Soŋǧy kezderı elımızdıŋ aqparat keŋıstıktıgınde qauesetter men jalǧan aqparat aǧyny būrynǧydan da artyp keledı.
İnternet resurstaǧy aqparattyq aǧynnyŋ aq-qarasyn ajyratyp, aqiqatyn aitu maŋyzdy mındetke ainaldy. Öitkenı, jalǧan aqparat adamnyŋ köŋılıne küdık ūialatyp, senımsızdık tudyratyny anyq. Mıne, «Bas redaktorlar klubynyŋ» kezektı otyrysynda osyndai özektı mäsele talqylandy. Qoǧamdyq bırlestıgınıŋ prezidentı Bibıgül Jeksenbaidyŋ töraǧalyǧymen ötken jiynǧa media holding jäne aqparat qūralynyŋ basşylary, ziialylar qatysty. Jurnalister qauymy onlain rejimde qosylyp, öz oiyn ortaǧa saldy.
Bibıgül Jeksenbai resmi derekközder taratatyn aqparattyŋ maŋyzdylyǧyn atap öttı.
«Bügınde tolassyz aqparat tasqyny kezeŋınde ömır sürıp otyrmyz. Sol aqparattan şyn aqparatty tauyp, sony ǧana kädege jaratu – özektı. Sondyqtan, resmi derekközder taratqan aqparatqa ǧana senu qajet. Ärine, kei jaǧdailarda äleumettık jelılerde lezde taraǧan aqparattyŋ jyldamdyǧynan onyŋ şynaiylyǧyn saraptau qiyn. Älem keŋdıgı aqparattyŋ aluandyǧymen de ölşenedı. Bügınde qoǧamda janjal, ürei tudyru, jaǧdaidy tūraqsyzdandyrudy közdegen qauesetter men jalǧan sözder jiı taralyp jatyr. Osyndai almaǧaiyp zamanda bız tekserılmegen aqparattan, äsırese tüsınıksız derekközderden emosiialarǧa berılıp jazylǧan jazbalardy oqyp, asyǧys tūjyrymdar jasap, olardy köpşılıkke taratpauǧa, asyǧys şeşımder men äreketter jasamaǧanymyz abzal. Qasaqana jalǧan aqparat taratu qylmystyq jauapkerşılıkke äkep soǧatynyn este ūstaǧan jön. Senımdı közden tüsken aqparat pen jalǧan aqparatty ajyrata bılu kerek. Arandatuşylar özderınıŋ aqparatynyŋ aqyrǧy nätijesın oilamaidy, olardyŋ mındetı – elımızde dürbeleŋ men haos sebu, äsırese sailau kezeŋınde. Qorytyndylai, barşaŋyzdy tūraqsyz uaqytta arandatuşylardyŋ sözderıne senbei, tek resmi aqparat közderıne senuge şaqyramyz!» – dedı ol.
Qoǧam qairatkerı, «Chelovek i zakon» respublikalyq gazetınıŋ bas redaktory Marat Başimov zaŋger retınde feik aqparattardy jiı oqitynyn söz ettı. «Feik aqparat taratqandar Qylmystyq kodeks boiynşa jauapkerşılıkke tartylady. Şyn mänınde, feik aqparattar qoǧamdy adastyryp, senımıne selkeu salady. Elde auqymdy saiasi nauqan jürude. Mūndai kezde jalǧan aqparatty taratudyŋ aldyn alu maŋyzdy», – deidı qoǧam qairatkerı.
«Bas redaktorlar klubynyŋ» vise-prezidentı Mūratbek Toqtaǧazin jalǧan aqparatty taratu zaŋǧa qaişy ekenın aitty. «Öz pıkırın aşyq jäne batyl aitu dūrys. Ol jariialanuy tiıs. Jurnalister arasynda blogerdıŋ feik aqparatyn alyp, soǧan sılteme jasap taratuyn qalai tüsınemız? Būl – aqylǧa qonymsyz jäne zaŋsyz. Saiasi nauqandar tūsynda türlı feik aqparattardyŋ köbeiıp ketetının baiqap jürmız. Aldymyzda Prezident sailauy kele jatyr. Osy tūsta būqaralyq aqparat qūraldarynyŋ sailauǧa qatysty feik aqparattardyŋ jariialanyp ketpeuın mūqiiat qadaǧalau asa maŋyzdy. Öitkenı onsyz da ǧalamtorda, äleumettık jelılerde jalǧan aqparattar az emes. Osy keleŋsız körınıske jol bermeu – bızdıŋ basty maqsatymyzdyŋ bırı. Sebebı el taǧdyry, keleşegı şeşıletın saiasi nauqannyŋ qalypty jaǧdaida ötuıne bärımız de müddelı boluǧa tiıspız. Al feik-aqparatpen küresu üşın BAQ redaksiialaryndaǧy şūǧyl habarlarmen ainalysatyn bölım feik-aqparattardy şūǧyl tekserıp, basylymda jariialanbauyn erekşe qadaǧalaǧany jön», – dedı ol.
