Astanalyq maidanger Qamatai Toqabaev 1942-jyly 18 jasynda maidanǧa attanǧan.
Örimdei jastardan qūralǧan diviziiany Stalingrad tübindegi alapat soǧysqa jibergen. Qan maidanda olar Paulius basqarǧan nemis äskerlerine joiqyn soqqy berdı. Soǧystyŋ aiaqtaluyna az qalǧanda cheh patriottary nemis basqynşylarynyŋ Pragany ekinşı Berlinge ainaldyrmaq bolǧan sūrqiia saiasatyn bilip qoiyp, qarsy tūrady. Osy soǧysta elordalyq maidanger de cheh azamattarymen bırge, jaudyŋ soqqysyna tötep berdı.
Qamatai atanyŋ aituynşa, soǧystyŋ negizgi auyrtpalyǧy sovet äskerlerine tüsken. Sūrapyl şaiqasta ol serjant bolyp, bölımşe basqarǧan. Osy bölımşege Vltava özeni arqyly ötetin köpirdi küzetu qataŋ tapsyrylǧan körınedı.
1945 jyly 5 mamyrda Chehoslovakiiany faşizmnen azat etude birneşe tank jolǧa şyǧady. Qamatai aqsaqaldyŋ qarulasy İvan Goncharenko mingen tank Manes köpirine birinşi bolyp keledi. «Alaida jau tankisi soqqy berip, zeŋbirektiŋ astyna aldy. Söitip maidandas dosym Goncharenko qaza tapty. Joldastarym qatty jaralansa da, ony jergilikti gospitalǧa jetkizdı. Aitaiyn degenım, leitenant İvan Goncharenko mingen tank nömiri 23 bolatyn. Ol bizdi bastap jürdi. Men 24 nömirli tankte boldym. Osy şaiqasta jauynger joldasym Jaqiia Kangujinniŋ oŋ qoly jaralandy.
Bügınde qarulasym mıngen ataqty 23-tank Praganyŋ ortalyq alaŋyna qoiylǧan. Kezinde eskertkiştiŋ aşyluyna ataqty sovet marşaly İvan Konev qatysqan. Al Goncharenkonyŋ erligi turaly «Stalnym taranom» atty kitap jazyldy. Tank ekipajynyŋ aman qalǧan basqa müşelerine zor qūrmet körsetildi. Bäri «Praga qalasynyŋ qūrmetti azamaty» ataǧyn aldy»,–deidı atamyz bızben äŋgıme barysynda.
Osydan ekı jyl būryn Jeŋis toiyn toilauǧa Praga qalasyna şaqyrtu alǧanymda, eŋ aldymen qarulasym mingen tankini öz közimmen körgim keldi, deidı maidanger ata. Alaida 65 jyl ötkennen keiin körem degen ümiti aqtalmapty. Alaŋda tūrǧan sovet tankisterine qoiǧan eskertkışti 1991 jyly alyp tastapty. Ataqty tankiniŋ özın tehnikalyq mūrajaiǧa jiberipti. «Men Goncharenko qaza bolǧan jerdi kördim. Sol bir sūrapyl jyldar kino lentasy tärizdi köz aldymnan öte şyqty. Maidan dalasy, nemis maşinalary, qarulas dostarym, Otan üşin opat bolǧan bozdaqtar, qyzyl qanǧa boialǧan jauyngerler…, – dep atamyz közine jas aldy.
Maidangerdıŋ aituynşa, 9 mamyr küni Praga alaŋynda ardagerlerdi Chehiia Prezidenti Vaslav Klaus qūttyqtapty. Qorǧanys ministri Martin Bartak Qamatai Toqabaevtyŋ keudesine medal taǧyp, qūrmet körsetken. Jäne atamen bir polkta bolǧan ardager Jaqiia Kangujin aqsaqaldy da medalmen marapattapty.
Jasy kelgenine qaramastan Qamatai Toqabaev bızdıŋ gazetımızdıŋ belsendı oqyrmany eken. Bügıngı jastardyŋ tärbiesıne, olardyŋ otan aldyndaǧy paryzyn abyroimen atqaruyna, sondai-aq jetkınşekterge patriottyq sezımdı sıŋıru qajettıgın jetıldırude alaŋdaitynyn jetkızdı.
Gülmira AIMAǦANBET
