«ەگەمەن قازاقستان» گازەتى – 95 جاستا
ەل گازەتى اتانعان «ەگەمەن قازاقستان» كەمەلىنە كەلىپ, كەمەرىنەن تاسىعان اقىلمان اقساقال شاعىنا جەتتى. ۇلتتىڭ ماڭدايىنا بىتكەن ۇلى تۇلعالاردىڭ قولتاڭباسى قالعان, رەسپۋبليكانىڭ وركەندەۋ, قالىپتاسۋ كەزەڭدەرىندە حالقىنىڭ قامىن كۇيتتەگەن, ءتاۋ ەتەر تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ قول جەتكەن جەتىستىكتەرىن ءدۇيىم جۇرتقا جان-جاقتى جەتكىزىپ كەلە جاتقان اعا باسىلىمنىڭ مەرەيتويى – قولىنا قالام ۇستاعان ءاربىر قازاق ءجۋرناليسىنىڭ مەرەكەسى.
«ءار ءۇيدىڭ تەرەزەسىنەن اۋا, ەسىگىنەن «ەگەمەن قازاقستان» كىرەدى» دەگەن ءسوزدىڭ ايداي اقيقات ەكەنى راس. ويتكەنى, تۇڭعىش سانى 1919 جىلدىڭ 17 جەلتوقسانىندا ورىنبور قالاسىندا «ۇشقىن» دەگەن اتپەن جارىق كورگەن قازاق ءباسپاسوزىنىڭ قاراشاڭىراعىنىڭ ەل اراسىنداعى بەدەلى – بيىك, ابىرويى – اسقاق. بۇعىنىڭ مۇيىزىندەي تارامدالعان ۇرپاق ساباقتاستىعى داستۇرىنەن اۋماي, ۇلىلار سالعان قاسيەتتى جولدى جالعاستىرىپ كەلە جاتقان «ەگەمەن قازاقستان» رەسپۋبليكالىق گازەتى» اكتسيونەرلىك قوعامىنىڭ بۇگىنگى پرەزيدەنتى ساۋىتبەك ابدراحمانوۆتىڭ سوزىمەن ايتساق, توقسان بەس جىلدىق تاريحى بار باسىلىم «قاشاندا ەلمەن بىرگە تىنىستايدى, ەلمەن بىرگە قينالادى, ەلمەن بىرگە قۋانادى».
سوندىقتان, ەگەمەنقازاقستاندىقتاردىڭ تورقالى تويىن جازۋ تاپسىرىلعان ساتتە ءبىر قۋاندىق, ءبىر تولقىدىق. قۋانعانىمىز – الاشتىڭ ءمۇيىزى قاراعايداي قايراتكەر ازاماتتارى مەن ەڭ ءبىر ءىرى تۇلعالارىنا مەكتەپ بولعان ۇجىمداعى بۇگىنگى تاۋەلسىز قازاق ەلىنىڭ بولمىس-ءبىتىمى مەن تىنىس-تىرشىلىگىن, حال-احۋالىن وقىرمانىنا سالماقتى وي مەن ساليقالى پىكىرلەر ارقىلى تەرەڭنەن تولعاپ جەتكىزىپ جۇرگەن ارىپتەستەرىمدى كوزبە-كوز قۇتتىقتاۋدىڭ ءساتى تۇسكەندىگى بولسا, تولقىعانىمىز – «مارتەبەسى بيىك باس باسىلىمنىڭ بەكزات بولمىسىنا لايىق ءسوز ايتا الامىز با؟» دەگەن قوبالجۋ ەدى.
وسىنداي ويدى ارقالاپ ارقا توسىندە كۇننەن-كۇنگە ساۋلەتتەنىپ, كوركىنە – كورىك, اجارىنا – اجار قوسىپ, كوز سۇيسىندىرگەن باعانالى باس وردامىز – استانانىڭ ءدال ورتاسىنان كوشە اتاۋىن يەمدەنگەن «ەگەمەن قازاقستان» گازەتىنىڭ سەگىز قاباتتى عيماراتىنىڭ كيەلى تابالدىرىعىن تولقي اتتادىق.
جاقسى ءداستۇر قالىپتاسقان
رەداكتسيانىڭ ءزاۋلىم جاڭا ءۇيى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى ن.ءا.نازارباەۆتىڭ تىكەلەي قولداۋىمەن تۇرعىزىلعان, ءارى ونى ەلباسىنىڭ ءوزى اشقان.