«Qazaqstan» teleradiokorporasiiasy basqarma töraǧasynyŋ orynbasary Erkın Mūhamedjanov keiıngı jyldary jalǧan aqparat közınıŋ örşıgenın atap kettı: «Qazır är aqparattyŋ artynda müdde tūrǧanyn ajyratu qiynǧa soǧuda. Aqparatty bırden qabyldap ony ärıqarai taratyp, sonymen qorytyndy jasauǧa maşyqtanyp kettık. Osydan keiın feikke nege senesıŋder dep aiyptau artyq bolady. Mamannyŋ ony anyqtauǧa mümkındık bolsa, al qarapaiym oqyrmanda ondai mümkındık joq. Sol sebeptı ülken qauıpke qarsy tūrudyŋ jolyn qazırden oilastyrǧan dūrys».
«Qazcontent» AQ basqaruşy direktor Mahat Sadyq «feik» bızdıŋ ǧana emes älemdık mäsele ekenın aitty: «Feik bızdıŋ zamanǧa deiın 153 jyl būryn paida boldy. Būl mäsele memlekettık müddege qarama-qaişy deuge tolyq negız bar. Osy olqylyqtyŋ ornyn toltyru üşın el senetın myqty analitik jurnalisterdı daiyndau qajet, meilı ol bloger bolsyn. Aldymyzda qandai jaǧdai bolatynyn boljai almaimyz. Sol sebeptı, aqparatty dūrys beretın BAQ ökılderı kerek. Feiktı joiu üşın aqparatty dūrys beretın memleketşıl jurnalisterdıŋ klubyn qūru qajet».
Bibıgül Jeksenbai eger jalǧan aqparat anyqtalsa, özge öŋırdegı ärıptesterge feik aqparat turaly habardar etu maŋyzdy ekenın aitty. «Jalǧan aqparat taratu üşın arnaiy qarjy böletın älemdegı ülken investorlar men arnaiy kompaniialar jūmys ısteidı. Jalpy jalǧan aqparat Ortalyq Aziiadaǧy bızdıŋ memleket syndy älemnıŋ aldyŋǧy sanatyndaǧy alpauyt memleketterde de ülken mäselege ainalǧan. Kantar aqparat agentıgı AQŞ, Fransiia, Ūlybritaniia jäne Braziliia tūrǧyndaryna zertteu jürgızgen. «Aqparatqa degen senım» atauymen ötken aksiiaǧa 8 myŋ adam qatysqan. Nätijesınde, halyq baspasöz qūraldarynyŋ ışınde jurnalǧa senım artatyny belgılı boldy. 72 prosentı jurnaldan oqyǧan aqparattyŋ şynailyǧyna senımdı. Saualnamaǧa qatysqandardyŋ 69% telearnaǧa, 68% radioǧa, 67% dästürlı BAQ taratqan aqparatqa senedı. 50% internet portal men saitqa qūlaq asady. 37 prosentı messendjerde taralǧan aqparattyŋ dūrys ekenıne közı jetedı. Qalǧan 33% ǧana äleumettık jelıdegı aqparattyŋ aq-qarasyn aiyruǧa tyrysady eken. Jalǧan aqparatpen küresu jolynda türlı Google, Facebook cekıldı ırı kompaniia qyruar qarajat bölıp keledı. Germaniia, İndoneziia, Resei, Ūlybritaniia sekıldı elder arnaiy zaŋ qabyldaǧan. Būl igı dästür elde Ata zaŋ boiynşa bekıgen. Oǧan bailanysty arnaiy bırneşe bap bar. Onyŋ ışınde äleumettık, ūlttyq, rulyq, näsıldıkten bastap, dıni alauyzdyqty örşıtuge deiıngı baptar qarastyrylǧan. Taratqan jandarǧa türlı mölşerdegı aiyppūlmen qatar 2 jyldan 7 jylǧa deiın bas bostandyǧynan şekteu jazasy taǧaiyndalǧan. Jalǧan aqparattyŋ jarǧa jyǧatynyn bılıp jüru, barşamyz üşın qaiyrly bolatyny sözsız», – dedı Bibıgül Jeksenbai.
«Bas redaktorlar kluby» respublikalyq qoǧamdyq bırlestıgınıŋ prezidentı Bibıgül Jeksenbai elımızdegı är käsıbi jurnalist jalǧan aqparattyŋ taralmauyna öz ülesın qosu kerek degen ūsynys aityp, Stop Fake ündeuıne qol qoidy.
