«Egemen Qazaqstan» gazetı – 95 jasta
El gazetı atanǧan «Egemen Qazaqstan» kemelıne kelıp, kemerınen tasyǧan aqylman aqsaqal şaǧyna jettı. Ūlttyŋ maŋdaiyna bıtken ūly tūlǧalardyŋ qoltaŋbasy qalǧan, respublikanyŋ örkendeu, qalyptasu kezeŋderınde halqynyŋ qamyn küittegen, täu eter täuelsızdıgımızdıŋ qol jetken jetıstıkterın düiım jūrtqa jan-jaqty jetkızıp kele jatqan aǧa basylymnyŋ mereitoiy – qolyna qalam ūstaǧan ärbır qazaq jurnalisınıŋ merekesı.
«Är üidıŋ terezesınen aua, esıgınen «Egemen Qazaqstan» kıredı» degen sözdıŋ aidai aqiqat ekenı ras. Öitkenı, tūŋǧyş sany 1919 jyldyŋ 17 jeltoqsanynda Orynbor qalasynda «Ūşqyn» degen atpen jaryq körgen qazaq baspasözınıŋ qaraşaŋyraǧynyŋ el arasyndaǧy bedelı – biık, abyroiy – asqaq. Būǧynyŋ müiızındei taramdalǧan ūrpaq sabaqtastyǧy dästürınen aumai, ūlylar salǧan qasiettı joldy jalǧastyryp kele jatqan «Egemen Qazaqstan» respublikalyq gazetı» aksionerlık qoǧamynyŋ bügıngı prezidentı Sauytbek Abdrahmanovtyŋ sözımen aitsaq, toqsan bes jyldyq tarihy bar basylym «qaşanda elmen bırge tynystaidy, elmen bırge qinalady, elmen bırge quanady».
Sondyqtan, egemenqazaqstandyqtardyŋ torqaly toiyn jazu tapsyrylǧan sätte bır quandyq, bır tolqydyq. Quanǧanymyz – alaştyŋ müiızı qaraǧaidai qairatker azamattary men eŋ bır ırı tūlǧalaryna mektep bolǧan ūjymdaǧy bügıngı täuelsız qazaq elınıŋ bolmys-bıtımı men tynys-tırşılıgın, hal-ahualyn oqyrmanyna salmaqty oi men saliqaly pıkırler arqyly tereŋnen tolǧap jetkızıp jürgen ärıptesterımdı közbe-köz qūttyqtaudyŋ sätı tüskendıgı bolsa, tolqyǧanymyz – «märtebesı biık bas basylymnyŋ bekzat bolmysyna laiyq söz aita alamyz ba?» degen qobalju edı.
Osyndai oidy arqalap Arqa tösınde künnen-künge säulettenıp, körkıne – körık, ajaryna – ajar qosyp, köz süisındırgen baǧanaly bas ordamyz – Astananyŋ däl ortasynan köşe atauyn iemdengen «Egemen Qazaqstan» gazetınıŋ segız qabatty ǧimaratynyŋ kielı tabaldyryǧyn tolqi attadyq.
Jaqsy dästür qalyptasqan
Redaksiianyŋ zäulım jaŋa üiı Qazaqstan Respublikasynyŋ Prezidentı N.Ä.Nazarbaevtyŋ tıkelei qoldauymen tūrǧyzylǧan, ärı ony Elbasynyŋ özı aşqan.
Tabaldyryq attaǧannan Memleket basşysynyŋ «Egemen Qazaqstan» – Otanymyzdyŋ bas gazetı» dep bergen baǧasy jazylǧan qabyrǧadaǧy ädemı sözder közge bırden şalyndy. Al, qarsy bette basylymnyŋ tızgının är jyldary ūstaǧan Smaǧūl Säduaqasov, Jüsıpbek Aimauytov, Mūhtar Äuezov, Beiımbet Mailin, Säken Seifullin, Tūrar Rysqūlov, Oraz Jandosov, Ǧabit Müsırepov, Şerhan Mūrtaza, Äbış Kekılbaev syndy ūltymyzdyŋ nebır jaqsysy men jaisaŋdary beinelengen alyp panoramalyq polotno ılınıptı.
