتان.
قازاقستانداعى ءتىل ساياساتىنىڭ كوپۇلتتى مەملەكەتىمىزدىڭ تۇراقتى دامۋىنا ىزگىلىكتى قىزمەت ەتىپ وتىرعاندىعى قۋانتادى. بىزدەگى مەملەكەتتىك ءتىل ساياساتى شىن مانىندە ساياسي تۇراقتىلىققا, ەتنوسارالىق جاراستىققا جانە قوعامدىق كەلىسىمگە وڭ ىقپالىن تيگىزۋدە.
تاڭاتار تولەۋعاليەۆ
tanatar@mail.ru
