Äset İSEKEŞEV, Astana qalasynyŋ äkımı: Eldıgımızdıŋ ūiytqysyna ainalǧan elorda
Astana – myŋjyldyqtar toǧysynda salynǧan älemdegı bıregei qala, tek elımızdıŋ ǧana emes, tūtas Euraziia qūrlyǧynyŋ jüregınde, örkenietterdıŋ toǧysynda ornalasqan futuristık şahar. Astananyŋ arhitekturalyq beinesıne qarap Batys pen Şyǧys dünietanymynyŋ jäne ūlttyq stildıŋ özara üilesım tapqanyn köruge bolady.
Bederlı jiyrma jyl nemese baiandylyq bastauy
Astana – täuelsızdıktıŋ syiy. Elbasymyz «Astana – Otanymyzdyŋ jüregı, täuelsızdıgımızdıŋ tıregı» degen bolatyn. Biyl – bız üşın mereilı jyl. Osydan jiyrma jyl būryn Elbasy
N.Ä.Nazarbaevtyŋ tarihi şeşımımen Aqmola qalasy elımızdıŋ jaŋa astanasy atandy. Sol kezde qala tūrǧyndarynyŋ sany nebärı 300 myŋdai ǧana bolatyn. İnfraqūrylymy, ekonomikasy tūralaǧan, qalanyŋ jaǧdaiy tūrmaq, memlekettıŋ özı äleumettık-ekonomikalyq tūrǧydan qiyn kezeŋdı bastan keşırude edı. Sol kezde Esıldıŋ sol jaǧalauynda bügıngıdei zäulım ǧimarattar, ǧajaiyp qala salynady degenge köpşılık sene qoimaǧanyn jaqsy bılemız. Bıraq uaqyt öte kele bärı de özgerdı.
Qazır Astana tūrǧyndarynyŋ sany 1 millionnan asty, jalpy öŋırlık önım 190 esege ösıp, 5 trln teŋgege jettı. Qūrylys kölemı 46 esege, jeke käsıpkerlık subektılerınıŋ sany 3 esege östı. Jūmyssyzdyq 12 paiyzdan 4 paiyzǧa deiın azaidy. Astanamyz resmi statusyn alǧan bır jyl ışınde IýNESKO-nyŋ «Beibıtşılık qalasy» ataǧyn alsa, bügınde älemnıŋ eŋ üzdık otyz qalasynyŋ qataryna qosyluǧa naqty qadamdar jasauda. Oǧan qol jetkızu üşın zor mümkındıkter, qalyptasqan täjıribe men salmaqty jospar bar.
Qazırgı taŋda Astanaǧa qarap elımızdıŋ özge öŋırlerı boi tüzeidı. Elordamyz el damuynyŋ lokomotivıne, onyŋ älemdık deŋgeidegı simvolyna ainaldy. Ekonomika, mädeniet, qūrylys, biznes salalary asa qarqyndy damyp keledı. Būlardyŋ qala ömırındegı aişyqty jemısın el-jūrt körıp otyr.
20 jyl ışınde qalaǧa salynǧan investisiianyŋ jalpy kölemı 8 trln teŋgege jettı. Tabysty ekonomikalyq damu ülgısınıŋ arqasynda jiyrma jyl ışınde memlekettık qazynaǧa elordadan 6,3 trln teŋge qarajat tüstı. Atalǧan kezeŋde alynǧan transfert kölemı 2,3 trln teŋgenı qūrady. Osy rette memlekettıŋ qalany saluǧa bölgen investisiiasy 2,5 ese qaitarymǧa ie boldy. Qala ekonomikasynyŋ şaǧyn jäne orta käsıpkerlıkke negızdelgen tolyqqandy qūrylymy jasaldy. Osy baǧytta öndırılgen önım kölemı 4 trln 300 mlrd teŋgege jettı.
Astana qalasynda eŋbek etıp kele jatqanyma bırneşe jyldardyŋ jüzı boldy. Osy uaqyt ışınde qalamyz köz aldymda ösıp, örkendep keledı. Būl oŋ özgerıske qarapaiym jūrtşylyqtyŋ qosqan ülesı zor. Qūrylys qarqyndy damyp otyr. Halyqtyŋ äleumettık-tūrmystyq jaǧdaiy, ruhani salada aitarlyqtai ılgerıleu bar. Qalamyzda ziialy orta qalyptasyp keledı. Uaqyt ötken saiyn astanalyq mädeniet, tūrmys salty ornyǧuda. Älemdık liderler men sarapşylardyŋ basyn qosqan alqaly basqosular ötkızılıp keledı elordamyzda.
Qala türlı ideialar men şeşımderdı, mädeni jäne tarihi qūndylyqtardy öz boiyna sıŋıre otyryp, Mäŋgılık eldıŋ temırqazyǧyna ainaldy. Elordanyŋ damuy älemdık bäsekege tötep beretın ömırşeŋ qaǧidalardyŋ ıske asuynda jatyr. Qalamyz eldegı innovasiialyq damudyŋ ordasyna, törtınşı önerkäsıp revoliusiiasyn qalyptastyratyn jaŋa ideialar ortalyǧyna ainaldy.
