ەجەلدەن «الپىسقا كەلگەننەن اقىل سۇرا» دەپ وسكەن ءبىزدىڭ حالىق ءۇشىن اقساقالدارعا جاقسى جاعداي جاساپ بەرۋ عانا ەمەس, ولاردىڭ اقىلىن الىپ, ومىرلىك تاجىريبەسىن ۇيرەنۋ دە قوعامدىق ماڭىزى زور ىستەردىڭ ءبىرى بولىپ سانالادى. ال, ەلىمىزدەگى اقىلمان قاريالار مەن اق جاۋلىقتى انالاردىڭ ۇيىتقىسى, ءبىر ورتالىققا توپتاستىراتىن ۇجىمى – رەسپۋبليكالىق ارداگەرلەر ۇيىمى مەن ونىڭ بارلىق وبلىستار مەن اۋداندارداعى بولىمشەلەرى. جاس ۇرپاق ارداگەرلەردىڭ اڭگىمەسىن, اقىلىن تىڭداپ, ءتاجىريبەسىن ۇيرەنگىسى كەلسە, الدىمەن وسى ۇيىممەن جاقىنداسۋى كەرەك.
بيىل, دالىرەك ايتساق, اقپان ايىنىڭ 27 جۇلدىزىندا رەسپۋبليكالىق ارداگەرلەر ۇيىمى ورتالىق كەڭەسىنىڭ توراعاسى بولىپ, ەلىمىزگە بەلگىلى قوعام قايراتكەرى, پارلامەنت سەناتىنىڭ العاشقى دەپۋتاتتارىنىڭ ءبىرى ءارى كوميتەت توراعاسى بولعان, ءتۇرلى باسقارۋشىلىق ورىنداردا, سونىڭ ىشىندە ماڭعىستاۋ وبلىستىق ءبىلىم باسقارماسىندا, ى.التىنسارين اتىنداعى ۇلتتىق ءبىلىم اكادەمياسىندا ءبىرىنشى باسشى بولىپ قىزمەت اتقارعان تاريح عىلىمدارىنىڭ دوكتورى, پروفەسسور ومىرزاق وزعانباەۆ سايلاندى. بارلىق ءىستىڭ وڭ بولىپ, بەلسەندى جۇرگىزىلۋى قاي كۇندە دە ءبىرىنشى باسشىعا بايلانىستى. ومىردە بەلسەندى ەڭبەك پەن باستاماشىل يدەيانى باسشىلىققا الاتىن ومىرزاق اعاي كەلگەلى ۇيىمنىڭ جۇمىسى بەلسەندى جۇرگىزىلە باستادى.
ءدىن – دىڭگەگىمىز
الدىمەن, جاستار اراسىندا يماندىلىق ەگۋ, سونىمەن قاتار, ولاردى ءتۇرلى زياندى اعىمداردىڭ ىڭعايىنا ءتۇسىپ كەتۋدەن ساقتاۋ ىسىنە قارتتاردىڭ قانداي كومەگى بولادى, بۇل ىستە قازاقستان مۇسىلماندارى ءدىني باسقارماسى مەن ارداگەرلەر ۇيىمى قانداي بىرلەسكەن شارالار وتكىزە الادى دەگەن ماسەلەلەرمەن الماتى قالاسىندا باس ءمۇفتي ەرجان مايامەروۆپەن ەكىجاقتى اڭگىمە بولدى. كەزدەسۋ بارىسىندا اقساقالدار مەن يمامداردىڭ بىرگە اتقاراتىن جۇمىستارىنىڭ باعىتتارى ايقىندالدى. ول كوبىنەسە جاستارمەن وتكىزىلەتىن ءتۇرلى كەزدەسۋلەر, دوڭگەلەك ۇستەلدەر, تەلەديدار مەن راديوحابارلارعا بىرلەسە قاتىسۋ فورماسىندا بولماق. سونداي-اق, قازاقتار اراسىندا عاسىرلار بويى يماندىلىق ءدانىن ەگىپ كەلگەن يمام اعزام ءابۋ حانيفا مازھابىنىڭ ماڭىزىن حالىق اراسىنا ناسيحاتتاۋدا قارتتار تاراپىنان بولاتىن كەيبىر كومەكتەر تۋرالى اڭگىمە ايتىلدى.
