Qazırgı taŋda «Sergek» keşenı kameralary qūqyq qorǧau organdarynyŋ jūmysyna köp kömegın tigızıp otyr. Jol qozǧalysy erejesın būzǧandardy ǧana emes, jalpy qaladaǧy kündelıktı tırlıktı baqylauǧa septıgın tigızude. Mysaly, ūrlyq-qarlyqtyŋ azaiuyna da osy aqparattyq-baǧdarlamalyq keşennıŋ qosqan ülesı zor. Qazır polisiia qyzmetkerlerı tūrǧyn alaptary ǧana emes, bazar, saiabaq, vokzal, tıptı tūtastai alǧanda ülken köşelerdegı qozǧalysty beinekameralar arqyly baqylai alady. Būl – örkeniettı älemnıŋ jetıstıgı.
Nūr-Sūltan qalasynda auqymdy sifrlandyru jūmysy bastalyp kettı. Keiıngı kezde uaqyt talabyna sai zamanaui ozyq jüiemen şahardy tolyq qamtamasyz etu mümkındıkterı qarastyryluda. Äsırese qoǧamdyq kölık salasyn jaŋǧyrtyp, sifrlandyru eŋ maŋyzdy mäselenıŋ bırı bolyp otyr.
Köşe qiylystaryn sifrlandyru
Qazır qūzyrly organdar bas qaladaǧy avtobustardy jaŋartyp qana qoimaidy, jaŋa baǧdar aşyp, jol jöndeuge, sondai-aq tūrǧyndarǧa jaily da yŋǧaily jaǧdai jasau üşın elektrondy täsılderdı dendep engızıp jatyr.
Statistika mälımetı boiynşa «Sergek» beinebaqylau kameralary ornatylǧaly elorda joldaryndaǧy jol-kölık oqiǧalary 20 paiyzǧa, al jol boiynda ölımge äkeletın jaǧdailar deŋgeiı 40 paiyzǧa deiın kemıgen. Qazır qala köşelerı qiylysynyŋ teŋ jartysy baǧdarşamdardyŋ beiımdelgen basqaru jüiesımen qamtylǧan. Būl tehnologiia avtomatty türde esep jürgızıp, basym baǧyttaǧy kölık tasqynyn köbırek ötkızuge mümkındık beredı. Sonyŋ arqasynda jyldamdyq artyp, kölık qūraldarynyŋ jolda jüru uaqyty orta eseppen 20 paiyzǧa deiın azaiady. Jyl soŋyna deiın būl sifrlandyru jüiesı qaladaǧy köşe qiylystarynyŋ 80 paiyzyna ornatylyp, «qauyrt şaqta» magistraldardaǧy keptelıstı azaituǧa mümkındık beredı.
Keiıngı kezde «Sergek» apparattyq-baǧdarlamalyq keşenı kameralary jol erejesın būzuşylardy baqylauda da, ūrlyq, tonau siiaqty qylmysty aşuda da qūqyq qorǧau organdaryna ülken kömek körsetıp otyr. Osy negızde jyl basynan berı elordada 56724 jol qozǧalysy erejesın būzu faktısı tırkelse, onyŋ 40 myŋnan astamy jyldamdyq rejımın būzu, 6 myŋnan astamy kölık qūralyn belgılenbegen jerge qoiu eken. Sondai-aq 26 uchaskede sifrlandyru jürgızılıp, jaiau jürgınşıler ötkelderınıŋ tyiym salynǧan belgılerınen ötkenderdı tırkep, köpşılıgımen ügıt-tüsınık jūmysy jürgızıldı. Būdan bölek, «Astana avtotūraq keŋestıgı» kompaniiasymen bırlese otyryp, tūraqqa uaqytynda aqy tölemegen, kölıgın ekınşı qatar men aialdamaǧa taqau qoiǧan jürgızuşılerge aiyppūl salyndy. Osynyŋ barlyǧy avtomatty türde anyqtalyp otyrdy.
Bas qaladaǧy jol infraqūrylymyn jetıldıru jäne jol qauıpsızdıgın qamtamasyz etu maqsatynda polisiia qyzmetkerlerı osy qanatqaqty joba şeŋberınde jaŋalyq engıze otyryp, qoldanystaǧy syzbalardy zerttep, jetıldırudı közdeude.
36 retteletın jaiau jürgınşıler ötkelınde qosymşa jaryqtandyru ornatylǧan. Jürgızuşılerdıŋ nazaryn audaru jäne avtokölıkterdıŋ jyldamdyǧyn mäjbürlep tömendetu üşın 23 uchaskede köterıŋkı jaiau jürgınşıler ötkelı jabdyqtalǧan. Sonymen qatar ötken jyldan berı rettelmeitın jaiau jürgınşıler ötkelderınıŋ aldyna 267 jasandy jol būdyry salyndy. Atalǧan uchaskelerde jol-kölık oqiǧalarynyŋ sany ekı esege tömendegenı baiqaldy. Elordada barlyq jaiau jürgınşıler ötkelderı sary jäne aq tüstı jol belgılerımen belgılengen, otyzdan astam uchaskede şu men dırıl äserın tudyratyn qyzyl şu jolaqtary bar, sondai-aq aşyq tüs jürgızuşılerdıŋ nazaryn audarady.
Qazır jol qiylysynda diagonal boiynşa ötkızudı ūiymdastyru qanatqaqty jobasy sättı ıske asuda. Jaqynda baǧdarşamdardyŋ jūmys tärtıbıne de («tynyştandyru» rejimı) özgerıs engızıldı. Osyǧan bailanysty jol qozǧalysynyŋ barlyq qatysuşylary, sonyŋ ışınde jaiau jürgınşıler üşın qyzyl baǧdarşam bır sekundqa janady, būl qiylystyŋ ortasynda qalǧandarǧa manevrdı qauıpsız aiaqtauǧa mümkındık beredı.