«Teatr – kiım ılgışten bastalady». Bas sūqqan adamdy mūntazdai jinaqylyǧymen qarsy alatyn ǧimarattan jylylyq pen ziialylyqtyŋ, tärtıp pen talǧamnyŋ lebı esıp tūrdy.
Törtınşı qabattaǧy qabyldau bölmesınen vise-prezident-bas redaktor Janbolat Aupbaevtyŋ kabinetıne öttık.
«Bas redaktor degenımız – pogonsyz general, ataq-därejesı räsımdelmegen ǧylym doktory, patentsız önertapqyş, lisenziia almaǧan konstruktor, halyqtyq diplomatiiany boiyna tereŋ sıŋırgen mämıleger» dep, bır sūhbatynda osy lauzymǧa keremet anyqtama bergen. Ärı «maǧan «Egemen Qazaqstan» gazetınıŋ bas redaktory» degennen artyq marapattyŋ da, ataqtyŋ da keregı joq. Alaştyŋ bar balasy ardaq tūtatyn basylymnyŋ basşylyǧynda boluymnyŋ özı zor märtebe» dep, qūtty ornyn asa qūrmetteitın aqmyltyq jurnalistıŋ jyly şyraily qabyldauy boiymyzǧa quat, oiymyzǧa serpın bergendei boldy.
Qūba-qūp. Bas redaktor bızge redaksiianyŋ tynys-tırşılıgımen tanystyrudy jauapty hatşynyŋ orynbasary Amangeldı Qiiasqa jüktedı.
Aitu kerek, «Egemen Qazaqstanda» qyzmet etu – qolyna qalam ūstaǧan är qazaqtyŋ armany. Öitkenı, taŋdaǧan taqyryptaryn tereŋnen tolǧap, boiyna «qan jügırtıp», qalamdarynyŋ qarym-qairatyn erkın eldıŋ qasietı men qasterın örnekteuge arnap kele jatqan körgenı mol, talanty kemel maitalman jurnalisterden tälım aludy kım qalamaidy deisız. Bügınde mūnda öz ısıne berılgen, qalamy qarymdy Erkın Qydyr, Seifolla Şaiynǧazy, Samat Mūsa, Serık Pırnazar, Jylqybai Jaǧyparūly, Jaqsybai Samrat, Süleimen Mämet, Aleksandr Tasbolatov, Älisūltan Qūlanbai, Qaraşaş Toqsanbai, Sūŋǧat Älıpbai siiaqty köptegen täjıribelı gazet qyzmetkerı eŋbek etedı. Olar kötergen kelelı taqyryptar men nebır qyzyqty da, taǧylymdy maqalalar oqyrman jüregıne kün saiyn jol tabuda. Ärı olar turaşyldyq, tazalyq, memleket pen ūlt mūrattaryna adaldyq tärızdı aǧa buyn ökılderı qalyptastyrǧan asyl dästürdı mınsız jalǧastyryp keledı. «Egemende» qalyptasqan taǧy bır jaqsy dästür – jelıkpege salynbau, arzan daqpyrt qumau. Ornyqty oi aityp, salmaqty söz örbıtu.
Gazet şyǧaru oŋai şarua emes
Äsırese, «Egemen Qazaqstan» siiaqty el senetın, sözın syilap, ardaqtaityn basylymdy myŋ-myŋdaǧan adamdardyŋ aldyna tartudyŋ jauapkerşılık jügı eselene tüserı sözsız. Ärıptesterımızdıŋ köz maiyn tauysyp, janyn jeitın qiyndyqtarǧa toly jūmys üderısterıne bır sät üŋılıp kördık.
… Maqala jazylady. Oqylady. Tekserıledı. Tüzeledı. Terıledı. Tazartylady. Oqylady. Taǧy tüzeledı. Taǧy oqylady. Maqalaǧa qol qoiylady. Nömır josparlanady. Better maketteledı. Maqalalar betke tüsedı. Korrektorlar oqidy. Kezekşı redaktor oqidy. Basşylyq oqidy. Taǧy tüzeledı…
Qai basylymnyŋ da bas ştaby – sekretariat. «Egemende» de mereke qarsaŋyndaǧy qarbalasta jauapty hatşy Saparbai Parmanqūlov jäne onyŋ orynbasarlary Amangeldı Qiias pen Qonysbai Şejımbaev, suretşı Aidarbek Ǧazizovter kezektı nömırdıŋ maketın pysyqtauǧa kırısken.