جاستار – بولاشاعىمىز
قاپ تاۋىنىڭ تۇرعىندارىندا «ەگەر تاۋ مۇحامەدكە كەلمەسە, مۇحامەدتىڭ ءوزى تاۋعا بارادى» دەگەن ءبىر ناقىل ءسوز بار. سول ايتپاقشى, قارتتار – ارداگەرلەر ۇيىمى ءوزى باستاماشى بولىپ, جاستار ۇيىمدارىمەن بىرلەسە جۇمىس ىستەۋدى قولعا الدى. «نۇر وتان» حدپ-نىڭ «جاس وتان» جاستار قاناتىندا بىلىكتى باسشىلار بار بولىپ شىقتى. ولار جاس ۇرپاقتى پاتريوتتىق رۋحتا تاربيەلەۋدە اعا ۇرپاقتىڭ اقىلى مەن ءتاجىريبەسىن تاراتۋدىڭ ماڭىزدىلىعىن تەز ءتۇسىنىپ, ىنتىماقتاسا جۇمىس ىستەۋگە بىردەن كەلىستى. سونىڭ ناتيجەسىندە ارداگەرلەر ۇيىمى ورتالىق كەڭەسى مەن «جاس وتان» جاستار قاناتىنىڭ اراسىندا ىنتىماقتاسا جۇمىس ىستەۋ تۋرالى مەموراندۋمعا قول قويىلدى. ەكى ۇيىمنىڭ بىرلەسە وتكىزگەن العاشقى شاراسى س.نۇرماعامبەتوۆ اتىنداعى «جاس ۇلان» مەكتەبىندەگى كەزدەسۋ بولدى. كوزدەرىنەن جالىن ۇشقىنداعان جاس ۇرپاق وكىلدەرى اتالارى مەن اجەلەرىنىڭ اڭگىمەلەرىن زور قىزىعۋشىلىقپەن تىڭداپ, ءپاتريوتيزمنىڭ قاينار كوزى قايدا ەكەنىنە ءبىر ءسات كوڭىل ءبولدى.
سوعىس ارداگەرلەرى ارداقتالدى
وتكەن ءجۇز كۇندە اتقارىلعان ايتۋلى شارالاردىڭ ىشىندە ورتالىق كەڭەستىڭ كەزەكتى, ءۇشىنشى پلەنۋمىن اتاۋعا بولادى. وندا ۇلى وتان سوعىسىنداعى جەڭىستىڭ 70 جىلدىعىنا دايىندىق بارىسىندا رەسپۋبليكالىق ارداگەرلەر ۇيىمىنىڭ الدىندا تۇرعان مىندەتتەر تالقىلانىپ, پىسىقتالدى. جاسالعان باياندامانى تالقىلاۋ بارىسىندا تۇسكەن ۇسىنىستار مەن پىكىرلەر ەسكەرىلىپ, ءىس-شارالار جوسپارى جاسالىپ, بەكىتىلدى. وسى ماسەلەنىڭ بارلىق قىرلارى مەن ماڭىزىن جانە ۇيىمنىڭ الدىندا تۇرعان مىندەتتەرىن كورسەتكەن كولەمدى ماقالالار ورتالىق كەڭەس توراعاسىنىڭ اتىنان رەسپۋبليكالىق «ەگەمەن قازاقستان» (08.05.2013 ج., «ەرلىك ەسكىرمەيدى») جانە «كازاحستانسكايا پراۆدا» (13.04.2013 گ., «ۆ پرەددۆەري ۆەليكوي داتى») گازەتتەرىندە جاريالاندى. قازىر بارلىق وبلىس ورتالىقتارىندا ارداگەرلەر ۇيىمى پلەنۋمدارى توراعانىڭ قاتىسۋىمەن الدا تۇرعان مىندەتتەر تالقىلانۋدا.
