Elbasynyŋ «Qazaqstannyŋ äleumettık jaŋǧyrtyluy: Jalpyǧa Ortaq Eŋbek Qoǧamyna qarai 20 qadam» atty baǧdarlamalyq maqalasy qoǧamda serpılıs tuǧyzyp, eŋbek adamy men memleket arasyndaǧy äleumettık-eŋbek qatynastarynyŋ jaŋa kökjiegın aşty. Elımızde bolyp jatqan oŋ jaŋalyqtar halyq sanasynda ülken özgerıster alyp kelıp, olardyŋ qoǧamdaǧy orny, közqarasy jaŋa biıkten qalyptasuy qajettıgı aitylǧan. Bügıngı küngı qoǧamymyz betpe-bet kelıp otyrǧan mäselelerı jan-jaqty aitylyp, onyŋ şeşımıne bastar basty qadamdary qamtylǧan. Jaŋǧyrtu üderısterınıŋ tabystylyǧyn – evoliusiialyq, ortaq jauapkerşılık, ärıptestık qatysu, yntalandyru, käsıbilık qaǧidattarynyŋ oryndaluymen bailanystyrady. Jaŋǧyrtudyŋ tabystylyǧynyŋ taǧy bır şarty – ärbır azamattyŋ öz Otanyna paidaly boluynyŋ maŋyzdylyǧy. Är azamat qolynan keletın şaruany özı atqaryp, jemısıne de qol jetkızuı özıne bailanysty. «Sondyqtan adal eŋbekke yntalandyrudyŋ jolyn tabu, eŋbek tabystaryn qoǧamdyq yntalandyrudyŋ jüiesın qūru – Qazaqstandaǧy äleumettık jaŋǧyrtudyŋ asa maŋyzdy mäselelerınıŋ bırı» delıngen.
Maqalada söz bolǧan paternalizmnıŋ jalpy sipaty – keşegı keŋester zamanynan qalǧan äleumettık-eŋbek qatynastarynyŋ bır türı bolatyn. Halyqtyŋ şyǧarmaşylyq bastaularyna şek qoiyp, eŋbegınıŋ zeinetın köruge kedergı keltırıp, toptan jarylmai «küreŋ» ömır sürudı qoldaityn «äkelık qamqorlyq» edı. Būl halyqtyŋ toǧyşarlyqqa, auyrdyŋ üstımen, jeŋıldıŋ astymen jüruge ikemdep, adal eŋbegınıŋ qajetsızdıgıne, onyŋ tiıstı deŋgeide baǧalanbauyna alyp kelgenı belgılı. Ol jaiynda Elbasy «90-şy jyldardaǧy «jabaiy kapitalizmnıŋ» ötpelı bastapqy kezeŋınde «jabysqan» eŋbekke öŋı ainaldyrylǧan, terıs közqaras jatyr. Būl igılıkke jetudıŋ aldamşy formulasy – «az jūmys ıstep, köp tabu», «auadan aqşa jasau» jäne taǧy basqalardy absoliutke köterdı» dep kerı tüsınıktıŋ atyn atap, türın tüstep körsetedı.
Äleumettık jaŋǧyrtu üderısterınıŋ bastamaşysy jäne basty qozǧauşy küşı memleket bolyp tabylady. Ortaq jauapkerşılıktıŋ dänın erte bastan egıp, sanamyzda qalyptastyrudyŋ da maŋyzy, maqalada bylai aitylǧan: «memleket – şetsız-şeksız donor emes, azamattar äl-auqatynyŋ ösuı üşın jaǧdai tuǧyzatyn ärıptes degen ūstanym qalyptastyru maŋyzdy».
Al «ärıptes» ūǧymyn bylai taldauǧa bolady. Būl rette barlyq eŋbek jasyndaǧy azamattar bır sözben aitqanda, eŋbek adamyn memleket ekonomikalyq jäne äleumettık mındetterdı şeşude ärıptes dep qaraidy.
Keibır azamattardyŋ masyldyq közqarasy alysqa aparmaidy, kerısınşe, ony ekonomikalyq, äleumettık qūldyrauyna alyp baratyny belgılı. Būl rette de Memleket basşysy azamattardy qolynan keletın ıs pen bılımge ūmtylyp, qoǧamnyŋ bır qajetıne jarauyna keŋes beredı.
«Bız älemdık daǧdarystyŋ qiynşylyqtary arqyly HHI ǧasyrǧa jaŋa – jalpyǧa ortaq eŋbek qoǧamy trendınıŋ qalai bırtındep enıp kele jatqanyn aiqyn körıp otyrmyz… Sondyqtan bızdıŋ äleumettık saiasat bäsekege qabılettı jäne küştı jalpyǧa ortaq eŋbek qoǧamyn qūruǧa baǧyttaluy tiıs». Būl joldardy qoǧam damuynyŋ basty baǧytyn aişyqtaityn, tyŋ betbūrys dep te baǧalauǧa bolady.
Aigül UAISOVA
