ۋاليبەك ابدIرايىموۆ: تIلIمIزدI دامىتپايىنشا, كۇلكIمIز سالماقتانبايدى

ءبارi ەلiكتەۋدەن باستالادى دەيدi عوي. ءوزiڭiز ونەر جولىندا الدىڭعى تولقىننان كiمگە ەلiكتەدiڭiز؟
جانار, وقۋشى

– تاماشانىڭ تارلانى – مارقۇم قۇدايبەرگەن سۇلتانباەۆ اعامىزدىڭ ونەرiن ۇلگi ەتتiم.

بۇگiندە ساتيرالىق تەاترلار كوپ. بiراق, سولاردىڭ حالىققا ۇسىنىپ جاتقانىنا كەيدە قارنىڭ اشادى. كەيبiرەۋiنە, تiپتi, كۇلە دە المايسىڭ. سiزدiڭشە, وسى ءازiلدiڭ تىم تومەندەپ كەتۋiنiڭ سەبەبi نەدە؟
سۇڭعات سارتاي, ستۋدەنت

– بiرiنشiدەن, بiزدە تەاترلاردىڭ ءار قويىلىمىن باعالاپ, بايىپتاپ وتىراتىن سىنشىلار وتە از. مىسالى «تەرiسقاقپاي» نە ايتتى؟ يدەياسى قانداي بولدى؟ «نىسانا» نەنi كوزدەدi? «شانشار» كiمدi شانشىدى؟ «مىنا ازiلدەن تۇك تۇسiنبەي, جاي عانا كۇلدiك. ال, مىناعان كۇلمەسەك تە iشتەي ريزا بولدىق» دەپ جەتەر جەرiنە جەتكiزiپ تۇرىپ جازاتىن سىنشىلارىمىز جوق. مiنە, سوندىقتان, اركiم ءوز بiلگەنiن جاساپ جاتىر. جوعارى جاقتاعىلاردان دا بiزدi سىناپ جاتىر ەكەن دەپ قاداعالاپ جاتقان ەشكiم جوق. وسىنداي ساحنا مادەنيەتiن بiلمەيتiندەردiڭ كەسiرiنەن, سىنشىلارىمىزدىڭ ازدىعىنان, قاداعالاپ جاتقانداردىڭ جوقتىعىنان ءازiلدiڭ ساپاسى تومەندەپ كەتتi دەپ ويلايمىن.

ءۋالي اعا, ماعان سiزدiڭ ازiلدەرiڭiز قاتتى ۇنايدى. سۇرايىن دەگەنiم, بالا كۇنiڭiزدە قاتارلاستارىڭىزدان وزگەشەلەنiپ تۇراتىن ەرەكشەلiگiڭiز بولدى ما؟
داناگۇل ساپاروۆا, ستۋدەنت

– ءاربiر ادامعا ءوزiنiڭ بالالىق شاعى كەرەمەت ءتاتتi. مەن ءوزiمدi ەرەكشە بالا بولىپ ءوستiم دەپ ايتا المايمىن. سەبەبi, مەن وتباسىن­داعى ورتانشى ۇل بولدىم. الدىم­دا اعا-اپكەلەرiم جانە سوڭىمنان ەرگەن iنi-قارىنداستارىم بولدى. سوندىقتان بولار, مەن اتا-انام­نىڭ ەركە بالاسى بولمادىم.
جاس كۇنiمدە گيتاراعا قاتتى اۋەس بولدىم. گيتارانى قورانىڭ ءۇستiن­دە تىعىلىپ وتىرىپ ۇيرەنەتiنمiن. ونى كورiپ قويسا, اكە-شەشەم ۇرى­ساتىن ەدi. كۇرەسكە دە قاتتى قىزى­عاتىنمىن. ادام بالا كۇنiندە كوپ دۇنيەنi ارماندايدى عوي. ال مەنiڭ سول بالا كۇنگi پاك ارماندارىمنىڭ بiرi – وسى ونەر ەدi.

ءوزiڭiزدiڭ بiر سوزiڭiزدە «اكەم زاڭگەر بولۋىمدى قالاپ ەدi. مەنiڭ ارتiستiككە كەتكەنiمدi جاقتىرمادى. تەلەديداردان «شانشاردىڭ» كونتسەرتi بەرiلiپ جاتسا, بiردەن باسقا ارناعا اۋىستىرىپ جiبەرەدi» دەگەن ەدiڭiز. اكەڭiز ءالi كۇنگە دەيiن رايىنان قايتقان جوق پا؟
قۇرماش وتەگەنوۆ, ستۋدەنت

– اكە-شەشەمنiڭ كوزقاراسى بويىن­شا, مەن اۋىلدان كەتپەي, ارتiستiك جولدى قۋماي, جاندارىندا جۇرگەنiم دۇرىس ەدi.
ال, ەندi بۇگiندە اكەمنiڭ «مەنiڭ بالام ءارتiس» دەپ ماقتانباۋى مۇمكiن. بiراق,  تانىمايتىن ادامدارعا ءوزiن تانىستىرۋ ءۇشiن, «مەن «شانشارداعى» ۋاليبەكتiڭ اكەسiمiن» دەيتiنi انىق. سول ءۇشiن عانا «شانشاردىڭ» اتىن پايدا­لاناتىنىن جاقسى بiلەمiن (كۇلiپ).