تابالدىرىق اتتاعاننان مەملەكەت باسشىسىنىڭ «ەگەمەن قازاقستان» – وتانىمىزدىڭ باس گازەتى» دەپ بەرگەن باعاسى جازىلعان قابىرعاداعى ادەمى سوزدەر كوزگە بىردەن شالىندى. ال, قارسى بەتتە باسىلىمنىڭ تىزگىنىن ءار جىلدارى ۇستاعان سماعۇل سادۋاقاسوۆ, جۇسىپبەك ايماۋىتوۆ, مۇحتار اۋەزوۆ, بەيىمبەت مايلين, ساكەن سەيفۋللين, تۇرار رىسقۇلوۆ, وراز جاندوسوۆ, عابيت مۇسىرەپوۆ, شەرحان مۇرتازا, ءابىش كەكىلباەۆ سىندى ۇلتىمىزدىڭ نەبىر جاقسىسى مەن جايساڭدارى بەينەلەنگەن الىپ پانورامالىق پولوتنو ءىلىنىپتى.
«تەاتر – كيىم ىلگىشتەن باستالادى». باس سۇققان ادامدى مۇنتازداي جيناقىلىعىمەن قارسى الاتىن عيماراتتان جىلىلىق پەن زيالىلىقتىڭ, ءتارتىپ پەن تالعامنىڭ لەبى ەسىپ تۇردى.
ءتورتىنشى قاباتتاعى قابىلداۋ بولمەسىنەن ۆيتسە-پرەزيدەنت-باس رەداكتور جانبولات اۋپباەۆتىڭ كابينەتىنە وتتىك.
«باس رەداكتور دەگەنىمىز – پوگونسىز گەنەرال, اتاق-دارەجەسى راسىمدەلمەگەن عىلىم دوكتورى, پاتەنتسىز ونەرتاپقىش, ليتسەنزيا الماعان كونسترۋكتور, حالىقتىق ديپلوماتيانى بويىنا تەرەڭ سىڭىرگەن مامىلەگەر» دەپ, ءبىر سۇحباتىندا وسى لاۋزىمعا كەرەمەت انىقتاما بەرگەن. ءارى «ماعان «ەگەمەن قازاقستان» گازەتىنىڭ باس رەداكتورى» دەگەننەن ارتىق ماراپاتتىڭ دا, اتاقتىڭ دا كەرەگى جوق. الاشتىڭ بار بالاسى ارداق تۇتاتىن باسىلىمنىڭ باسشىلىعىندا بولۋىمنىڭ ءوزى زور مارتەبە» دەپ, قۇتتى ورنىن اسا قۇرمەتتەيتىن اقمىلتىق ءجۋرناليستىڭ جىلى شىرايلى قابىلداۋى بويىمىزعا قۋات, ويىمىزعا سەرپىن بەرگەندەي بولدى.
قۇبا-قۇپ. باس رەداكتور بىزگە رەداكتسيانىڭ تىنىس-تىرشىلىگىمەن تانىستىرۋدى جاۋاپتى حاتشىنىڭ ورىنباسارى امانگەلدى قياسقا جۇكتەدى.
ايتۋ كەرەك, «ەگەمەن قازاقستاندا» قىزمەت ەتۋ – قولىنا قالام ۇستاعان ءار قازاقتىڭ ارمانى. ويتكەنى, تاڭداعان تاقىرىپتارىن تەرەڭنەن تولعاپ, بويىنا «قان جۇگىرتىپ», قالامدارىنىڭ قارىم-قايراتىن ەركىن ەلدىڭ قاسيەتى مەن قاستەرىن ورنەكتەۋگە ارناپ كەلە جاتقان كورگەنى مول, تالانتى كەمەل مايتالمان جۋرناليستەردەن ءتالىم الۋدى كىم قالامايدى دەيسىز. بۇگىندە مۇندا ءوز ىسىنە بەرىلگەن, قالامى قارىمدى ەركىن قىدىر, سەيفوللا شايىنعازى, سامات مۇسا, سەرىك ءپىرنازار, جىلقىباي جاعىپارۇلى, جاقسىباي سامرات, سۇلەيمەن مامەت, الەكساندر تاسبولاتوۆ, ءاليسۇلتان قۇلانباي, قاراشاش توقسانباي, سۇڭعات ءالىپباي سياقتى كوپتەگەن تاجىريبەلى گازەت قىزمەتكەرى ەڭبەك ەتەدى. ولار كوتەرگەن كەلەلى تاقىرىپتار مەن نەبىر قىزىقتى دا, تاعىلىمدى ماقالالار وقىرمان جۇرەگىنە كۇن سايىن جول تابۋدا. ءارى ولار تۋراشىلدىق, تازالىق, مەملەكەت پەن ۇلت مۇراتتارىنا ادالدىق ءتارىزدى اعا بۋىن وكىلدەرى قالىپتاستىرعان اسىل ءداستۇردى ءمىنسىز جالعاستىرىپ كەلەدى. «ەگەمەندە» قالىپتاسقان تاعى ءبىر جاقسى ءداستۇر – جەلىكپەگە سالىنباۋ, ارزان داقپىرت قۋماۋ. ورنىقتى وي ايتىپ, سالماقتى ءسوز ءوربىتۋ.