Elektrondyq bailanys jelısıne bas sūqtyq.
– Qyzdar, merekelerıŋızben! Toqsan beske tolǧan torqaly toilaryŋyz qūtty bolsyn!
– Rahmet! Bırge bolsyn!
«Egemen aqparatqa» tolassyz tüsıp jatqan hattardy ırıktep, basyp şyǧaryp, jüielep otyrǧan Mänşük Şaiǧojanova men Läzzat Nūrpeiısova jäne hat bölımınıŋ qyzmetkerı Dina Däuıttıŋ köŋıl küilerı köterıŋkı. Jūmystaryn yjdaǧattylyqpen atqaruda.
Odan ärı terımşıler bölımındegı Sälima Ǧalymova, Ainūr Raiymqūlova, Fariza Ormanova esımdı qyzdarmen amandasyp, merekemen qūttyqtadyq. Būl qyzdardyŋ da jauapkerşılık jügı jeŋıl emes. Öitkenı, mūnda basşylyqtyŋ sauattylyqqa qatty köŋıl böletının jaqsy bılemız.
Al, aǧa korrektor Nūrşagül Äşımbaeva, korrektorlar Zakira Töleşeva, Bazargül Ahmetova, Tūrsyn Esılbaeva, Aqbaian Snazarova, Sapargül Būharzada kün saiyn ärıp tüzetken qyraǧy jandar. Keide resmi materialdar köp tüsken kezde olar üilerıne kelesı künı şyqqan künmen bırge qaitatyn kezderı de bolady. Alaida, myŋ-myŋdaǧan oqyrmanǧa süiıktı gazetterı eş qatesız, sauatty jetıp jatsa, eŋbekterınıŋ aqtalǧany üşın quanady.
Bügıngı gazet jasap şyǧaru üderısı men ony basatyn poligrafiialyq tehnologiialar jetıstıgı keremet. Būryn qorǧasyn qalyptarǧa basylatyn gazet betterı qazır kompiuterde betteledı. Zaman jetıstıgı degen osy. Bır quanarlyǧy, osy mamandyqty qazaq qyzdary köptep meŋgerude. Gülmariia Qūdabaeva, Nazym Rahymbaeva, Äsel Tüsıpbekova, Abai Riza, Almas Manap – osyndai öz ısın jetık meŋgergen «Egemen Qazaqstannyŋ» bet qattauşylary. Olar bır sätte kompiuterden bas almai kezektı nömırdı oqyrman qolyna tezırek tigızuge asyǧuda…
Üirenetın ürdıster de bar
2001 jyldan berı redaksiia ūjymy özınıŋ «etjeŋdı» nömırlerın şyǧaryp keledı. Onda köbıne tarihi, tanymdyq jäne basqa da qoǧamdyq oiǧa quatty qozǧau salatyn, oqyrman qyzyǧyp oqityn materialdar berıledı.
Keiıngı jyldary TMD elderındegı jaqsy dästürdı jalǧastyra otyryp, egemendıkter jyl boiy jaryq körgen «etjeŋdı» nömırlerdıŋ arasynan tartymdy, tanymdyq sipaty mol jäne sirek faktılerge qūrylǧan maqalalardy ırıktep alyp, jūrtşylyqqa kıtap retınde ūsynyp keledı. Osyndai on üş kıtap oqyrmandaryna jol tartty.
