Keşe «Astana» ūlttyq suret galereiasynda Memlekettık syilyqtyŋ laureaty, körnektı jazuşy Iliias Esenberlinnıŋ 100 jyldyq mereitoiyna arnalǧan «Tarih pen tıl tamyrlas» atty ädebi-sazdy keş öttı.
Keşegı keŋestık kezeŋde ūlt basyna salǧan būǧalyqqa boi bermei, ilıkpei ötken bıregei tūlǧalar boldy. Sol şaqta olardyŋ sany da sirek edı. Sol sirekterdıŋ bırı – Iliias Esenberlin. Köne ǧasyrdan syr sauyp, qatparly qalyŋ tarihty qoparyp, aibyndy babalardyŋ aibaryn asyrǧan suretkerdıŋ ömır joly da küreske toly. Qazaqy auylda tusa da, sol zamannyŋ yzǧaryn erte sezınedı. Äke-şeşeden jastai qalyp, balalar üiınde tärbielenedı. Sūm soǧystyŋ da saz balşyǧyn keşedı. Qysqasy, jıgıttık jasqa jetkenşe taǧdyr ūsynǧan kermek dämnıŋ bärın tatyp ülgeredı.
Alǧaşqy ädebi joly öleŋmen bastalyp, keiın qara sözge auysyp, prozanyŋ qamytyn bırjola moiynǧa ıledı. Äuelı şaǧyn hikaiattar men sol şaqtaǧy ömırdı beineleitın romandarǧa qalamyn şiratyp alǧan qalamger, keiınırek qazaqtyŋ tusyrap jatqan köne tarihyna türen salady. Azattyq üşın arpalysqan Kenesary han jaily «Qahardy» jazyp, ony keŋestıŋ qyraǧy tezınen ötkızıp alǧasyn, babalarymyz däuırlep memleket qūrǧan «Almas qylyşqa» qalam sılteidı. Söitıp, az uaqyt ışınde bas-aiaǧy jinaqy «Köşpendıler» trilogiiasyn oqyrmanǧa ūsynady. Ärine, bügın aituǧa oŋai bolǧanmen, sol kezdegı ädebiet maidanynda bolǧan aitys-tartystardyŋ özı būl aituly şyǧarmalardy ainalyp ötken joq. Qamşynyŋ bır ūşy avtordy da osqylady. Oǧan qyŋǧan Ilekeŋ joq, babalarǧa degen adaldyqtan ainymai, ömırınıŋ soŋyna deiın öz ūstanymynan taimai kettı.
Aqyry aqiqat saltanat qūrdy. Ol kündı daryndy tūlǧa körmegenmen, sol tarihi şyǧarmalardy oqyp ösken, babalardyŋ ruhyn boiyna sıŋırgen ūrpaq kördı. Sondyqtan bolar, halqy üşın esımı ardaqty azamattyŋ jüz jyldyq torqaly toiy bastalyp ta kettı. Bügıngı ızgı dünie – sonyŋ bır parasy…
Ädebi keşte aituly tūlǧamen közbe-köz sūhbattasyp, tırı beinesın taspaǧa tüsırıp alǧan qalamger Sūltan Orazalin jazuşynyŋ bolmysy turaly tereŋırek söz qozǧady. Sodan soŋ sol tarihi taspa körermenge ūsynyldy. Taspadaǧy tūŋǧiyq oiǧa batyp, aiandap kele jatqan Iliias Esenberlinnıŋ tırı beinesı közge jyly ūşyraidy. Bırtürlı, qalamger älı aramyzda tırı jürgendei äser qaldyrdy. Ädebietşı ǧalym Qūnypiia Alpysbaev ta ardaqty tūlǧa turaly tolymdy oi tolǧady. Atasy jaiynda jazuşynyŋ nemeresı Maǧjan da jürekjardy pıkırın jetkızdı. Sondai-aq, Q.Quanyşbaev atyndaǧy memlekettık akademiialyq Qazaq muzykalyq drama teatrynyŋ ärtısterı jazuşy şyǧarmalarynan körınıster qoiyp, üzındıler oqydy. Keş bastan-aiaq äsem än-küimen örıldı.
Azamat ESENJOL