گازەت شىعارۋ وڭاي شارۋا ەمەس
اسىرەسە, «ەگەمەن قازاقستان» سياقتى ەل سەنەتىن, ءسوزىن سىيلاپ, ارداقتايتىن باسىلىمدى مىڭ-مىڭداعان ادامداردىڭ الدىنا تارتۋدىڭ جاۋاپكەرشىلىك جۇگى ەسەلەنە تۇسەرى ءسوزسىز. ارىپتەستەرىمىزدىڭ كوز مايىن تاۋىسىپ, جانىن جەيتىن قيىندىقتارعا تولى جۇمىس ۇدەرىستەرىنە ءبىر ءسات ءۇڭىلىپ كوردىك.
… ماقالا جازىلادى. وقىلادى. تەكسەرىلەدى. تۇزەلەدى. تەرىلەدى. تازارتىلادى. وقىلادى. تاعى تۇزەلەدى. تاعى وقىلادى. ماقالاعا قول قويىلادى. ءنومىر جوسپارلانادى. بەتتەر ماكەتتەلەدى. ماقالالار بەتكە تۇسەدى. كوررەكتورلار وقيدى. كەزەكشى رەداكتور وقيدى. باسشىلىق وقيدى. تاعى تۇزەلەدى…
قاي باسىلىمنىڭ دا باس شتابى – سەكرەتاريات. «ەگەمەندە» دە مەرەكە قارساڭىنداعى قاربالاستا جاۋاپتى حاتشى ساپارباي پارمانقۇلوۆ جانە ونىڭ ورىنباسارلارى امانگەلدى قياس پەن قونىسباي شەجىمباەۆ, سۋرەتشى ايداربەك عازيزوۆتەر كەزەكتى ءنومىردىڭ ماكەتىن پىسىقتاۋعا كىرىسكەن.
ەلەكتروندىق بايلانىس جەلىسىنە باس سۇقتىق.
– قىزدار, مەرەكەلەرىڭىزبەن! توقسان بەسكە تولعان تورقالى تويلارىڭىز قۇتتى بولسىن!
– راحمەت! بىرگە بولسىن!
«ەگەمەن اقپاراتقا» تولاسسىز ءتۇسىپ جاتقان حاتتاردى ىرىكتەپ, باسىپ شىعارىپ, جۇيەلەپ وتىرعان مانشۇك شايعوجانوۆا مەن ءلاززات نۇرپەيىسوۆا جانە حات ءبولىمىنىڭ قىزمەتكەرى دينا ءداۋىتتىڭ كوڭىل كۇيلەرى كوتەرىڭكى. جۇمىستارىن ىجداعاتتىلىقپەن اتقارۋدا.
ودان ءارى تەرىمشىلەر بولىمىندەگى ءساليما عالىموۆا, اينۇر رايىمقۇلوۆا, فاريزا ورمانوۆا ەسىمدى قىزدارمەن امانداسىپ, مەرەكەمەن قۇتتىقتادىق. بۇل قىزداردىڭ دا جاۋاپكەرشىلىك جۇگى جەڭىل ەمەس. ويتكەنى, مۇندا باسشىلىقتىڭ ساۋاتتىلىققا قاتتى كوڭىل بولەتىنىن جاقسى بىلەمىز.