ال, ۇلى جەڭىستىڭ 68 جىلدىعى مەرەكەسى ەلىمىزدىڭ بارلىق دەڭگەيدەگى ارداگەرلەر ۇيىمدارىنىڭ ارالاسۋىمەن مەملەكەتتىك ورگاندار جانە قوعامدىق ۇيىمدار تاراپىنان جوعارى دەڭگەيدە اتالىپ ءوتتى. اقىلمان قاريالار مەن انالاردىڭ ەلگە, جەرگە دەگەن اق تىلەكتەرى, تۇڭعىش رەت بولعان جاۋىنگەرلىك پارادقا قاتىستى جاقسى پىكىرلەرى باق بەتتەرى مەن تۆ, راديولاردا ءجيى ەستىلىپ جاتتى.
ۇلى جەڭىستىڭ 68 جىلدىق مەرەكەسى قارساڭىندا 68 سوعىس ارداگەرىنە جاڭا پاتەرلەردىڭ كىلتى تابىس ەتىلىپ, كوپتەگەن ارداگەرلەردىڭ ءۇي-جايلارىنا جوندەۋ جۇمىستارى جاسالدى. سونداي-اق, الەۋمەتتىك جانە تەگىن مەديتسينالىق كومەكتەر ۇيىمداستىرىلدى. وسىنىڭ ءبارىن ۇيىمداستىرۋدا ارداگەرلەر ۇيىمدارىنىڭ بەلسەندىلىگى ايقىن كورىندى
مۇجالسىزگە كومەك
قازىر ارداگەرلەردىڭ ورتالىق كەڭەسىندە ەۋروپانىڭ دامىعان ەلدەرىندە 30 جىلدان بەرى قولدانىلىپ كەلە جاتقان «ءومىر بەلدەۋى» اتتى جوبانى ىسكە اسىرۋ ماسەلەسى قاراستىرىلۋدا. ونىڭ ءمانىسى مىنادا: ەسەپكە الىنعان ناۋقاس قارتتار (سونىڭ ىشىندە بۇرىن ينفاركت, ينسۋلت العان) مەديتسينالىق دابىل جۇيەسىنە ەنگىزىلىپ, ولاردىڭ قولدارىنا ارنايى بىلەزىك نەمەسە كۋلون كيگىزىلەدى. سىرقات ادام تەلەفونمەن كومەك شاقىرا الماي قۇلاپ, تۇرا الماي قالعان جاعدايدا قولىنداعى بىلەزىكتىڭ تۇيمەشەسىن باسسا بولدى, ساناۋلى مينۋتتەردە جەدەل جاردەم جەتىپ كەلىپ, كومەك جاسايدى. مىنە, وسىنداي جۇيەنى ىسكە اسىرۋ بىزدە دە قولعا الىنباقشى.
اعادان – اقىل
سونىمەن قاتار, ورتالىق كەڭەستىڭ جۇمىسىن جانداندىرىپ, بەلسەندى ارەكەتتەر جاساۋ جولىندا ەلىمىزدىڭ ارداقتى ازاماتتارىمەن كەزدەسۋلەر بولدى. سونىڭ ىشىندە كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى جانە حالىق قاھارمانى ساعادات نۇرماعامبەتوۆ, كەڭەس وداعى باتىرى اتاعىن ەكى رەت العان, داڭقتى ۇشقىش تالعات بيگەلدينوۆ, ەڭبەك ەرلەرى بوشاي كىتاپباەۆ پەن ءابىش كەكىلباەۆ جانە ت.ب. باسقالارمەن بولعان اڭگىمەلەسۋلەردىڭ ماڭىزى زور بولدى. ولاردىڭ اقىل-كەڭەستەرى مەن ۇسىنىستارى ۇيىمنىڭ بولاشاق جۇمىستارىندا ورىن تاباتىن بولادى.
