QAZAQTYŊ BIR KÄDESINE JARAIMYN

Jalpy, äzerbaijan degen halyq joq, olardyŋ özderinşe ataluy – äzeriler, äzeri türkileri dep atalady. Ataqonysty «Odlar iurdu» – ot eli dep te ataidy. Bizder sol eldiŋ ökilimiz. Tilimiz – türki tobynyŋ altai tuystas tilderi işinde kişi oǧyz tobyna jatady. Tübi bir türki halqyna ortaq – «Körūǧly», «Şahname» jauharlary qazaq balasyna jaqsy tanys. Klassikalyq poeziianyŋ ökilderi Nizami, Fizuli, Nasimidyŋ syrşyl bäiitteri jyrsüier qauymǧa belgili. Al, Qorqyt mūrasyn qalai bölisuge bolady?! Bir qyzyǧy, qazaqtyŋ dombyrasynan küi tögilse, jüregimniŋ  kümbirin estigendei bolamyn, al eki aqyny aitysqanda delebem qozyp, osy alamanǧa qosylyp ketetindei sezinemin. Būl ärbir türki balasynyŋ jan-düniesindegi ortaq bastaulardyŋ būlqynysy ma dep tüsinem.
Keŋes kezeŋinde internasio­nal­dy halyq jasalyp, ūlty men na­nym-senimine qaramai midai ara­lasyp ketken otbasylaryn joqqa şyǧaruǧa bolmas. Olardyŋ da öz orny bar, ony dūrys ne būrys dep baǧalauǧa bizdiŋ haqymyz joq. Qaza berseŋiz, meniŋ de arǧy äjem ukrain qyzy eken. Qanşama tany­symyz özge ūlttyŋ ökilimen qūdan­daly boldy. Qazaqqa kelin bolǧan orystardy bilemiz. Elderimiz täuel­sizdigin alyp, enşisin alyp ket­se de, halyqtyŋ qarym-qaty­nasy özgergen joq. Basqa mem­le­kettermen salystyrǧanda  TMD elderindegi ūlttardyŋ bir-birin iş tartyp tūratyny belgili. Menta­li­tetimiz de ūqsas, bizdi bailanys­ty­ratyn ortaq tarihymyz bar. Alai­da, özge memlekettermen salystyr­ǧanda qazaq elinde özge etnos ökil­deriniŋ beibit, qatar ömir süruine köp mümkindik jasalǧan. Barlyq qazaqstandyqtardyŋ bir ǧana «bas auruy» bar. Ol – «ne işem, ne kiem» degen emes. Kerek deseŋiz, jeke basynyŋ qauipsizdigi nemese «qaida baryp, qaida  qoiamyn» de­gen uaiym da emes. Bar bolǧany «taŋerteŋ jyly ūiasynan şyǧyp, jūmysqa baruy, keşkisin jūmys kü­nin tabysty aiaqtap, otbasyna oraluy». Būl tamaşa emes pe?! Mūnyŋ bäri ūltaralyq kelisim men etnosaralyq auyzbirşiliktiŋ ar­qa­synda bolyp jatyr.
Beibit ömirdiŋ baǧasyn özge­ler­den göri men artyq sezinetin şy­ǧar­myn dep oilaimyn. Bir kezderi birge ja­sap, qūdaidyŋ yrzyǧyn birge terip jürgen armiandar men äzerbaijandar arasyndaǧy qaq­tyǧys äli esimizden şyǧa qoiǧan joq. Meniŋ äke-şeşem Qarabahta tūrady. Jasyratyn eşteŋe joq, sol qym-quyt zamanda üş jyl suyq jer jastanyp, qolyma qaru alǧan kezim boldy. «Balyq basy­nan şiridi» deidi. Eki halyqtyŋ arasyna ot salǧan solaqai saiasat­şylar, alystan şalmaityn bas­şylar desem jaŋylmaimyn. Mūn­dai soǧysty dosym tügil jauyma tile­meimin. Bir kezderi birge ösken kör­şige qaru kezengen qandai ja­man. Däl osyndai synaq meniŋ de aldym­nan şyqty. Şeptiŋ arǧy jaǧynda tanys armian körşim, myna jaǧynda men. Bir-birimizdi jaqynnan körip, tanyp ta tūrmyz. Bir mezette ol oqty aspanǧa atty. Men de armiandy emes, as­pandy köz­dedim. Qarapaiym halyq­qa so­ǧystyŋ, qantögistiŋ keregi jo­ǧyn sonda tüsindim.
Men Qazaqstanǧa oŋ-solymdy ta­nyp, azamat bolǧan şaǧymda keldim. Sanaly ǧūmyrym osynda ötti. Qaida barsam da osy jerde tūryp jatqa­nymdy maqtan tūta­myn. Nebir sy­naqtar basymyzdan ötti, bardy da kördik, joqqa da şy­dadyq. Eŋ bas­tysy, auyzbir­ligi­mizge qaiau tüsken joq. Halyqtyŋ sabyrlylyǧynyŋ, Elbasynyŋ köregendiginiŋ jemisin  körip ja­tyr­myz. Bakulyq Mirza Şaleran degen bir aqyn «Nūrsūl­tannyŋ nūr­ly joly» degen öleŋder jina­ǧyn jazypty. Polkovnik şe­ninde äskeri qyzmetkerge qalam ūsta­typ, şabytyn terbegen ne dep oi­lai­syz? Ärine, bizdiŋ Elbasy­myz­dyŋ saiasatynyŋ dūrys ekenin jüre­gimen tüsingeni. Bizdiŋ bar­şamyzdyŋ minde­timiz – birligi­miz­diŋ baiandy boluyn tilep, osy dos­tyqty äri qarai nyǧai­ta tüsu. Hal­qymyzdyŋ jūmylǧan jū­dyryqtai biriguine,  yntymaǧymyz arta tü­suine küş saluymyz kerek.
Al, öz basyma kelsem, tübi bir tür­kiniŋ namysy üşin, halyqtyŋ bar jaqsylyǧy üşin, qajet deseŋiz syn saǧatta qazaqtyŋ bir kädesine jarai­myn dep oilaimyn.

Vidadi AGAEV,
Astana qalalyq «Hazar» äzerbaijan qoǧamdyq birlestiginiŋ jetekşisi