Juyrda Qazaqstan Respublikasy Qauıpsızdık Keŋesınıŋ otyrysynda Memleket basşysy Nūrsūltan Nazarbaev elımızdegı qauıpsızdıktı qamtamasyz etu jönındegı ıs-şaralar qatarynda köşı-qondy baqylaudyŋ bırıktırılgen jüiesın jasau jūmystaryn tezdetudı tapsyrǧan bolatyn. Osyǧan orai būrnaǧy künı Astanada «Halyqtyŋ köşı-qony turaly» Zaŋnyŋ ıske asyryluy, keleşegı jäne jetıldıru joldary» taqyrybynda döŋgelek üstel mäjılısı ūiymdastyryldy.
Jiynǧa Astana qalasy äkımdıgı, Qazaqstan halqy Assambleiasy, Qazaqstan strategiialyq zertteuler instituty, Köşı-qon jönındegı halyqaralyq ūiym, Qazaqstan Respublikasynyŋ Qyzyl Jarty Ai qoǧamy, elordalyq Işkı ıster departamentı men Köşı-qon polisiiasy basqarmasy, «Atameken» ūlttyq käsıpkerler palatasy, etnomädeni bırlestıkter ökılderı jäne jergılıktı mäslihat deputattary qatysty. Olar bas şahardaǧy äleumettık tūraqtylyqqa eŋbek migrasiiasynyŋ äserın jäne eŋbek köşı-qony turaly zaŋdarǧa qatysty mäselelerdı talqylady.
«Qyrǧyzstan-Astana» qyrǧyz etnomädeni bırlestıgınıŋ töraǧasy Şavkat İsmailovtyŋ aituynşa, elımızge jyl saiyn millionnan astam migrant keledı eken. Būl jerde köşı-qon polisiiasynyŋ statistikasyna Qazaqstanǧa ekı aptaǧa kelgender de kıretının eskeru kerek. Sondai-aq, tranzit arqyly özge memleketke ötkender de osy monitoringte qamtylady. Mäselen, Qyrǧyzstan azamaty Petropavl qalasymen Reseige şyǧatyn bolsa, ol da esepke alynady.
– Qyrǧyzstannan jylyna elu myŋnan asa eŋbek migranty keledı. Özbekstandyqtardyŋ sany būdan da köp. Mūny bızde qalyptasqan saiasi jäne ekonomikalyq tūraqtylyqpen qatystyruǧa bolady. Qyrǧyzstan Euraziialyq ekonomikalyq odaqqa müşe bolǧannan keiın aiyr qalpaqty aǧaiyndardyŋ Qazaqstan aumaǧyna enuı jeŋıldedı. Jalpy, Qazaqstanǧa tartylatyn migranttardyŋ köş basynda Özbekstan, Qyrǧyzstan, Täjıkstan tūr. Soŋǧy saiasi jaǧdailarǧa bailanysty Ukrainadan keletınderdıŋ de sany artqan, – dedı atalmyş ūiymnyŋ basşysy.
Al Jūmyspen qamtu, eŋbek jäne äleumettık qorǧau basqarmasynyŋ Köşı-qon bölımı basşysy Beiımbet Üsıpbek mälımdegen derekke süiensek, qazırgı taŋda Astanaǧa TMD elderı men Qytai, Moŋǧoliia jäne Auǧanstannan keletınder qatary artuda. Bır jylda şamamen otyz myŋdai migrant elorda aumaǧynda bolady. Osy tūsta basqarma mamany olardyŋ jūmysqa ornalasuy jaily pıkırımen bölıstı.
– Būl künderı Astanada jūmyssyzdyqtyŋ 4,7 paiyzdyq körsetkışı tırkelgen. Asa qorqynyşty sifr emes, ärine. Bıraq sonda da bıraz kısılerdıŋ jūmyssyz jürgenın körsetedı. Sondyqtan syrt elderden jūmys küşın tartuda memleket tarapynan säl-päl qataldyq kerek sekıldı. Ony qalai retteimız? Ädette, eŋbek migranttarynyŋ ekı türı bar. Bırınşısı – öz erkımen jūmys ızdep keluşıler bolsa, ekınşısı – belgılı bır kompaniianyŋ şaqyruymen jetken şetel azamattary. Mıne, soŋǧy qūbylys qalamyzdaǧy jūmyssyzdyq faktorynyŋ azaiuyna kedergı keltıredı, – dep tüiındedı sözın ol.
Köşı-qon salasynyŋ kürmeulı problemalaryn şeşu üşın bügınde Astanada eŋbek migranttaryn qoldau men oqytuǧa arnalǧan ortalyq jūmys ısteidı. Mekeme biylǧy jyldyŋ basynan berı 427 migrantqa zaŋdyq kömek körsetıp, keŋes bergen. Sonymen bırge, üi jūmysşylary bolyp qyzmet etetın eŋbek migranttaryn qoldau maqsatynda 82 adamdy bala kütuşı jäne guvernantka, 18 adamdy aspaz mamandyqtary boiynşa oqytqan. Būdan bölek, migranttar arasynda kısı saudasynyŋ aldyn alu jäne saqtandyru jūmystary da jürgızıledı. Osy jyldyŋ özınde ortalyqtyŋ tıkelei qatysuymen 6 migrant eŋbek qūldyǧynan bosatyldy. Mūnymen qosa, mekeme Qazaqstannyŋ Jarty Ai qoǧamymen tıze qosa otyryp «Migranttar arasyndaǧy tuberkulezdı emdeu jäne transşekaralyq baqylau» atty jobany qolǧa alypty. Sonyŋ şeŋberınde 258 syrtqy jäne 70 ışkı migrant medisinalyq tekseruden ötkızılgen.
Botagöz MARATQYZY
