Bazardaǧy baǧa qandai?

Däl qazır elordada azyq-tülık önımderınıŋ baǧasyna qatysty mäsele kün tärtıbınen tüspei tūr. «Astana aqşamy» gazetınıŋ tılşısı qaladaǧy jabyq bazarlarǧa arnaiy baryp, ondaǧy baǧalardy özara salystyryp, şaǧyn jurnalistık zertteu jürgızdı. Sonymen, halyq jiı baratyn «Astanalyq», «Şapaǧat» jäne «Äsem» bazarlaryndaǧy bügıngı baǧanyŋ jaiy qandai? Äleumettık maŋyzy bar azyq-tülık düken sörelerınde jetkılıktı me? Jalpy, bazardaǧy baǧa turaly tūrǧyndardyŋ da pıkırın bılgendı jön kördık.

Jedel ştab jūmysy

Astana qalasynyŋ äkımdıgı elordadaǧy azyq-tülıktıŋ baǧasyna kündelıktı monitoring jürgızudı qolǧa alǧany belgılı. Baqylauǧa alynǧan 22 nysannyŋ qatarynda Alaş tas joly boiyndaǧy jäne qala ışındegı jabyq bazarlar men ırı sauda oryndary bar. Qala äkımınıŋ orynbasary Andrei LUKİNNIŊ töraǧalyǧymen qūrylǧan jedel ştab kün sa­iyn 18.00-den keiın azyq-tülık türlerınıŋ ortaşa baǧasynyŋ qorytyndysyn jariialaidy. Äleumettık maŋyzy bar azyq-tülık baǧalaryna jürgızılgen kündelıktı būl taldau «Astana aqşamy» gazetınıŋ resmi saitynda tūraqty berılude.

Aita keteiık, atalmyş ştabtyŋ jūmys toby qūramyna qarjy, auyl şaruaşylyǧy basqarmasy, ekonomika jäne biudjettı jos­parlau basqarmasynyŋ ökılderı jäne üş audan äkımdıgı kıredı.
Qala äkımdıgı baǧanyŋ qymbattauyna qatysty derekterdı anyqtaǧan jaǧdaida Tabiǧi monopoliialardy retteu jäne bäsekelestıktı qorǧau komitetınıŋ qa­la­­lyq departamentıne habarlaidy. Maqsaty – baǧanyŋ ösuıne ne sebep ekenın anyqtau. Sarapşylardyŋ qorytyndysy daiyn bolǧannan keiın, ony gazet betıne jariialauǧa mümkındıgımız bar.
Sonymen, özımız jürgızgen reidtıŋ nätijesın baiandasaq. Aldymen, taŋer­teŋgılık uaqytta «Astanalyq» bazary­na bas sūqtyq. Bızdı tūrǧyndardyŋ kün­delıktı tūtynatyn nan, qant, kürış, ūn, qoi etı, siyr etı, tauyq etı, jūmyrtqa, künbaǧys maiy, qyryqqabat, piiaz, säbız, kartop, qyzylşa, qiiar jäne qyzanaqtyŋ baǧasy qyzyqtyrdy. Oqyrmanǧa tüsınıktı bolu üşın tablisa arqyly üş bazardyŋ baǧasyn qatar salystyrudy jön kördık. Ūnnyŋ 2 kelılık türın, tauyq etı üşın otandyq mūzdatylǧan balapan etın taŋdap aldyq.

Kökönıstıŋ türı köp

Bız barǧan sauda oryndary ışınde «Astanalyq» bazarynda qant qymbattau bolyp şyqty. Esesıne qiiar men qyzanaqtyŋ türıne taŋdau köp. Mäselen, qyzanaqtyŋ baǧasy 150 teŋgeden bastalsa, eŋ qymbat türı 300 teŋgeden satyluda. Äsırese, et satatyn zalǧa jaqyn ornalasqan qatarlarda kartop, piiaz, säbızdıŋ baǧalary basqa qatardaǧylardan 10 teŋgege arzan. Bıraq salys­tyrmaly türde qaraǧanda, keibır azyq-tülık türlerı qymbat körındı.
«Būl bazarǧa ünemı kelemın. Basqa sauda oryndaryna qaraǧanda, azyq-tülık satatyn oryndar öz jūmysyn erte bastaidy. Üiım osy maŋaida bolǧandyqtan, keide qatarynan 2-3 ret sauda jasaimyn. Ärine, baǧanyŋ arzan bolǧany jaqsy, alaida oǧan satuşylardy kınälai almaimyz ǧoi» deidı qala tūrǧyny Altyn JARQYNBEKOVA.
Özderın erlı-zaiyptymyz dep tanys­tyrǧan Eljan men Dinara Qalievalar qajettı azyq-tülıktı osy bazardan jäne ortalyq bazardan alatyndaryn aitty. Dinaranyŋ aituynşa, bazardaǧy baǧaǧa asa män bermeidı eken. Bıraq, aiaq astynan qymbattaǧan qant baǧasyna alaŋdaǧanyn jasyrmady.