ال, اعا كوررەكتور نۇرشاگۇل اشىمباەۆا, كوررەكتورلار زاكيرا تولەشەۆا, بازارگۇل احمەتوۆا, تۇرسىن ەسىلباەۆا, اقبايان سنازاروۆا, ساپارگۇل بۇحارزادا كۇن سايىن ءارىپ تۇزەتكەن قىراعى جاندار. كەيدە رەسمي ماتەريالدار كوپ تۇسكەن كەزدە ولار ۇيلەرىنە كەلەسى كۇنى شىققان كۇنمەن بىرگە قايتاتىن كەزدەرى دە بولادى. الايدا, مىڭ-مىڭداعان وقىرمانعا سۇيىكتى گازەتتەرى ەش قاتەسىز, ساۋاتتى جەتىپ جاتسا, ەڭبەكتەرىنىڭ اقتالعانى ءۇشىن قۋانادى.
بۇگىنگى گازەت جاساپ شىعارۋ ۇدەرىسى مەن ونى باساتىن پوليگرافيالىق تەحنولوگيالار جەتىستىگى كەرەمەت. بۇرىن قورعاسىن قالىپتارعا باسىلاتىن گازەت بەتتەرى قازىر كومپيۋتەردە بەتتەلەدى. زامان جەتىستىگى دەگەن وسى. ءبىر قۋانارلىعى, وسى ماماندىقتى قازاق قىزدارى كوپتەپ مەڭگەرۋدە. گۇلماريا قۇداباەۆا, نازىم راحىمباەۆا, اسەل تۇسىپبەكوۆا, اباي ريزا, الماس ماناپ – وسىنداي ءوز ءىسىن جەتىك مەڭگەرگەن «ەگەمەن قازاقستاننىڭ» بەت قاتتاۋشىلارى. ولار ءبىر ساتتە كومپيۋتەردەن باس الماي كەزەكتى ءنومىردى وقىرمان قولىنا تەزىرەك تيگىزۋگە اسىعۋدا…
ۇيرەنەتىن ۇردىستەر دە بار
2001 جىلدان بەرى رەداكتسيا ۇجىمى ءوزىنىڭ «ەتجەڭدى» نومىرلەرىن شىعارىپ كەلەدى. وندا كوبىنە تاريحي, تانىمدىق جانە باسقا دا قوعامدىق ويعا قۋاتتى قوزعاۋ سالاتىن, وقىرمان قىزىعىپ وقيتىن ماتەريالدار بەرىلەدى.
كەيىنگى جىلدارى تمد ەلدەرىندەگى جاقسى ءداستۇردى جالعاستىرا وتىرىپ, ەگەمەندىكتەر جىل بويى جارىق كورگەن «ەتجەڭدى» نومىرلەردىڭ اراسىنان تارتىمدى, تانىمدىق سيپاتى مول جانە سيرەك فاكتىلەرگە قۇرىلعان ماقالالاردى ىرىكتەپ الىپ, جۇرتشىلىققا كىتاپ رەتىندە ۇسىنىپ كەلەدى. وسىنداي ون ءۇش كىتاپ وقىرماندارىنا جول تارتتى.
باسشىلىق كەيىنگى كەزدە باسىلىمنىڭ جەدەلدىك ماسەلەلەرىنە ءجىتى كوڭىل بولە باستادى. اكتسيونەرلىك قوعامنىڭ تىڭ تالاپتار تۇرعىسىنان جۇمىس ىستەۋگە تالپىنىسىنىڭ ناقتىراق كورىنەتىن تۇسى – ينتەرنەت-رەداكتسيانىڭ قىزمەتى. قازىر مۇندا گازەتتىڭ سايتى اپتاسىنا جەتى كۇن جۇمىس ىستەيدى. وسىعان بايلانىستى مەنشىكتى تىلشىلەرگە دە جۇكتەمە كوبەيگەن. سەنبى, جەكسەنبىدە بولعان ۋاقيعانى, ۇلكەن جيىنداردى, جارق ەتكەن جاڭالىقتى مىندەتتى تۇردە سايتقا سالىپ, دۇيسەنبى كۇنى ماقالا كۇيىندە جىبەرۋ تالاپتارى قويىلعان. «ەگەمەننەن» ۇيرەنەتىن ءۇردىستىڭ ءبىرى – ماسەلەن, ۇكىمەت وتىرىسىنا بارىپ كەلگەن جۋرناليست اقپاراتتىڭ قىرىق-ەلۋ جولدىق نۇسقاسىن بىردەن سايتقا دايىندايتىندىعى. سونىمەن قاتار, ۆيدەوكورسەتىلىمدەر دە جاقسى پايدالانىلادى. سايتتىڭ وزىندىك كونتەنتى قالىپتاسىپ كەلەدى. «ەگەمەن قازاقستان» گازەتى سايتى ءۇش جازۋمەن – كيريلليتسامەن, لاتىنمەن جانە ارابشانىڭ توتە جازۋىمەن جارىق كورەدى. بۇل ارقىلى بۇگىندە الەمدەگى بارشا قازاق, مەيلى ول ۇرىمشىدە تۇرسا دا, مەيلى ول ىستامبۇلدا تۇرسا دا, مەيلى ول نيۋ-يوركتە تۇرسا دا, قالاعان ۋاقىتىندا گازەت سايتىن اشىپ, ءوزى بىلەتىن جازۋىمەن ءوز ەلىنىڭ باستى گازەتىن وقي الادى. «ەگەمەن قازاقستان» – قازىرشە بۇعان قول جەتكىزگەن جالعىز گازەت.