Mereilı jyldyŋ merekesı
Biyl Astananyŋ 20 jyldyq mereitoiy tūtas respublika kölemınde atap ötılude. Mereitoi aiasynda halyq, estrada jäne klassikalyq äuenderınıŋ konsertterı, teatrlarda premeralar jäne olardyŋ gastroldık saparlary, jastarǧa arnalǧan şou-baǧdarlamalar, suret, dekorativtık-qolöner körmelerı, fotokörmeler, järmeŋkeler, promo-aksiialar jäne özge de formattarda 600-den astam ıs-şara ötkızudı josparlap otyrmyz.
Mysaly, biyl «Serper» halyq aspaptary orkestrlerınıŋ halyqaralyq festivalı ötkızıledı. Halyq äuenderın süiıp tyŋdaityn talǧampaz tyŋdarman halyq aspaptarynan tögılgen ǧajaiyp äuenderge qūlaq qūryştaryn qandyratyn bolady.
Biyl jyl basynan berı ötkızılıp kele jatqan mädeni-köpşılık ıs-şaralardyŋ erekşelıgı – olardyŋ būqaralyq sipatta boluy. Is-şaralardy saiabaq, gülzar jäne qalalyq alaŋdarda ötkızuge basymdyq berılude. Salamatty ömır saltyn ūstanatyn äuesqoilarǧa arnalǧan sporttyq baǧdarlama Astana künın merekeleudıŋ dästürlı bölıgı sanalady. Elordada osy jyly bırqatar ırı halyqaralyq sporttyq ıs-şaralar ötedı. Aǧymdaǧy jyldyŋ mausym aiynda 39 jyldan berı TMD elderı aumaǧyna tūŋǧyş ret «Ironman» triatlon boiynşa jarys ötkızıledı. Oǧan älemnıŋ 35 elınen 3 myŋ sportşy qatysady dep kütılude. Sondai-aq «Elordanyŋ 20 jyldyq mereitoiyna syi» şarasy aiasynda öŋırlerden syi retınde 10 jaŋa nysan paida bolady.
20 jyldyqty merekeleu jūmystaryna Astananyŋ bauyrlas qalalary men şeteldık elşılıkter de üles qosuda. Biyl 2-3 şıldede Beibıtşılık jäne kelısım saraiynda ötetın Jıbek joly elderı qalalary äkımderınıŋ forumyn atauǧa bolady. Forum qorytyndysy boiynşa Jıbek joly elderı qalalary äkımderınıŋ kluby, käsıpkerlık, ǧylym, bılım, ädebiet, turizm, sport jäne ÜEŪ salalary boiynşa qauymdastyqtar qūrylady dep kütılude. Tuluza qalasy äkımdıgımen bırlesıp, «Kometalar», «Su – töbeden körınıs» syndy ǧaryştyq taqyryptarda körmeler ūiymdastyrylady.
Sonymen qatar Avstriia öŋırlerınıŋ forumy, Vena baly, Tatarstannan sabantoi, Ankara künderı, ataqty fransuz dirijerı F.Iýidıŋ qatysuymen ötetın «Gofman ertegılerı» atty simfoniialyq orkestr konsertı, Ündıstan elşılıgınıŋ qoldauymen ūiymdastyrylatyn ioga aptalyǧy jäne özge de aituly ıs-şaralar Astananyŋ beibıtşılık pen kelısım ordasy ekendıgın taǧy bır märte aiǧaqtai tüsetını anyq.
2018 jyly qaladaǧy mädeni jäne būqaralyq ıs-şaralardy tamaşalaityn tūrǧyndar men qonaqtardyŋ jalpy sany millionnan asady dep kütılude. Osyǧan orai, qalanyŋ injenerlık jäne äleumettık infraqūrylymyn daiyndauǧa, qala tūrǧyndary men qonaqtarynyŋ qauıpsızdıgıne, olarǧa qolaily jaǧdai qalyptastyruǧa airyqşa köŋıl bölınude.
Bolaşaqtyŋ qalasy nemese özgerısterge jeteleitın oŋ bastamalar
Astananyŋ 20 jyldyǧy – belestı kezeŋ. Ötkendı saralap, keleşektı baǧamdaityn tūs. Osy oraida, Astana qalasyn älemnıŋ eŋ aqyldy otyz qalasynyŋ qataryna qosu jūmystary qyzu jürgızılıp jatyr. Eŋ äuelı, qala tūrǧyndary üşın qolaily orta qalyptastyru jäne sapaly qyzmet körsetuge basymdyq berılude. Osy rette, qyzmet türlerın avtomattandyru, üiden şyqpai qyzmet alu mümkındıkterı barynşa keŋeitılude. Qazır älem jūrty osyǧan kele jatyr.