وتباسىڭىز تۋرالى ايتىڭىزشى؟ بالالارىڭىزدىڭ iشiندە «اكە جولىن قۋعانى» بار ما؟
تۇرار ەڭسەپوۆ, وقىرمان

–ۋنيۆەرسيتەت بiتiرگەننەن كەيiن, اتا-انام مەنiڭ تەز ارادا جانە جىلدام ۇيلەنۋiمدi قالادى. سودان, گۇلزادا جەڭگەمنiڭ «وسىنداي قىز بار. مەكتەپتi جاڭادان بiتiرگەن. رەسەي جەرiندە وقىپ كەلگەن. ءوزi دۇكەندە جۇمىس iستەيدi. وتە سىپايى, وتباسى دا تاربيەلi, ساعان لايىق» دەپ ايتۋى بويىنشا بiر قىزبەن تانىساتىن بولدىم. جەڭگەم قىزدى ۇيگە تاماققا شاقىردى. سودان تانىستىق. ءسويتiپ, اللاھ ءناسiپ ەتiپ, بولاشاق جارىم جانارمەن وتباسىن قۇردىق. ۇيلەنگەن سوڭ, سەگiز جىلداي اۋىلدا تۇردىق. ءتورت ۇلىمىز بار.
مەن بالالارىما بارىنشا قازاقي تاربيە بەرۋگە تىرىسامىن. وزدەرiنiڭ قازاق ەكەنiن بiلiپ جانە سونى ماقتان تۇتسا ەكەن دەپ ويلايمىن. سونداي-اق, بالالارىمدى ەپتەپ سپورتقا باۋلىعاندى قالايمىن. ەكi ۇلىمدى كۇرەسكە بەردiم. ەڭ ۇلكەن ۇلىم – فارحات, ەكiنشi ۇلىمىز – ماقسات, ودان كەيiنگiسi – المات, كەنجەتايىمىز – راحات.
الماتتىڭ بويىندا ازداپ يۋمورلىق قاسيەت بار. راحات تا شامالى كۇلدiرە بiلەدi. بiراق, تاڭداعان ماماندىقتارى ءارتۇرلi. ەشقايسىسى ناقتى ساتيريك بولامىن دەپ شەشكەن جوق.

ساتيريك رەتiندە قانداي ماسەلەگە قاتتى الاڭدايسىز؟ قابىرعاڭىزدى نە قايىستىرادى؟
تۇرار ساعات

–مەن ءاربiر كونتسەرت بiتكەن سايىن «اعايىندار, ەلدەرiڭiزدە, وتباستارىڭىزدا, اۋلەتتەرiڭiزدە كۇلكi كوبەيسiن! بiراق, كۇلكi تەك قانا قۋانىشتان بولسىن!» دەپ ايتامىن. سەبەبi, نەشە ءتۇرلi كۇلكi بار عوي! كۇلكiنiڭ تۇرلەرiن ۇمبەتباي ۋايدين اعامىز ادەمiلەپ تالداپ تاستاعان. قازiرگi زاماننىڭ كۇلكiسi شامالى ارزانداۋ بولىپ تۇر. بۇرىنعى وسپانحاننىڭ, اسقاردىڭ كەزiندەگiدەي استارلى, ادەمi بiر كۇلكi بولىپ جاتقان جوق. ونىڭ سەبەبi نەدە؟ سەبەبi, بiزدiڭ ەلدە تiل دامىماي تۇر. ال حالىقتا تiل توقىراپ قالماۋى كەرەك. قازاقتى جوعارىدان ءوز انا تiلiنiڭ بايلىعىمەن بايىتىپ وتىراتىن بولساق, كۇلكiمiزگە دە ادەمi جەرلەردەن ورىن تابىلاتىن ەدi. بۇلاي جالعاسا بەر­سە, بەت-اۋزىمىزدى تىرجيتىپ الىپ, كiشكەنتاي دۇنيەگە كۇلە سالىپ جۇرە بەرەتiن بولامىز دا.

