قازاقتىڭ بIر كادەسIنە جارايمىن

جالپى, ازەربايجان دەگەن حالىق جوق, ولاردىڭ وزدەرiنشە اتالۋى – ازەريلەر, ازەري تۇركiلەرi دەپ اتالادى. اتاقونىستى «ودلار يۋردۋ» – وت ەلi دەپ تە اتايدى. بiزدەر سول ەلدiڭ وكiلiمiز. تiلiمiز – تۇركi توبىنىڭ التاي تۋىستاس تiلدەرi iشiندە كiشi وعىز توبىنا جاتادى. ءتۇبi بiر تۇركi حالقىنا ورتاق – «كورۇعلى», «شاحنامە» جاۋھارلارى قازاق بالاسىنا جاقسى تانىس. كلاسسيكالىق پوەزيانىڭ وكiلدەرi نيزامي, فيزۋلي, ناسيميدىڭ سىرشىل بايiتتەرi جىرسۇيەر قاۋىمعا بەلگiلi. ال, قورقىت مۇراسىن قالاي بولiسۋگە بولادى؟! بiر قىزىعى, قازاقتىڭ دومبىراسىنان كۇي توگiلسە, جۇرەگiمنiڭ  كۇمبiرiن ەستiگەندەي بولامىن, ال ەكi اقىنى ايتىسقاندا دەلەبەم قوزىپ, وسى الامانعا قوسىلىپ كەتەتiندەي سەزiنەمiن. بۇل ءاربiر تۇركi بالاسىنىڭ جان-دۇنيەسiندەگi ورتاق باستاۋلاردىڭ بۇلقىنىسى ما دەپ تۇسiنەم.
كەڭەس كەزەڭiندە ينتەرناتسيو­نال­دى حالىق جاسالىپ, ۇلتى مەن نا­نىم-سەنiمiنە قاراماي ميداي ارا­لاسىپ كەتكەن وتباسىلارىن جوققا شىعارۋعا بولماس. ولاردىڭ دا ءوز ورنى بار, ونى دۇرىس نە بۇرىس دەپ باعالاۋعا بiزدiڭ حاقىمىز جوق. قازا بەرسەڭiز, مەنiڭ دە ارعى اجەم ۋكراين قىزى ەكەن. قانشاما تانى­سىمىز وزگە ۇلتتىڭ وكiلiمەن قۇدان­دالى بولدى. قازاققا كەلiن بولعان ورىستاردى بiلەمiز. ەلدەرiمiز تاۋەل­سiزدiگiن الىپ, ەنشiسiن الىپ كەت­سە دە, حالىقتىڭ قارىم-قاتى­ناسى وزگەرگەن جوق. باسقا مەم­لە­كەتتەرمەن سالىستىرعاندا  تمد ەلدەرiندەگi ۇلتتاردىڭ بiر-بiرiن iش تارتىپ تۇراتىنى بەلگiلi. مەنتا­لي­تەتiمiز دە ۇقساس, بiزدi بايلانىس­تى­راتىن ورتاق تاريحىمىز بار. الاي­دا, وزگە مەملەكەتتەرمەن سالىستىر­عاندا قازاق ەلiندە وزگە ەتنوس وكiل­دەرiنiڭ بەيبiت, قاتار ءومiر سۇرۋiنە كوپ مۇمكiندiك جاسالعان. بارلىق قازاقستاندىقتاردىڭ بiر عانا «باس اۋرۋى» بار. ول – «نە iشەم, نە كيەم» دەگەن ەمەس. كەرەك دەسەڭiز, جەكە باسىنىڭ قاۋiپسiزدiگi نەمەسە «قايدا بارىپ, قايدا  قويامىن» دە­گەن ۋايىم دا ەمەس. بار بولعانى «تاڭەرتەڭ جىلى ۇياسىنان شىعىپ, جۇمىسقا بارۋى, كەشكiسiن جۇمىس كۇ­نiن تابىستى اياقتاپ, وتباسىنا ورالۋى». بۇل تاماشا ەمەس پە؟! مۇنىڭ ءبارi ۇلتارالىق كەلiسiم مەن ەتنوسارالىق اۋىزبiرشiلiكتiڭ ار­قا­سىندا بولىپ جاتىر.