Bügınde älem jūrtyn eŋselı ǧimarattarmen taŋǧaldyru qiyn. Kommunikasiia, texnologiia damyǧan zamanda mūndai ǧajaptar älem jūrtyna jat emes. Sondyqtan qalanyŋ damuy eŋ äuelı tūrǧyndardyŋ äl-auqatymen, adamdarǧa jasalǧan qolaily jaǧdaimen ölşenedı. Būl rette, qalalyq äkımdık tarapynan Astanany azamattarǧa qolaily qalaǧa ainaldyru jūmystary jürgızılude. Mäselen, biyl büldırşınderdı balabaqşa kezegıne qoiu, olardy ata-analary qalaǧan balabaqşaǧa ornalastyru qyzmetın elektrondy formatqa köşırdık. Būryndary būl ärbır ata-ana üşın kemınde 5-6 kün uaqyt alatyn. Bügınde üiden şyqpai-aq elektrondy sifrly qoltaŋba arqyly e.astana.kz saitynan 5 minutta osy qyzmetterdı aluǧa mümkındık jasadyq. Qazırgı taŋda myŋdaǧan qaǧaz qūjat toltyrudyŋ ornyna, kompiuterde otyryp özıŋız taŋdaǧan balabaqşaǧa joldama aluyŋyzǧa bolady. Būl, bırınşıden, uaqytty ünemdese, ekınşıden, qyzmettıŋ aşyqtyǧyn qamtamasyz etedı. Taǧy bır aita keterlık mäsele, azamattarǧa qajettı mälımetter bazasy Big Data, iaǧni ülken derekter bazasyn qūru arqyly azamattarǧa körsetıletın avtomattandyrylǧan qyzmet türlerınıŋ aiasyn keŋeitudı josparlap otyrmyz.
Älem elderı jasandy intellektınıŋ äleuetın adamzattyŋ igılıgıne paidalanu mäselesı jönınde naqty qadamdar jasauda. Bügınde qala tūrǧyndarynyŋ tiıstı memlekettık qūrylymdarǧa saualdary men būiymtailaryn jetkızuıne yŋǧaily jaǧdai jasalǧan. Būl rette, messendjerlerdegı chat-bottar, «Smart Astana» mobildık qosymşasy, «109» qyzmetı syndy qūraldar arqyly halyqtyŋ ūsynystary men syn-pıkırlerıne der kezınde, uaqytyly jauap berılude. Astanany aqyldy qalaǧa ainaldyruǧa qatysty barlyq negızgı jūmystar jürgızılude. Biyl jyl soŋyna deiın smart bılım, smart medisina, e-KSK jobalaryn tolyq aiaqtaimyz. 2019 jyly bıryŋǧai geoaqparat jüiesı, ITS jäne aqyldy qūrylys jobalary jüzege asyrylady. Osylaişa keler jyldyŋ soŋyna qarai «aqyldy qalanyŋ» negızı tolyq qalanyp bıtedı.
Elbasynyŋ «Bolaşaqqa baǧdar: ruhani jaŋǧyru» maqalasyndaǧy negızgı basymdyqtar men bes äleumettık bastama aiasynda qyruar jūmystar atqaryluda. Memlekettık-jekemenşık ärıptestık aiasynda halyqqa paidaly äleumettık nysandar, maŋyzdy jobalar jüzege asyrylyp jatyr. Būl rette, osy igılıktı şaralarǧa biznestıŋ äleumettık jauapkerşılıgın tereŋ ūǧynǧan käsıpkerlerdıŋ qosqan ülesı zor.
Elorda naryǧynda barynşa sūranysqa ie mamandyqtar tızımı jasalyp, halyqty tegın oqytu jūmystary jürgızılude. Ötken jyly osy maqsatta bılım alǧandar sany on alty myŋnan asty. Olardyŋ on myŋy sifrly sauattylyq, bır myŋy käsıpkerlık negızderı boiynşa bılım aldy.
Qorytyndylai kelgende, osyǧan ūqsas oŋ özgerıster az emes. Jalpy, Astananyŋ damuyn eldıgımızdıŋ erteŋı men äleuetımızdıŋ bet-beinesınen habar beretın aişyqty ürdıs dep baǧalauǧa bolady. Astana tek jaŋa qala emes, san ǧasyrlyq babalar amanatynyŋ, halyq aŋsarynyŋ oryndaluy retınde sipattalady. Azat elımızdıŋ aibyndy qalasy, äsem şahary ärı futuristık ordasynyŋ älemdık köşbasşy megapolis atanuyna barlyq mümkındık jasaluda. Osy oraida, barşa oqyrmandardy da osynau ortaq maqsat jolynda jūmyla eŋbek etuge şaqyramyn.
Astanamyzdyŋ jiyrma jyldyq mereitoiy qūtty bolsyn! Eŋselı elordamyz jaŋa özgerıster men jarqyn oqiǧalardyŋ jarşysy bolǧai!
«Egemen Qazaqstan» gazetı,
26.06.2018 j.
