Zaŋ boiynşa jeke tūrǧyn üi qūrylysyna 10 sotyq jerdıŋ tegın berıluı: aŋyz ba, älde şyndyq pa? Būl sūraqty ärbır qazaqstandyq, megapolistıŋ nemese auyldyŋ, oblys nemese audan ortalyǧynyŋ ärbır azamaty qoiady. Mūnyŋ bärı jer qatynastary salasyndaǧy tiımsız saiasattyŋ, avantiurister men populisterdıŋ jäne jer qatynastary salasyndaǧy jaǧdaidy osyndai küige jetkızgen memlekettık basqarudaǧy aiqyn sybailas jemqorlardyŋ oilastyrylmaǧan qadamdarynyŋ arqasynda osylai bolyp otyr
Jeke tūrǧyn üi qūrylysyna berıletın 10 sotyq jer mäsele osyny rastap otyr! Bükıl el boiynşa kezekte tūrǧandardyŋ tızımınde 3 millionnan astam adam tūrady jäne bükıl el boiynşa kezekte tūrǧandar sany älı de köbeietın bolady. Problemaǧa män bermeu jäne ony jyldar boiy şeşpeu oŋai närse, az da bolsa alǧa qadamdar jasau qiynyraq, osylaişa adamdardyŋ senımın, şeneunıkterdıŋ jer reformasyna degen osyndai közqarasy būzǧan halyqtyŋ senımın bırtındep qalpyna keltıru kerek.
Bız jaǧdaidan şyǧuymyz kerek, halyq bızge qarap otyr, halyq naqty reformalar, naqty özgerıster, elde naqty qaita qūrular bolǧanyn qalaidy. Jer kodeksınıŋ 44-1-babynyŋ 8-tarmaǧyna säikes, Jeke tūrǧyn üi qūrylysyna berıletın 10 sotyq jer arnaiy esepke alu (kezek) arqyly berıledı jäne alaŋdardyŋ daiyn boluyna qarai ne bos aumaqtar bar bolǧan kezde qanaǧattandyrylady. Al injenerlık alaŋdar sumen jäne elektrmen jabdyqtau jelılerımen qamtamasyz etıluı tiıs.
Osyǧan bailanysty, Parlament Mäjılısınıŋ deputaty retınde, jer qūqyǧy salasyndaǧy sarapşy retınde, «Jer amanaty» Respublikalyq Jer komissiiasy basşysynyŋ orynbasary retınde mynalardy ūsynamyn:
Bırınşıden, bız JTQ josparlanatyn aumaqta su jäne elektrmen jabdyqtau jelılerınıŋ qūrylysyn qarjylandyruǧa balama engızuımız kerek jäne mūny biudjetten tys qorlar esebınen, memlekettık-jekeşelık ärıptestık tetıgın ıske qosu, jeke investorlardy tartu jolymen jasaudy ūsynamyn. Al jeke investorlardy tartudy yntalandyru üşın investorlarǧa elektr energiiasyn beru jäne berıletın elektr energiiasynyŋ tarifterın retteu qūqyǧyn beru mümkındıgın közdeu qajet.
Ükımettık deŋgeide JTQ-ny qarjylandyru men saludyŋ memlekettık baǧdarlamasyn äzırleu perspektivalaryn pysyqtaudy, Qazaqstan Respublikasy Ükımetınıŋ kepıldıgı, Qazaqstan Respublikasy Ükımetınıŋ nemese Qazaqstan Respublikasy Ūlttyq Bankınıŋ arnaiy boryştyq mındettemelerın şyǧaru şarttarynda sumen jäne elektrmen jabdyqtau jelılerın qarjylandyru jäne salu üşın ekınşı deŋgeidegı kommersiialyq bankterdı, kommersiialyq qūrylys saluşylardy tartudy ūsynamyn.
Ekınşıden, bız qarjylyq sebepterge bailanysty jerdı uaqtyly igere almaityn jäne tūrǧyn üi ırgetasyn salu faktısı bolǧan kezde jaldau şartyn ūzartudyŋ zaŋdy mümkındıgımen 3 jyldan 5 jylǧa deiın jeke tūrǧyn üi uchaskesın igeru merzımın ūzarta almaityn qarapaiym azamattardy qoldauymyz kerek.
Üşınşıden, bız jergılıktı atqaruşy organnyŋ lauazymdy adamdaryn bekıtılgen Bas josparlar men egjei-tegjeilı josparlau jobasyna tiıstı tüzetulermen JTQ üşın eldı mekennıŋ bos aumaqtaryn rezervke qoiudy jäne oǧan nemqūraily qaraǧany üşın zaŋdy jauaptylyqty qataŋdatudy zaŋnamalyq tūrǧydan mındetteuımız kerek.
Törtınşıden, auyldyq eldı mekenderde öteusız negızde jeke qosalqy şaruaşylyqqa jer uchaskelerın beru kezınde sybailas jemqorlyq täuekelderın boldyrmau üşın auyldyq eldı mekenderde öteusız negızde JQŞ (üi-jai uchaskelerı) jürgızu üşın jer uchaskelerın beru kezektılıgın (arnaiy esepke aludy) engızudı jäne kezeksız JQŞ jer uchaskesın beruge tyiym saludy belgıleudı ūsynamyn.
Besınşıden, jer uchaskelerınıŋ nysanaly maqsatyn özgertudıŋ qoljetımdı mümkındıgı bar jeke tūrǧyn üi qūrylysy üşın daiyndalǧan jäne qūrylys parametrlerı boiynşa tiıstı bau-baqşa jäne saiajai kooperativterın audandarǧa auystyrudy qamtamasyz etu üşın qalalardyŋ Bas josparlaryn tüzetıp, biudjettık qarjylandyra otyryp kezeŋ-kezeŋmen ıs-şaralar äzırleu.
Altynşydan, tömen paiyzdyq mölşerlememen, kredittı ikemdı öteudıŋ 10 jyldyq merzımımen jäne kredit şartyn ūzartu mümkındıgımen jeke tūrǧyn üi salu üşın ekınşı deŋgeidegı bankterde äleumettık baǧdarlanǧan kredit baǧdarlamasyn äzırleudı ūsynamyn. Osy maqsattar üşın arnaiy kredittık qarjy institutyn qūrudyŋ maŋyzdylyǧy zor bolar edı.
Jetınşı, Bas prokuratura JTQ-ǧa jer uchaskesın alu kezegın jürgızu boiynşa körsetıletın qyzmettı beruşılerdıŋ tızımınen Almaty, Şymkent jäne Astana qalalary alyp tastalǧan qisynsyz jaǧdaidyŋ män-jaiyn anyqtauǧa tiıs. Prokurorlar men Jer resurstaryn basqaru komitetınen osy qalalarda JTQ-ǧa jer uchaskelerın ärtürlı syltaularmen kezeksız berudıŋ köptegen faktılerın tüsındırulerın talap etemız.
Baqytjan BAZARBEK,
Mäjılıs deputaty