بابالاردىڭ سارا جولى
وسى ۋاقىت ارالىعىندا ارداگەرلەر ۇيىمىنىڭ ورتالىق كەڭەسى بىرنەشە رەسپۋبليكالىق ءمادەني شارالارعا بەلسەندى قاتىسۋشى بولدى. سونىڭ ىشىندە الاش قوزعالىسىنىڭ 95 جىلدىعىنا ارنالعان «ۇلتتىق سانا جانە الاش ارىستارى» اتتى حالىقارالىق جانە جاس ۇرپاقتى وتانشىلدىق رۋحتا تاربيەلەۋگە ەلەۋلى ۇلەس قوسا الاتىن, رەسپۋبليكالىق دەڭگەيدە اتاپ ءوتىلىپ جاتقان اتاقتى «ەلىم-اي» جىرىنىڭ اۆتورى قوجابەرگەن تولىبايۇلىنىڭ 350 جىلدىق مەرەيتويىنا ارنالعان عىلىمي-تاجىريبەلىك كونفەرەنتسيانىڭ قۇرىلتايشىسى بولىپ, ءساتتى وتۋىنە بەلسەندى اتسالىسۋدا. بابانىڭ جاس ۇرپاققا عيبرات بولاتىن ىستەرى مەن وسيەتتەرى جايلى ۇلكەن بايانداما دايىندالدى.
قارتتار قاراپ وتىرعان جوق
سونىمەن قاتار, ورتالىق كەڭەس جەرگىلىكتى جەرلەردەگى بولىمشەلەردە اتقارىلىپ جاتقان جاقسى ىستەر مەن يگى باستامالارعا قولداۋ ءبىلدىرىپ, ءوز تاراپىنان دۇرىس باعدار بەرۋدە. سونىڭ ىشىندە الماتى قالاسى ۇيىمىنىڭ ارداگەرلەردىڭ كومپيۋتەرلىك ساۋاتىن اشۋ جۇمىسىن جۇرگىزەتىن ورتالىق, قاراعاندى قالاسىنداعى شاحمات كلۋبىن اشقانىن رەسپۋبليكاعا ايگىلەدى. قوستاناي وبلىسى رۋدنىي قالاسىنداعى سوكولوۆ-سارىباي تاۋ-كەن وندىرىستىك كومبيناتىنىڭ ارداگەرلەرگە جاساعان قامقورلىعىن تاجىريبە رەتىندە ناسيحاتتاۋ جۇمىستارىن ىسكە اسىرۋدا. استانا قالاسىندا ارداگەرلەر نەمەرە, شوبەرەلەرىمەن بىرگە ۇلى وتان سوعىسى باتىرلارىنا قويىلعان ەسكەرتكىشتەردى ءوز قامقورلىقتارىنا الىپ, تازالاۋ, اباتتاندىرۋ ت.ب. جۇمىستارىن جۇرگىزدى. تەمىرتاۋ قالاسى ارداگەرلەرىنىڭ تۇرعىلىقتى جەرلەردەگى جاستار اراسىنداعى جۇمىس تاجىريبەسى جيناقتالىپ, جاريالاندى.
مەملەكەتارالىق دەڭگەيدەگى مەرەيلى ىستەر
تمد اۋماعىنداعى ارداگەرلەردىڭ رەسپۋبليكالىق ۇيىمدارىن بىرىكتىرەتىن ماسكەۋ قالاسىنداعى حالىقارالىق وداق ۇيىمىندا ۇلى وتان سوعىسىنا قاتىسقان قاھارمانداردى ءماڭگىلىك حالىق جادىندا ساقتاۋ ءۇشىن قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا جاسالىپ جاتقان جۇمىستار ءجونىندە ەسەپ بەرىلىپ, ول ماقۇلداندى.