Basşylyq keiıngı kezde basylymnyŋ jedeldık mäselelerıne jıtı köŋıl böle bastady. Aksionerlık qoǧamnyŋ tyŋ talaptar tūrǧysynan jūmys ısteuge talpynysynyŋ naqtyraq körınetın tūsy – internet-redaksiianyŋ qyzmetı. Qazır mūnda gazettıŋ saity aptasyna jetı kün jūmys ısteidı. Osyǧan bailanysty menşıktı tılşılerge de jükteme köbeigen. Senbı, jeksenbıde bolǧan uaqiǧany, ülken jiyndardy, jarq etken jaŋalyqty mındettı türde saitqa salyp, düisenbı künı maqala küiınde jıberu talaptary qoiylǧan. «Egemennen» üirenetın ürdıstıŋ bırı – mäselen, Ükımet otyrysyna baryp kelgen jurnalist aqparattyŋ qyryq-elu joldyq nūsqasyn bırden saitqa daiyndaityndyǧy. Sonymen qatar, videokörsetılımder de jaqsy paidalanylady. Saittyŋ özındık kontentı qalyptasyp keledı. «Egemen Qazaqstan» gazetı saity üş jazumen – kirillisamen, latynmen jäne arabşanyŋ töte jazuymen jaryq köredı. Būl arqyly bügınde älemdegı barşa qazaq, meilı ol Ürımşıde tūrsa da, meilı ol Ystambūlda tūrsa da, meilı ol Niu-Iorkte tūrsa da, qalaǧan uaqytynda gazet saityn aşyp, özı bıletın jazuymen öz elınıŋ basty gazetın oqi alady. «Egemen Qazaqstan» – qazırşe būǧan qol jetkızgen jalǧyz gazet.
Bügıngı taŋda gazet saity basylymda kündelıktı jariialanyp tūratyn materialdardyŋ kompiuterdegı köşırmesı, iaǧni, gazettıŋ elektrondyq nūsqasy degen tüsınık bırtındep joiylyp barady. Oqyrman qauym qazır gazettıŋ şyn mänınde de naǧyz saity bola bastaǧanyn tüsınetındei därejege jettı.
Bügınde eŋsesı biık, eleulı basylym ekı jüz myŋnan astam danamen taralady. Är oblysta tılşıler qosyny bar.
Qaşan da eldıŋ ömırınen, halyqtyŋ köŋılınen oryn alyp, alaştyŋ ruhyn asqaqtatudy mūrat tūtqan qazaq baspasözınıŋ temırqazyǧy – «Egemen Qazaqstannan» üirenetın ürdıster de az emes.
UYZ LEBIZ
Mereilı jasqa tolyp otyrǧan «Egemen Qazaqstanǧa» elordalyq oqyrmandar da jyly lebız bıldırude.
Bekdıldä QOJAHMETOV, qala tūrǧyny:
– Men qyryq jylǧa juyq täjıribesı bar ūstazbyn, qalada tūrsam da özımnıŋ süiıktı gazetım – «Egemen Qazaqstandy» üige jazdyryp alyp oqimyn. Otandyq bılım beru salasyn jaŋǧyrtu – adami kapitaldy damytudyŋ bır ülken baǧyty. Mıne, osy mäselenı egemendıkter ūdaiy nazarda ūstap, bılımnıŋ sapasyn älemdık deŋgeige köteru jönınde salmaqty oilar, kelelı mäseleler köteredı. Bır ǧasyrǧa juyq merzımde ūlt ruhaniiatynyŋ demeuşısı, halyqtyŋ tılı häm közıne ainalǧan basylymnyŋ bedelı ūdaiy arta bersın, jazary men oqyrmany köbeie bersın!
Saǧidolla BEKQALİEV, zeinetker:
– Qai kezeŋde de halyqtyŋ ünı bola bılgen basylym bırınşı kezekte el ışındegı bereke-bırlıktıŋ, yntymaqtyŋ ūiytqysy. Onyŋ bügıngı qoǧamdaǧy alar orny erekşe. Eldık, ūlttyq müddenı oqyrman jüregıne jetkıze bıledı. Gazette ädebiet pen öner de, tarih pen tıl de, bır sözben aitqanda, ruhaniiat mäselesı ūdaiy köterıledı. Aldaǧy uaqytta da osy ürdısınen tanbai, köpşılık köŋılınen şyǧa bersın. Mereitoiy qūtty bolsyn!
Taŋatar TÖLEUǦALİEV
