Aigül Elşıbaeva: Jürektı jyrlar ruhtandyrady

«Daryn» memlekettık jastar syilyǧynyŋ iegerı, änşı, jyrşy-termeşı Aigül Elşıbaeva köpşılıkke tek oryndauşylyq şeberlıgımen ǧana emes, qazaqtyŋ jyr maqamdaryn zertteuge üles qosqan önerpaz retınde de tanymal. Onyŋ oryndauyndaǧy jyr-termeler sanany sılkındırıp, ruhty köteredı, jan-dünieŋdı qozǧaidy. Dästürlı änşımen aradaǧy äŋgımede bıraz jaidyŋ basyn qozǧauǧa tyrystyq.

– Sız būdan bırneşe jyl būryn «Qazaqtyŋ jyr maqamdary» degen zertteu kıtabyŋyzdy şyǧarǧan edıŋız. Būl zertteu jūmysyŋyzdy qazırgı uaqytta jalǧastyryp jat­syz ba, myŋ maqamǧa jaqyndaityn türı bar ma?
– «Qazaqtyŋ jyr maqamdary» kıtabym – jyraulyq dəstürdıŋ oryndauşylyq mektepterınıŋ klassifikasiiasy, jyraulyq dəstürdegı oryndauşylyq önerdıŋ notalyq nūsqasy men ər mekteptıŋ oryndauşylyq intonasiialyq erekşelıkterın ajyratatyn tūŋǧyş ǧyly­mi eŋbegım. «Myŋ maqam» degen armanym ǧoi, al būl eŋbegım jyraulyq mektep­terdıŋ maqamdaryn qosyp, antologiialyq taspa jasap, qazaqtyŋ muzykalyq məde­nietındegı jyraulyq dəstürdıŋ maqamdarynyŋ bailyǧyna qosqan ülesım edı. Maqam degen zertteu emes, myŋ küi siiaqty antologiia jasau üşın 1000 maqamnan tūratyn disk jasasam degenmın. Maqamdardy jinau, el aralau – bərı qarajatqa tıreledı ǧoi.
– Qazaqtyŋ jyr mek­tebı turaly Kemb­ridj universitetınde aǧyl­şyn tılınde baiandama jasa­ǧa­nyŋyzdan habardarmyz. Tübınde osy eŋbekterıŋızdı aǧylşyn tılıne audaryp, älemdık oqyrman nazaryna ūsynǧyŋyz kelmei me?
– Qazırgı taŋda jyraulyqty ör­kendetetın eşqandai jo­ǧar­ǧy oqu ornynda jū­mys jasamaǧandyqtan, şyǧar­ma­şylyq konsertterımdı berıp jürmın. Joǧaryda äŋgıme bolǧan kıtabymda kışkene de bolsa aǧylşynşa audarma berılgen. Sol audarma kıtap turaly ülken maǧlūmat beredı. Kembridjde baiandama jasamas būryn, ər mektepterdıŋ oryndauşylyq erekşelıkterınen üzındı aityp bergenmın. Özge eldıŋ ǧalymdary būǧan jaqsy nazar audardy. Degenmen, men üşın oryndauşylyq şeberlık ərqaşanda biık tūrady ǧoi.
– Sız jyrdy estradamen de oryndap kördıŋız, jyrdyŋ tabiǧatyn estrada tyŋdarmanǧa jetkıze ala ma eken, qalai oilaisyz? Köpşılık tyŋdarman jyr maqamdary dombyra äuenımen ǧana jaqsy üilesımde bolady degen pıkırdı jiı aitady.
– Jyr bolsyn, än bolsyn taza dəstürın būzbai estradaǧa salsa, ol tyŋdauşysyn tabady. Təuelsızdık alǧaly 25 jyl boiy şeteldıŋ estradasyn tyŋdaǧan jastarǧa zaman sūranysy bo­iynşa jyrdy osyndai jolmen jetkızudıŋ öreskeldıgı joq. Tehnikanyŋ kömegımen bolsa da jastardyŋ saŋylauyna azdaǧan ūlttyq ünnıŋ sazyn jetkıze alsaq, būl da az jetıstık emes. Jeke şyǧarmaşylyǧymda ən-jyr, termemen, dombyrammen şyǧyp jürmın ǧoi. Halyqtyŋ yqylasy, körermennıŋ sahnadan jıbermegen qoşemetı menıŋ änşı-jyrşy retınde qalyptasuyma septestı. Jalpy, el menı dəstürlı ənşı-jyrşy retınde qabyldady. Keiın Sügırdıŋ termesın estradaǧa salǧanymda, estradany süietın tyŋdarmandardyŋ yqylasyna bölendım.
– Önerdegı şyǧarmaşy­ly­ǧyŋyzǧa keler jyly 20 jyl tolady eken. Qandai jos­­pa­ryŋyz bar, qūpiia bolmasa…