سiزدi سوڭعى كەزدەرi حابار ارناسىنداعى «ءازiل كەش»  باعدارلاماسىنىڭ جۇرگiزۋشiسi رەتiندە كورiپ ءجۇرمiز. بۇل يدەيانى سiزگە تەلەارنا باسشىلىعى  وزدەرi ۇسىندى ما؟

– گاسترولدiك ساپارمەن بارعانىمدا «حاباردىڭ» باسشىلارىنا جولىعىپ, «ءازiل كەش» دەگەن جاڭا جوبامدى ۇسىنىپ ەدiم, قۋانا كەلiستi. سەبەبi, تەلەارنادا «دۋدارايدان» وزگە كوڭiلدi جوبا قالماپتى. ونىڭ ۇستiنە ءارi اۆتور, ءارi رەجيسسەر, ءارi جۇرگiزۋشiلiك ماماندىق بiر باسىنا توعىسقان امبەباپ مامانعا ءزارۋ ەكەن. ۋاقىتتىڭ تىعىزدىعىنا قاراماي, ءجۇسiپ ەكەۋمiز قوساقتالىپ ءجۇرiپ تالاي سانىن ءتۇسiرiپ ۇلگەردiك. بۇرىنعى «قىمىزحانا» ويىن-ساۋىق وتاۋى سياقتى «ءازiلحانادا» ءتۇرلi تاقىرىپتى قاۋزاپ, ارا-اراسىندا قوعامداعى كەم-كەتiكتi سىن ساداعىنا iلiپ وتىرامىز. كورەرمەندەر ساحنادان كورiنبەي كەتكەن ارتiستەرمەن وسى باعدارلامادا قايتا قاۋىشادى.

ادام بالاسىنىڭ بويىنان قانداي قاسيەتتەردi كورگiڭiز كەلەدi? قانداي قاسيەتتەردi جاقتىرمايسىز؟ ءوز مiنەزiڭiز قانداي؟
اقنۇر شەكەربەكوۆا,  ستۋدەنت

– مەن ادامداردىڭ بويىنان ەڭ اۋەلi, ادالدىقتى, قاراپايىمدىلىقتى كورگiم كەلەدi. ونەر سالاسىنداعى بويىندا رۋحى, نامىسى, بiلiمi, اقىلى بار ارiپتەستەرiمدi قاتتى قادiرلەيمiن. جەك كورەتiنiم – ەكiجۇزدiلiك, جاعىمپازدىق. بولسىن-بولماسىن ءوزiنiڭ باس پايداسى ءۇشiن جاعىمپازداناتىن ادامداردى ۇناتپايمىن. مەنiڭ مiنەزiمدi جانىمدا جۇرگەن ادامداردان سۇراۋ كەرەك. بiراق, وزiمە ۇنامايتىن قاسيەتتەرiم بار. كەيدە, شەكتەن تىس ماقتانىپ, اسىرا ايتىپ قويامىن. اسىرا ماقتانعان جەردە, مiندەتتi تۇردە وتiرiك كەتiپ قالادى. وسى مiنەزiمدi ءوزiم دە بايقايمىن.

-قاشان كورسەك, ءجۇسiپ اعا ەكەۋiڭiزدiڭ جۇپتارىڭىز جازىلمايدى. ومiردە دە وسىنداي دوسسىزدار ما؟
گۇلناز تاڭاتوۆا

– ءجۇسiپ ەكەۋمiز 1988 جىلدان بەرi ساحنادا بiرگە كەلە جاتىرمىز. نەگiزiندە, ساحناداعى ارتiستiك ونەردi مەن ءجۇسiپتiڭ ارقاسىندا ۇيرەنگەنمiن. ءجۇسiپتiڭ ەڭ بiر باعالى قاسيەتi – ەشكiمگە قاستىعى جوق, ادال ادام.

ەل اراسىندا «شانشاردان» نۇرجان تولەنديەۆ كەتكەن سوڭ, ونىڭ ورنىن الماستىراتىن اكتەر بولماي قالدى» دەگەن پiكiرلەر كوپ ايتىلدى. بۇعان نە دەيسiز؟
جاسۇلان وتەشوۆ, وقۋشى

– ءار اكتەردiڭ ەشكiم اۋىستىرا المايتىن ءوز ورنى بار. وسىنى مويىنداۋ كەرەك. مىسالى, نۇرجان ءجۇسiپتi كەلتiرە الا ما؟ سول سياقتى مەن دە نۇرجاننىڭ وبرازىن كەلتiرە المايمىن. سوندىقتان, ارقايسىسىنىڭ ورنى بولەك. سونى ادام دۇرىس تۇسiنە بiلۋi كەرەك. «نۇرجان كەتiپ قالدى ەكەن» دەپ, ءبارiمiز قولىمىزدى توبەمiزگە قويىپ, تەاتردى جاۋىپ كەتiپ قالۋىمىز كەرەك پە ەكەن؟ قالعان اكتەرلارعا وبال ەمەس پە؟ كiم بiلسiن, مۇمكiن, نۇرجاننان دا مىقتى اكتەرلار بار شىعار؟ سوندىقتان دا, ءار كورەرمەننiڭ ءوزiنiڭ ويىنان شىعاتىن سۇيiكتi اكتەرى بولادى. وعان ۇلكەن تۇسiنiستiكپەن قاراۋ كەرەك.