قازاقستاندا ەسكەرتكىشتەر سانى كوبەيە ءتۇسۋدە. سوڭعى بەس جىل ىشىندە عانا 609 مەموريالدىق نىسان بوي كوتەردى. جالپى سانى 5 مىڭنان استى. سولاردىڭ ىشىندە تۆەر وبلىسىنداعى 100-ءشى جانە 101-قازاق اتقىشتار بريگاداسىنىڭ ەرلىگىنە ارنالعان مەموريال, الماتى وبلىسى پانفيلوۆ اۋدانىنداعى مۇراجاي, وسكەمەن قالاسىنداعى ەرلىك مەموريالى, قوستاناي قالاسىنداعى ەرلىك ەسكەرتكىشى جانە باسقا دا ونداعان نىساندار بەرىلدى.
سونداي-اق, قىسقا تاريحي مەرزىمدە الەمدىك قاۋىمداستىقتاردى تارتۋ ورتالىعى جانە ءتۇرلى باعىتتارداعى كولەمدى حالىقارالىق فورۋمداردى وتكىزۋ ورنىنا اينالعان جاڭا استانانىڭ اۋقىمدى قۇرىلىسى دا مەموريالدىق جۇمىستاردى جانداندىرا تۇسۋدە. كولەمى 14 مىڭ شارشى مەتردى الاتىن مەملەكەتتىك تاريحي مۇراجاي, «وتان قورعاۋشىلار» كەشەنى, باۋىرجان مومىشۇلىنىڭ, مانشۇك مامەتوۆانىڭ, ءاليا مولداعۇلوۆانىڭ جانە باسقا قاھارمان قازاقستاندىقتاردىڭ ەسكەرتكىشتەرى سالىنۋدا.
رەسپۋبليكادا جەڭىس كۇنى قارساڭىندا جىل سايىن بارلىق ەسكەرتكىش ورىندارىنا جوندەۋ جۇرگىزىلىپ, جاڭارتىلادى. بۇل ەسكەرتكىشتەر سالتاناتتى ءىس-شارالاردا كوپشىلىكتىڭ كەلىپ, تاعزىم ەتەر ورنىنا اينالعان. سوعىس ارداگەرلەرىنىڭ وتباسىلىق ەسكەرتكىشتەرىن جانە قابىرلەرىن قامقورلىققا الۋ ءداستۇرى دە جالعاسۋدا.
سونىمەن قاتار, اسىرەسە, وقۋ ورىندارىندا جاستارعا تاربيە بەرەتىن مۇراجايلاردىڭ, جاۋىنگەرلەر ەرلىگى بولمەلەرىنىڭ سانى ارتا تۇسۋدە. جۋىردا 1670 قوعامدىق مۇراجاي قاتىسقان رەسپۋبليكالىق بايقاۋ كونكۋرسىن وتكىزدىك. ءبىزدىڭ ءوتىنىشىمىز بويىنشا ولارعا وقۋشىلاردىڭ قاتىسۋىن قامتاماسىز ەتۋ وقۋ باعدارلاماسىنا ەنگىزىلدى.
ەرلىك ۇمىتىلمايدى
ءىس جۇزىندە بەلورۋسسيا جەرى رەسەي, ۋكراينا سياقتى كەڭەس ادامدارىنىڭ قانىنا مولىنان سۋارىلعان قازاقستان سوعىس الاڭى بولماسا دا, جەڭىس جولىندا ءوزىنىڭ ميلليونعا جۋىق ۇلدارى مەن قىزدارىنىڭ ءومىرىن بەردى. سونىڭ ىشىندە 500 كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى, 50 داڭق وردەنىنىڭ تولىق كاۆالەرى بولدى. ۇلى وتان سوعىسىنا قاتىسقان 33 ۇلتتىڭ ىشىندە قازاقتار ادام شىعىنى جونىنەن ءۇشىنشى ورىندا تۇراتىنىن كوپ ادام بىلە بەرمەيدى.
كەيبىرەۋلەردىڭ ۇلى جەڭىستەگى كەڭەس وداعىنىڭ ءرولىن كىشىرەيتۋگە تىرىسقانىنا قاراماي, ولاردىڭ ەسىمدەرى ەشقاشان ۇمىتىلمايدى جانە ونى ۇمىتپاۋ قاسيەتتى بورىشىمىز.