بۇگىنگى تاڭدا گازەت سايتى باسىلىمدا كۇندەلىكتى جاريالانىپ تۇراتىن ماتەريالداردىڭ كومپيۋتەردەگى كوشىرمەسى, ياعني, گازەتتىڭ ەلەكتروندىق نۇسقاسى دەگەن تۇسىنىك بىرتىندەپ جويىلىپ بارادى. وقىرمان قاۋىم قازىر گازەتتىڭ شىن مانىندە دە ناعىز سايتى بولا باستاعانىن تۇسىنەتىندەي دارەجەگە جەتتى.
بۇگىندە ەڭسەسى بيىك, ەلەۋلى باسىلىم ەكى ءجۇز مىڭنان استام دانامەن تارالادى. ءار وبلىستا تىلشىلەر قوسىنى بار.
قاشان دا ەلدىڭ ومىرىنەن, حالىقتىڭ كوڭىلىنەن ورىن الىپ, الاشتىڭ رۋحىن اسقاقتاتۋدى مۇرات تۇتقان قازاق ءباسپاسوزىنىڭ تەمىرقازىعى – «ەگەمەن قازاقستاننان» ۇيرەنەتىن ۇردىستەر دە از ەمەس.
ۋىز لەبىز
مەرەيلى جاسقا تولىپ وتىرعان «ەگەمەن قازاقستانعا» ەلوردالىق وقىرماندار دا جىلى لەبىز بىلدىرۋدە.
بەكدىلدا قوجاحمەتوۆ, قالا تۇرعىنى:
– مەن قىرىق جىلعا جۋىق تاجىريبەسى بار ۇستازبىن, قالادا تۇرسام دا ءوزىمنىڭ سۇيىكتى گازەتىم – «ەگەمەن قازاقستاندى» ۇيگە جازدىرىپ الىپ وقيمىن. وتاندىق ءبىلىم بەرۋ سالاسىن جاڭعىرتۋ – ادامي كاپيتالدى دامىتۋدىڭ ءبىر ۇلكەن باعىتى. مىنە, وسى ماسەلەنى ەگەمەندىكتەر ۇدايى نازاردا ۇستاپ, ءبىلىمنىڭ ساپاسىن الەمدىك دەڭگەيگە كوتەرۋ جونىندە سالماقتى ويلار, كەلەلى ماسەلەلەر كوتەرەدى. ءبىر عاسىرعا جۋىق مەرزىمدە ۇلت رۋحانياتىنىڭ دەمەۋشىسى, حالىقتىڭ ءتىلى ءھام كوزىنە اينالعان باسىلىمنىڭ بەدەلى ۇدايى ارتا بەرسىن, جازارى مەن وقىرمانى كوبەيە بەرسىن!
ساعيدوللا بەكقاليەۆ, زەينەتكەر:
– قاي كەزەڭدە دە حالىقتىڭ ءۇنى بولا بىلگەن باسىلىم ءبىرىنشى كەزەكتە ەل ىشىندەگى بەرەكە-بىرلىكتىڭ, ىنتىماقتىڭ ۇيىتقىسى. ونىڭ بۇگىنگى قوعامداعى الار ورنى ەرەكشە. ەلدىك, ۇلتتىق مۇددەنى وقىرمان جۇرەگىنە جەتكىزە بىلەدى. گازەتتە ادەبيەت پەن ونەر دە, تاريح پەن ءتىل دە, ءبىر سوزبەن ايتقاندا, رۋحانيات ماسەلەسى ۇدايى كوتەرىلەدى. الداعى ۋاقىتتا دا وسى ۇردىسىنەن تانباي, كوپشىلىك كوڭىلىنەن شىعا بەرسىن. مەرەيتويى قۇتتى بولسىن!
تاڭاتار تولەۋعاليەۆ