بەيبiت ءومiردiڭ باعاسىن وزگە­لەر­دەن گورi مەن ارتىق سەزiنەتiن شى­عار­مىن دەپ ويلايمىن. بiر كەزدەرi بiرگە جا­ساپ, قۇدايدىڭ ىرزىعىن بiرگە تەرiپ جۇرگەن ارمياندار مەن ازەربايجاندار اراسىنداعى قاق­تىعىس ءالi ەسiمiزدەن شىعا قويعان جوق. مەنiڭ اكە-شەشەم قاراباحتا تۇرادى. جاسىراتىن ەشتەڭە جوق, سول قىم-قۋىت زاماندا ءۇش جىل سۋىق جەر جاستانىپ, قولىما قارۋ العان كەزiم بولدى. «بالىق باسى­نان شiريدi» دەيدi. ەكi حالىقتىڭ اراسىنا وت سالعان سولاقاي ساياسات­شىلار, الىستان شالمايتىن باس­شىلار دەسەم جاڭىلمايمىن. مۇن­داي سوعىستى دوسىم تۇگiل جاۋىما تiلە­مەيمiن. بiر كەزدەرi بiرگە وسكەن كور­شiگە قارۋ كەزەنگەن قانداي جا­مان. ءدال وسىنداي سىناق مەنiڭ دە الدىم­نان شىقتى. شەپتiڭ ارعى جاعىندا تانىس ارميان كورشiم, مىنا جاعىندا مەن. بiر-بiرiمiزدi جاقىننان كورiپ, تانىپ تا تۇرمىز. بiر مەزەتتە ول وقتى اسپانعا اتتى. مەن دە ارمياندى ەمەس, اس­پاندى كوز­دەدiم. قاراپايىم حالىق­قا سو­عىستىڭ, قانتوگiستiڭ كەرەگi جو­عىن سوندا ءتۇسiندiم.
مەن قازاقستانعا وڭ-سولىمدى تا­نىپ, ازامات بولعان شاعىمدا كەلدiم. سانالى عۇمىرىم وسىندا ءوتتi. قايدا بارسام دا وسى جەردە تۇرىپ جاتقا­نىمدى ماقتان تۇتا­مىن. نەبiر سى­ناقتار باسىمىزدان ءوتتi, باردى دا كوردiك, جوققا دا شى­دادىق. ەڭ باس­تىسى, اۋىزبiر­لiگi­مiزگە قاياۋ تۇسكەن جوق. حالىقتىڭ سابىرلىلىعىنىڭ, ەلباسىنىڭ كورەگەندiگiنiڭ جەمiسiن  كورiپ جا­تىر­مىز. باكۋلىق ميرزا شالەران دەگەن بiر اقىن «نۇرسۇل­تاننىڭ نۇر­لى جولى» دەگەن ولەڭدەر جينا­عىن جازىپتى. پولكوۆنيك شە­نiندە اسكەري قىزمەتكەرگە قالام ۇستا­تىپ, شابىتىن تەربەگەن نە دەپ وي­لاي­سىز؟ ارينە, بiزدiڭ ەلباسى­مىز­دىڭ ساياساتىنىڭ دۇرىس ەكەنiن جۇرە­گiمەن تۇسiنگەنi. بiزدiڭ بار­شامىزدىڭ مiندە­تiمiز – بiرلiگi­مiز­دiڭ باياندى بولۋىن تiلەپ, وسى دوس­تىقتى ءارi قاراي نىعاي­تا ءتۇسۋ. حال­قىمىزدىڭ جۇمىلعان جۇ­دىرىقتاي بiرiگۋiنە,  ىنتىماعىمىز ارتا ءتۇ­سۋiنە كۇش سالۋىمىز كەرەك.
ال, ءوز باسىما كەلسەم, ءتۇبi بiر ءتۇر­كiنiڭ نامىسى ءۇشiن, حالىقتىڭ بار جاقسىلىعى ءۇشiن, قاجەت دەسەڭiز سىن ساعاتتا قازاقتىڭ بiر كادەسiنە جاراي­مىن دەپ ويلايمىن.

ۆيدادي اگاەۆ,
استانا قالالىق «حازار» ازەربايجان قوعامدىق بiرلەستiگiنiڭ جەتەكشiسi