ۇلى جەڭىسكە قول جەتكىزۋگە شەكسىز ۇلەس قوسقان تىل ەڭبەككەرلەرىنىڭ ءرولى مەن ەڭبەگىنىڭ ماڭىزدىلىعىن ەسكەرىپ, ونى باعالاۋدى كوتەرۋ كەرەك دەپ سانايمىز. سوعىس جىلدارىندا قازاقستان ەلدىڭ سەنىمدى تىلى بولا ءبىلدى. بىزگە جۇزدەگەن ونەركاسىپ ورىندارى مەن ۇيىمدارى كوشىرىلدى. ولاردىڭ ءبارى مايدان ءۇشىن ەڭبەك ەتتى. جارتى ميلليوننان ارتىق كوشىرىلگەن حالىق قازاقستاندىقتاردىڭ قامقورلىعىن كوردى. ەلىمىزدىڭ بارلىق تۇكپىرىندەگى حالىق سوعىسقا قاجەتتى قارۋ-جاراق, كيىم-كەشەك, ازىق-تۇلىك دايىنداۋ جولىندا جان اياماي ەڭبەك ەتتى.
ۇلى وتان سوعىسىنداعى جەڭىستىڭ 70 جىلدىق مەرەيتويىنا وراي رەسپۋبليكالىق ارداگەرلەر ۇيىمىنىڭ ورتالىق كەڭەسى ەستەلىك كىتابىن شىعارۋدى قولعا الىپ وتىر. ول ۇلى وتان سوعىسىنداعى قازاقستاندىقتاردىڭ مايدانداعى جانە تىلداعى ۇشى-قيىرسىز زور ۇلەسىن مولىنان كورسەتۋدى كوزدەپ, كوپ تومدىق بولىپ شىقپاقشى. مۇنداي كىتاپتاردىڭ جاس ۇرپاقتى وتانشىلدىق رۋحتا تاربيەلەۋدە ۇلكەن ءرول اتقارادى دەگەن ۇمىتتەمىز.
ەل اعالارىمەن بىرگە
ارينە, ارداگەرلەر ۇيىمى جۇمىسىن جانداندىرۋدا مەملەكەتتىك ورگاندارمەن تىعىز ىنتىماقتاستىق جاسالۋى قاجەت. ولاي بولماعان جاعدايدا ۇيىمنىڭ كوپتەگەن قوعامدىق ۇيىمداردىڭ ءبىرى بولىپ قالا بەرۋى مۇمكىن. ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ قولداۋى مەن قورعاۋىنداعى ايرىقشا قوعام ەكەنىن كورسەتە وتىرىپ, ۇيىم باسشىسى بىرنەشە مينيسترلىكتەر مەن ۆەدومستۆولار باسشىلارىمەن ىقپالداستىق ماسەلەلەرىن تالقىلىپ, ءجيى كەزدەسىپ تۇردى. سونىڭ ىشىندە مينيسترلەر م.قۇل-مۇحاممەد, ب.جۇماعۇلوۆ, س.ابدەنوۆپەن كەزدەسۋلەر ەكى جاققا دا ءتيىمدى بولدى. سونداي-اق, كاسىپوداق فەدەراتسياسىنىڭ توراعاسى ءا.قۇسايىنوۆ, ن.گۋميلەۆ اتىنداعى ەۋرازيا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ رەكتورى ە.سىدىقوۆ جانە باسقا دا ۇيىم جۇمىسىنىڭ كوپتەگەن ماسەلەلەرىن شەشۋ بويىنشا كەزدەسۋلەر بولدى. مىنە, ومىرزاق وزعانباەۆ توراعالىق ەتكەن ءجۇز كۇندە ورتالىق كەڭەس تاراپىنان اتقارىلعان جۇمىستاردىڭ بىرقاتارى وسىنداي.
مانار سامۇراتوۆا,
رەسپۋبليكالىق ارداگەرلەر
ۇيىمى ورتالىق كەڭەسىنىڭ قىزمەتكەرى
