نۇرسۇلتان نازارباەۆ: باستى مىندەت – ەكونوميكانى ارتاراپتاندىرۋ
كەشە اقوردادا مەملەكەت باسشىسى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ قاتىسۋىمەن ۇكىمەتتىڭ كەڭەيتىلگەن وتىرىسى ءوتتى.
جيىندا ەلىمىزدىڭ الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق دامۋىنا قاتىستى وزەكتى ماسەلەلەر كەڭىنەن تالقىلانىپ, الداعى مىندەتتەر ايقىندالدى.
الدىمەن الەمدىك ەكونوميكانىڭ بۇگىنگى احۋالى مەن تمد اۋماعىندا ورىن العان جاعدايلاردى سارالاعان پرەزيدەنت الداعى ۋاقىتتا ەكونوميكالىق ساياسات بۇگىنگى تاۋەكەلدەردى شەشىپ, جاڭا شارالار قابىلداۋ قاجەتتىگىن ەسكەرتتى.
بۇگىندە ۇكىمەتتىڭ باستى مىندەتى – «قازاقستان-2050» ستراتەگياسىن جۇزەگە اسىرۋ. ۇزاقمەرزىمدى ستراتەگيا اياسىندا باعدارلامالىق قۇجاتتار ءتۇزىلىپ, سالالىق مەملەكەتتىك باعدارلامالار قابىلدانعانى بەلگىلى. ۇكىمەتتىڭ كەڭەيتىلگەن وتىرىسىندا ءسوز العان قر پرەمەر-ءمينيسترىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى باقىتجان ساعىنتاەۆ قازىرگى ۋاقىتتا ەكونوميكالىق وسىمگە بارىنشا جاعداي جاساۋعا باسىمدىق بەرىلگەنىن جەتكىزدى. ونىڭ ايتۋىنشا, 2014 جىلعا ارنالعان الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق ساياساتتىڭ ءبىرىنشى كەزەكتى شارالارىنىڭ جول كارتاسى قابىلدانعان.
– ەكونوميكالىق ءوسىمدى قامتاماسىز ەتەتىن جانە بيزنەستى قولداۋعا باعىتتالعان شارالارعا ۇلتتىق قوردان 1 ترلن تەڭگە ءبولىندى. ەكونوميكانىڭ باستى سالالارىندا قۇنى 5,5 ملرد دوللاردى قۇرايتىن ينۆەستيتسيالىق جوبالار ايقىندالىپ, شاعىن جانە ورتا بيزنەستى قولداۋ ءۇشىن بولىنگەن قاراجات قازىرگى ۋاقىتتا كاسىپكەرلەردىڭ قولىنا بەرىلۋدە. جالپى سوماسى 70 ملرد تەڭگەنى قۇرايتىن 327 جوبا ماقۇلداندى, – دەدى ب.ساعىنتاەۆ.
بەدەلسوز
نۇرسۇلتان نازارباەۆ:
– ەل ۇكىمەتىنىڭ اعىمداعى جىلى اتقاراتىن باستى مىندەتتەرى ايقىندالىپ, شەشىمدەر قابىلداندى. بۇل – جولداۋدا ايتىلعان قازاقستان -2050 باعدارلاماسى. دامىعان وتىز ەلدىڭ قاتارىنا كىرۋ جولىندا باعدارلامالار بەكىتىلىپ, يندۋستريالىق جوسپارلار قولعا الىندى. تمد ەلدەرىندە بولىپ جاتقان وقيعالارعا بايلانىستى ءبىز دە بارلىق ماسەلەمىزدى ساراپتاۋىمىز قاجەت. مۇنداي جاعداي ەلىمىزگە قالاي اسەر ەتەدى؟ الدىن الۋ ءۇشىن نە ىستەۋىمىز كەرەك؟ ەڭ باستى ماسەلە ەكونوميكانى العا دامىتۋ بولسا, بۇگىنگى جيىننىڭ تاقىرىبى دا وسى بولماق.
جيىندا ەل قازىناسىنىڭ قورى مولايعانى بەلگىلى بولدى. اتاپ ايتقاندا وتكەن التى اي ىشىندە مەملەكەت بيۋدجەتى ون توعىز پايىزعا تولىققان. قارجى ءمينيسترى باقىت سۇلتانوۆتىڭ مالىمدەۋىنشە, كىرىس كوبەيىپ, تۇسىمدەر ءوز دەڭگەيىندە ورىندالعان كورىنەدى. سونىمەن قاتار, مينيستر يگەرىلمەگەن قاراجات 130 ملرد تەڭگەنى قۇراعانىن ايتتى. جانە قارجىلىق باقىلاۋ ورگاندارى ەسەپتى كەزەڭدە سەكسەن ميلليارد تەڭگەنىڭ قارجىلىق بۇزۋشىلىقتارىنا جول بەرىلگەنىن انىقتاعان. سوندىقتان, الداعى ۋاقىتتا مەملەكەتتىك ساتىپ الۋ تولىعىمەن ەلەكتروندى فورماتقا كوشپەك. «بۇل, ارينە, قاجەت. سەبەبى, مەملەكەتتىك ساتىپ الۋ سالاسىندا سىبايلاس جەمقورلىق ارەكەتتەرى بايقالادى. ساتىپ الۋدى ەلەكتروندى فورماتتا وتكىزۋ بيزنەس جۇرگىزۋدىڭ ءتيىمدىلىگىن ارتتىرادى» دەدى ن. نازارباەۆ.