Mopedşı jürgızuşı kuälıgın ala ma?
«Sergek» avtomatty türde kölıktıŋ ışındegı jaǧdaidy tırkep (beldıktı taqpau, ūialy telefonmen söilesu), sol üşın aiyppūl salynbaityny būrynnan belgılı. Al osy qondyrǧy köşedegı mopedterdıŋ qozǧalysyn retteuge mümkındık bere me? Jol polisiiasy inspektory Ernar Esımovtıŋ aituynşa, «Sergek» jyldamdyqty asyru, baǧdarşamnyŋ qyzyl tüsıne ötu, jol belgılerı talabyn būzu, qoǧamdyq kölıkke bölıngen jolaqqa şyǧyp ketu syndy ereje būzuşylyqtardy tırkeitın körınedı. Moped jürgızuşılerı jol erejesın būzsa, ony tek polisiia qyzmetkerı ǧana tırkei alady eken. Mūny bız nege aityp otyrmyz? Qazır köşede tapsyrys boiynşa kez kelgen mekenjaiǧa azyq-tülık tasityn moped jürgızuşılerı köbeiıp kettı. Ärı köbı asyǧyp jüredı. Baǧdarşamǧa toqtap tūrǧan kölıkterdıŋ ara-arasymen zymyrap bara jatqany…
Köbı jol jüru erejesın belınen basqany öz aldyna, apattyq jaǧdai tuǧyzyp jatady. Jol inspektorynyŋ aituynşa, būlarǧa da ereje bırdei, aiyppūl salynyp, astyndaǧy kölıgın alyp qoiuǧa deiın qataŋdyq tanytuǧa bolady. Bıraq köp jaǧdaida olarǧa män berılmeitını jasyryn emes. Rasy kerek, jyl basynan berı osyndai moped pen velosipedşılerdıŋ beibereketsızdıgıne şaǧymdanǧan jiyrmaǧa tarta şaǧym tüsıptı. Basym köpşılıgı tüsındıru, eskertuden ärı aspaǧan.
«Būl – bızde köpten bar tüiındı tüitkıl. Mäselege endı qoǧamdyq ūiymdar nazar audara bastady. Alaida bügınde qozǧaltqyşy 50 tekşe santimetrden aspaityn kölık qūralynyŋ jürgızuşılerıne jürgızuşı kuälıgı berılmeidı. Olar tırkeuge alynbaidy. Sondyqtan mūndai jol erejesın būzuşylardy polisiia qyzmetkerlerı bırden jauapqa tarta almaidy» deidı jol polisiiasy inspektory.
Qazır mopedşılerdıŋ jürgızuşı kuälıgın alu üşın jol erejesınen emtihan tapsyru mäselesı dendep köterılıp jatyr. Tıptı kurerlık kompaniiaǧa da (taǧam jetkızuşı) jürgızuşı kuälıgı joq adamdy jūmysqa almauy, köşege şyǧarmauy kerektıgı jönınde de ūsynys tüsken. Degenmen moped jürgızuşılerın arnaiy tırkegenmen, olardy oqytyp, jürgızuşı kuälıgın beruge asyqpau kerektıgı jönınde de pıkırler bar. Bız sözben aitqanda, osy töŋırekte äŋgıme köp, alaida naqty bır şeşım älı şyǧaryla qoiǧan joq.
Sūranys artyp otyr
Päter tonau – ırı qalalarda qylmystyŋ keŋ taralǧan türı. Üi tonauşylardan qorǧanudyŋ jalǧyz senımdı joly – ortalyqqa qosylǧan beinebaqylau kamerasyn ornatu. Būl jaǧynan elordalyqtar basqa qalalar men öŋırlerge qaraǧanda alda kele jatqany körınedı. Tek ötken 2021 jyly ǧana aulalar men üilerdıŋ kıreberısıne, sondai-aq päterge beinebaqylau kameralaryn ornatuǧa 19600 ötınış tüsıptı. Solardyŋ basym köpşılıgı qanaǧattandyrylǧan. Sonyŋ nätijesınde Nūr-Sūltan qalasynda 2022 jyldyŋ alǧaşqy bes aiynda päter ūrlyǧy 32 paiyzǧa azaiyp otyr.
Qazır elordada ūrlyqtyŋ aldyn aluǧa bailanysty 54 myŋ beinekamera qoiylǧan bolsa, onyŋ 14 myŋy tūrǧyndardyŋ öz ötınışımen päterge ornatyldy.
Ärine, üi toruşylardan bırden-bır senımdı de tiımdı saqtanu qūraly – ortalyq küzet qyzmetıne qosylǧan beinebaqylau kamerasy. Bıraq ony ekınıŋ bırınıŋ qaltasy kötere bermeidı.
Biyl bes aidyŋ özınde elordada 98 kamera ıske qosylypty. Endı saiabaq, bazar, alaŋ, vokzal, köşe siiaqty qoǧamdyq oryndardaǧy jaǧdaidy da polisiia kamera arqyly baqylai alady. Kamera taspasyna jazylǧan aqparattar ortalyq jelıge jedel tüsıp, polisiia qyzmetkerlerı kameralardy ūdaiy qadaǧalap otyrady. Jyl basynan berı beinebaqylau kameralarynyŋ kömegımen 175 qylmys aşylyp, 16 myŋnan astam adamǧa äkımşılık jaza qoldanylǧan.
Jyl basynan berı beinebaqylau kameralarynyŋ kömegımen 175 qylmys aşylyp, 16 myŋnan astam adamǧa äkımşılık jaza qoldanylǧan