– 1997 jyly Parijde Pleiel zalynda ən şyrqaǧa­nymda, zaldyŋ direktory rizaşylyǧyn bıldırdı. «Bravo» degen vizitkasyn qolyma ūstatqan edı. Marqūm, küişı Qarşyǧa aǧaǧa, skripkaşy, əlem ərtısı Aiman Mūsahodjaevaǧa, maǧan İtaliianyŋ pianino oinauşysy Marissio Polinidıŋ konsertıne bilet berdı. Öner jolymdy 20 jasymnan bas­tasam da, qanşama konsertterge şyqsam da, ataq üşın jügırmeppın, men dəstürlı önerdıŋ özım sezınetın qūdıretın elge sezdırtsem degen oimen ǧana jürıppın. Men üşın sahnaǧa är şyqqan saiyn önerıŋdı paş etu – ülken qajyr men eŋbektıŋ jemısı. Kelesı jyly 20 jyl tolady eken. Denım sau bolsa, qazaq önerıne ərı qarai eŋbegımdı sıŋıre beremın degen oidamyn.
– Sızdıŋ repertuaryŋyzda Batystyŋ da, Syr boiynyŋ da, Jetısudyŋ da jyr mekte­bınıŋ änderı kezdesedı. Özıŋızdıŋ janyŋyzǧa qai­sysy jaqyn?
– Menıŋ repertuarymda ər mektep – özınşe ədemı əuen­men örnektelgen əuender. Bırı ruhyŋdy qairaityn, bırı ruhyŋdy oiatatyn, bırı köŋıldıŋ kırın tazartatyn, bırı qaiǧyŋdy ūmyttyratyn jyr-termeler. Men sol jyr-äuenderdı oryndaǧanda, özımdı muzyka patşalyǧynyŋ iesı sezınemın. Özımnıŋ ruhymdy köterıp, şabyttandyratyn əuenderdı sol küiınde tyŋdauşyma jetkızsem, menıŋ maqsatymnyŋ oryndalǧany. Söngen jürektı jalyndy jyr ǧana ruhtandyra alady.
– Keibır ärıptes aǧalaryŋyz «Astanadan dästürlı muzyka teatryn aşu kerek» degen pıkır bıldırıp edı, osy tūrǧyda sızdıŋ oiyŋyz qan­dai?
– «Jomarttyŋ qolyn joq­şylyq bailaidy» degen söz bar, qazaqy əuen bailyǧyna zəru adam tek halyqtyŋ ışınde. Qolynda qauǧasy bar, tereŋnen su alyp ışetınderdıŋ oilary – orysşatys. Dəstürlı muzyka teatryna memleket köŋıl bölmese, qoldau jasamasa, menıŋ qolymnan dəl qazır eşteŋe de kelmeidı.
– Anaŋyz Jūmabike Jū­bat­­qyzy äigılı küişı Qa­zan­ǧaptyŋ şäkırtı Matai Quantaiūlynyŋ tuǧan na­ǧaşysy ǧoi, küi tartatyn önerıŋız joq pa?
– Küidı muzyka mektebınde 7 jasymnan tarttym. Konservatoriiada oqyp jürgenımde ūstazdarym: halyq ərtısı Əzi­dolla Esqalievten, Sədua­qas Balmaǧanbetovten dərıs alǧanymdy maqtan tūtam. Repertuarymda bırneşe küiler bar, keide dombyraşylarmen bas qosqanda, bıletın küilerımdı bırge tartamyz.
– Elbasymyzdyŋ batasyn alǧanda neşe jasta edıŋız, sol oqiǧany öz auzyŋyzben aityp berseŋız…
– Elbasynyŋ aldynda alǧaş ret Aqtöbede ötken Prezidenttık şyrşa kezınde öner körsetkenmın. Ol kezde 17 jasta bolatynmyn. Nūrsūltan aǧa termelerımdı myqty oryndaǧan sətımdı bıletın bolǧan soŋ, keide sətsız şyǧyp jatsa, ışımde bır aitarym bar ekenın bılıp, «taǧy ait» dep qolqalaǧanda, dauysym aşylyp sala beretın. Jasta­iymnan Elbasynyŋ yqylasyna bölengesın, şabytym şaryqtap, eşqaşan da mūqaludy bılmei östım. Keiın «Konservatoriia­ny üzdık bıtırdım» degenımde, diplomyma baiǧazy berıp, ərı qarai aspiranturada oquy­ma qoldau jasady. Sonyŋ ar­qasynda «Qazaqtyŋ jyr ma­qamdary» atty jyraulyq dəstürlı oryndauşylyq öner­degı tūŋǧyş ǧylymi zertteu kıtaby düniege keldı. Elbasynyŋ «Är adam öz ısınıŋ kəsıbi şeberı boluy kerek» degen sözı maǧan ərqaşanda demeu boldy, sol sözdı nysanaǧa alyp, kəsıbımdı şyŋdap kele jatyrmyn.
– Äŋgımeŋızge raqmet, öne­rıŋız üstei bersın!

Sūhbattasqan:
Meŋdolla ŞAMŪRATOV