ودان كەيىن «سامۇرىق-قازىنا» ۇلتتىق ءال-اۋقات قورىنىڭ باسقارما توراعاسى ومىرزاق شوكەەۆ بايانداما جاسادى. بەلگىلى بولعانداي, بيىلعى جەلتوقسان ايىندا حالىقتىق IPO باعدارلاماسىنا KEGOC, ال كەلەسى جىلى «سامۇرىق-ەنەرگو» كومپانياسىنىڭ اكتسيالارى نارىققا شىعارىلماق. ال, پرەمەر-ءمينيستردىڭ ورىنباسارى اسەت يسەكەشەۆ ءوز ەسەبىندە مەملەكەتتىك ەنەرگەتيكالىق رەەستردىڭ قۇرىلۋى تۋرالى كەڭىنەن مالىمدەدى.
ايتا كەتكەن ءجون, ۋكراينادا جالعاسىپ جاتقان داعدارىس پەن رەسەي ەكونوميكاسىنداعى ءوسىمنىڭ باياۋلاۋى وتاندىق ونىمدەرگە دەگەن سۇرانىسقا كەرى اسەرىن تيگىزۋدە. بۇل تۋرالى ەكونوميكا جانە بيۋدجەتتىك جوسپارلاۋ ءمينيسترى ەربولات دوساەۆ مالىمدەدى. ونىڭ ايتۋىنشا, اعىمداعى جىلدىڭ قاڭتار-مامىر ايلارىندا تاۋارلاردى رەسەيگە ەكسپورتتاۋ 21,7 جانە ۋكرايناعا ەكسپورتتاۋ 31,1 پايىزعا تومەندەگەن.
– جارتىجىلدىقتىڭ قورىتىندىسىنا سۇيەنسەك, ونەركاسىپتەگى ءوندىرىس كولەمى 0,4 پايىزعا تومەندەدى. اتاپ ايتقاندا, مۇناي ءوندىرۋ 1,6 پايىزعا, مەتالل ءوندىرۋ 13,5 پايىزعا ازايدى, – دەدى ە.دوساەۆ. ارينە, مۇنىڭ وزىندىك سەبەپتەرى بار. ءمينيستردىڭ تۇسىندىرۋىنشە, بۇل ەڭ الدىمەن قاشاعانداعى مۇناي ءوندىرۋدى كەيىنگە شەگەرۋ, تەڭىزشەۆرويلداعى جوسپارلى جوندەۋ جۇمىستارىن جۇرگىزۋ جانە جەزقازعان مىس بالقىتۋ زاۋىتىنىڭ جابىلۋىنا بايلانىستى ەكەن. ەسەسىنە, بيىل قارا مەتاللۋرگيا سالاسىنداعى كورسەتكىش – 12,9 پايىزعا ارتقان.
جيىندا ۇكىمەتكە اۋقىمدى ءمىندەتتەر جۇكتەلدى. پرەزيدەنت تاپسىرماسى بويىنشا ەكونوميكانىڭ تۇراقتىلىعىن قامتاماسىز ەتۋگە 2014-2015 جىلدارعا ۇلتتىق قوردان 1 ترلن تەڭگە ءبولۋ قاراستىرىلعانى بەلگىلى. مەملەكەت باسشىسى بيىلعى جىلدىڭ 1 قىركۇيەگىنە دەيىن وسى ماسەلە بويىنشا ۇكىمەتكە ناقتى ۇسىنىستار بەرۋدى تاپسىردى.
ءوز كەزەگىندە ءسوز العان «ءبايتەرەك» ۇلتتىق باسقارما حولدينگىنىڭ توراعاسى قۋاندىق بيشىمباەۆ شاعىن جانە ورتا بيزنەستى قولداۋ ءۇشىن ۇلتتىق قوردان 100 ملرد تەڭگە بولىنگەنىن اتاپ ءوتتى. بۇگىندە قاراجاتتىڭ تەڭ جارتىسى كاسىپكەرلەردىڭ قولدارىنا تيگەن. ماقۇلدانعان جوبالار – 76 ملرد تەڭگە.
وسى رەتتە ەرەكشە اتاپ وتكەن ءجون, 10 جىلعا دەيىن قارجىلاندىرۋدىڭ 6% مولشەرلەمەسى – نەسيەلەۋدىڭ ەڭ ءتيىمدى شارتتارى. مەملەكەت باسشىسى ءوز سوزىندە كاسىپكەرلەر بۇل مۇمكىندىكتى كەڭىنەن پايدالانىپ, ءوز بيزنەستەرىن دامىتۋلارى كەرەكتىگىن ەسكەرتتى. ويتكەنى, مۇنداي تومەن مولشەرلەمە الەمنىڭ ەشبىر ەلىندە جوق.
پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازارباەۆ جيىن سوڭىنا تامان كارىم ءماسىموۆ جەتەكشىلىك ەتكەن ۇكىمەت جۇمىسىنا وڭ باعا بەرىپ, ساتتىلىك تىلەدى. ەكونوميكانى ءارتاراپتاندىرۋ, جەكەشەلەندىرۋدىڭ ەكىنشى تولقىنىن قاتاڭ باقىلاۋ, حالىقتىق IPO جۇمىسىن جانداندىرۋ, سىرتتاعى وتانداستارىمىزدىڭ كەلۋىنە جول اشۋ, ەڭبەك نارىعىن جەتىلدىرۋ, قىزمەت كورسەتۋ سالاسىن دامىتۋدىڭ كەشەندى باعدارلاماسىن قابىلداۋ جانە زامان تالابىنا ساي مەملەكەتتىك باسقارۋ جۇيەسىن قۇرۋ جونىندە ءتيىستى ورىندارعا تاپسىرما بەردى.
مينيسترلىكتەر جۇمىسى وڭتايلاندى
ۇكىمەتتىڭ كەڭەيتىلگەن ەكىنشى وتىرىسىندا مەملەكەت باسشىسى اتقارۋشى بيلىكتىڭ جاڭا قۇرىلىمىمەن تانىستىردى. ەندى ەلىمىزدە 13 مينيسترلىك پەن 30-عا جۋىق كوميتەت بولادى.
سونىمەن دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگى مەن ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ مينيسترلىگى بىرىگىپ دەنساۋلىق ساقتاۋ جانە الەۋمەتتىك دامۋ مينيسترلىگى بولىپ قۇرىلدى. ونى تامارا دۇيسەنوۆا باسقارادى.
جاڭادان ۇلتتىق ەكونوميكا مينيسترلىگى قۇرىلدى. وعان بۇگىنگى ەكونوميكا مينيسترلىگىنىڭ وكىلەتتىگى, بيۋدجەتتىك جوسپارلاۋ مەن وڭىرلىك دامۋ قىزمەتتەرى بەرىلدى. ستاتيستيكا جونىندەگى اگەنتتىك پەن تابيعي مونوپوليالاردى رەتتەۋ اگەنتتىكتەرى, تۇتىنۋشىلار قۇقىعىن قورعاۋ, باسەكەلەستىكتى دامىتۋ اگەنتتىكتەرى دە وسىعان كىرەدى. پرەمەر-ءمينيستردىڭ ۇسىنىسىمەن بۇل لاۋازىمعا ەربولات دوساەۆ تاعايىندالدى.
توتەنشە جاعدايلار مينيسترلىگى ىشكى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ قۇرامىنا ءوتتى. ونى قالمۇحامبەت قاسىموۆ باسقارادى.
ەكونوميكا جانە بيۋدجەتتىك جوسپارلاۋ مينيسترلىگى قارجى مينيسترلىگىنە بەرىلدى.
قورشاعان ورتا جانە سۋ رەسۋرستارى مينيسترلىگىنىڭ بالىق شارۋاشىلىعى, سۋ رەسۋرستارىن باسقارۋ, ورمان جانە سۋ قىزمەتتەرى اۋىل شارۋاشىلىعى مينيسترلىگىنە بەرىلەتىن بولدى. اۋقىمى كەڭەيگەن ۆەدومستۆونىڭ جاۋاپكەرشىلىگى اسىلجان مامىتبەكوۆكە جۇكتەلدى.
مادەنيەت مينيسترلىگى, سپورت جانە دەنە شىنىقتىرۋ اگەنتتىگى, ءدىن ىستەرى اگەنتتىگى مادەنيەت جانە سپورت مينيسترلىگى بولىپ قايتا قۇرىلدى. ونىڭ تىزگىنىن ارىستانبەك مۇحامەديۇلى ۇستايدى.
جاڭادان قۇرىلعان ينۆەستيتسيا جانە دامۋ مينيسترلىگىن اسەت يسەكەشەۆ, ەنەرگەتيكا مينيسترلىگىن ۆلاديمير شكولنيك باسقارادى.
قارجى پوليتسياسى وكىلەتتىلىگى مەملەكەتتىك قىزمەت ىستەرى جانە جەمقورلىققا قارسى ءىس-قيمىل اگەنتتىگىنە بەرىلەدى. ونى باسقارۋ قايرات قوجامجاروۆقا جۇكتەلدى.
قالعان ۆەدومستۆولار وزگەرىسسىز قالدى. بۇعان دەيىن وڭىرلىك دامۋ ءمينيسترى بولعان بولات جامىشەۆ قازاقستان دامۋ بانكىنىڭ توراعاسى بولىپ تاعايىندالسا, قورشاعان ورتا جانە سۋ رەسۋرستارى ءمينيسترى بولعان نۇرلان قاپپاروۆقا «قازاتومونەركاسىپ» ۇلتتىق كومپانياسىنىڭ باسشىسى قىزمەتى ۇسىنىلدى.
گۇلميرا ايماعانبەت