«Äsemde» baǧa ärtürlı

Kelesı barǧan sauda nysanymyz – «Äsem» bazary. Mūnda künbaǧys maiy «Astanalyq» bazaryna qaraǧanda arzan eken. Al qanttyŋ kelısı – 330 teŋge. Osyndaǧy satuşylardyŋ bırı qanttyŋ qymbattauyna bailanysty būl mausymda qant satudy qūp körmeptı. Mūnda da kökönıstıŋ tür-türı köp. Baǧalary da aluan türlı. Jylyjaida ösken qiiarlardan bas­tap sonau Oŋtüstıkten kelgen qiiarlarǧa deiın qoljetımdı.
– Astana men Stepnogordyŋ jylyjai ielerı qajettı qūjattaryn körsetedı. Onda barlyǧy standartqa sai, nitrattan ada, – deidı kökönıs satumen ainalysatyn Berık esımdı satuşy.
Sondai-aq, «Äsem» bazarynda jūmyrt­qanyŋ baǧasy qyzyqtyrdy. Otandyq qūs fab­rikasynan şyqqan bırınşı sanattaǧy jūmyrtqanyŋ 10 danasy bır jerde 220 teŋgeden bolsa, 260 teŋgeden de satylyp jatqanyn kördık.
«Maǧan 260 teŋge tūratyn bırınşı sanatty jūmyrtqa ūnaidy. Sapasy jaqsy bolǧan soŋ, qymbat dep oilaimyn» deidı öz taŋdauyn jasaǧan satyp aluşynyŋ bırı Elizaveta ŞAPOŞNİKOVA.

Qataŋ baqylauda

Soŋynda «Şapaǧat» bazaryna da kelıp jettık. Bırden qanttyŋ baǧasyna közımız tüstı. Sebebı, barlyq oryndarda qanttyŋ baǧasy bırdei 300 teŋgeden satyluda. Belgılı bolǧandai, qant baǧasyn qaladaǧy arnauly tūraqtandyru qory arqyly ūstap tūr eken. Tūraqtandyru qorynda azyq-tülıktıŋ artyq qory bar körınedı. Iаǧni, baǧa kenet qambattaǧan tūsta, halyqqa taŋdau jasau üşın qosymşa satylymǧa şyǧarylady.
Bazar satuşylarynyŋ aituynşa, äkımşılık baǧany qataŋ qadaǧalaidy. Tek 5%-ǧa ǧana qosamyz deidı.
Ülken sömke arqalap bara jatqan apany körıp, äŋgımege tarttyq.
– Şynymdy aitaiyn, mūnda bırınşı ret kelıp tūrmyn. Baǧalardyŋ arzan ekenın körıp, taŋ qaldym. Osy uaqytqa deiın «Älem» bazarynan satyp alyp jürdım, endı osy jerge kelemın, – dedı Jadyra BEISENOVA.
Mūnda qyzylordalyq «Aqmarjan» kürışınıŋ baǧasy 190 teŋgeden satyluda. Kökönısterdıŋ de baǧasy arzan.
Mūnyŋ sebebı, bazar äkımşılıgı künde taŋerteŋ jetkızuşılerden azyq-tülıktı satuşylarǧa qanşa baǧaǧa bergenın tırkep otyrady eken. Odan keiın bazardyŋ sauda jönındegı üilestıruşısı jalǧa aluşylardyŋ qanşadan satatynyn tekserıp şyǧady. 10%-dan artyq qosuǧa jol berılmeidı. Būl öz kezegınde baǧanyŋ negızsız köteruge tosqauyl bolady.
Bız et satatyn orynǧa arnaiy bardyq. Ärine, ekı bazarǧa qaraǧanda mūnda baǧa arzan eken. Ermek BEKMURZİN esımdı qala tūrǧyny ettı tek osy bazardan alatynyn jaiyp saldy. «Taŋerteŋ kelgenderge taŋdau köp bolady. Özım erte kelıp, eŋ jaqsy degen ettı satyp alamyn. Äsırese, demalys künderı mūnda sauda qyzady. Sondyqtan jai künderı taŋerteŋ kelıp, asyqpai taŋdaimyn» deidı ol.

Gülmira AIMAǦANBET