Uaqyt, şırkın, jüitkıgen jüirıktei, aqqan jūldyzdai zulap ötıp jatyr. Mıne, üşınşı myŋjyldyqtyŋ on besınşı jylyn da eŋseruge kırıstık. Ötken HH ǧasyr özınıŋ san qily oqiǧalarymen, ömırşeŋ özgerısterımen, solardyŋ bel ortasynda jürıp, önegelı ız qaldyrǧan örelı örenderımen, jüregımızdıŋ törınen oryn alǧan abzal jandarmen esımızde qaldy. Olardyŋ bırazy bügınde ömırden öttı. Osyndaida baqilyq bolǧan ǧaziz jandardyŋ asyl beinelerı, kısılık kelbetı, adamgerşılık qasietterı köz aldyŋyzǧa erıksız elesteidı jäne közden ketse de köŋılden ketpeitındei äser qaldyrady. Sondai jandardyŋ bırı men üşın äkemnıŋ tuǧan ınısı, Ūly Otan soǧysynyŋ ardagerı, bırınşı därejelı «Otan soǧysy» ordenınıŋ jäne Keŋes odaǧynyŋ marşaly G.Jukov medalınıŋ iegerı, eger tırı bolsa biyl, naqtyraq aitqanda, Ūly Jeŋıstıŋ 70 jyldyǧy aldynda, 100 jasqa tolatyn Tynyştyqbai Joldybaev der edım.
Ärbır adam – öz zamanynyŋ, öz däuırınıŋ tülegı. Saryarqanyŋ saiyn dalasynda ömır esıgın aşqan Tynyştyqbai kökemnıŋ balalyq şaǧy Bırınşı düniejüzılık soǧysqa jäne odan keiın saiasi töŋkerısterge döp kelıp, säbilık ömırıne ülken auyrtpalyqtar artty. Söitıp, ol erte bastan eŋbekke aralasuǧa mäjbür boldy. Ülkenderge qolǧabys körsetıp, mal baǧuǧa, onyŋ jem-şöbın daiyndauǧa, üidıŋ özge de şarualaryna aralasty. Osylaişa, bırtındep üidıŋ betkeūstar azamatyna, janūianyŋ asyrauşysyna ainaldy. Äsırese, qazaqtyŋ basyna näubet bolyp kelgen sonau 1931-1932-şı jyldardaǧy aşarşylyq tūsynda bozbala Tynyştyqbai dalada aŋ-qūs aulai jürıp, bükıl bır äulettı saqtap qaluǧa bar janyn saldy. Anam Şarhiia qainysynyŋ osynau tırlıgıne qatysty: «Kenjem künde aŋ aulauǧa ketetın. Bärımız onyŋ jolyn kütetınbız. Bır ǧajaby, ol qūralaqan qaitpaityn. Onyŋ qūrǧan qaqpan-tūzaǧy mındettı türde oljaly bolatyn» dep ünemı aityp otyratyn. Sonda ǧoi men: «Peiılge qarai peiış bar» degen sözdıŋ maǧynasyn tereŋ tüisıne otyra, söz zergerı Ǧabit Müsırepovtıŋ jany taza, jaqsy adamdar jönınde aitqan: «Tūla boiy tazalyqtan ǧana, bauyrmaldyqtan ǧana, meirımdılıkpen ǧana jaralǧandai» jan edı degen tūjyrymynyŋ tura Tynyştyqbai kökeme arnap aitylǧandai sezınetınmın.
Ainalasyna meirımdılıktıŋ şuaǧyn töge jürıp jıgıttık şaqqa jetken Tynyştyqbaiǧa köp ūzamai taǧy da ülken synaqtan ötuıne tura keldı. Būl – ekınşı düniejüzılık soǧys örtı tūtanyp, onyŋ jalyny jan-jaǧyn şarpi bastaǧan tūs bolatyn. Faşistık Germaniia sol kezdegı bırtūtas elımızge soǧys jariialaǧanda özderınıŋ otanyn qorǧauǧa resmi derekter boiynşa 1 800 myŋ qazaqstandyqtardyŋ attanyp, olardyŋ 630 myŋy qaitpai qalǧany belgılı. Tyldaǧy eŋbekkerlerdıŋ de ortaq jeŋıske qomaqty üles qosqanyn bılemız. Jūmabai, Mahmet jäne Äuken aǧalary ǧūlama ǧalym Qanyş Sätbaevtyŋ qaramaǧynda maidanǧa asa qajettı marganestı öndırumen Jezdı ken ornynda bronmen jūmys jasasa, Tynyştyqbai äuelde Jezqazǧan audanyna qarasty Leninşıl kolhozynda aianbai eŋbek etıp, 1942 jyldyŋ jaz aiynda osy jerden maidanǧa attandy. Ol 1916-şy leningradtyq atqyştar polkynyŋ qūramynda aldyŋǧy şepte şaiqasty, üzdık atqyş retınde «Znak otlichiia» arnaiy belgısımen marapattaldy. Osylaişa şaiqastarǧa qatysa jürıp, bırde jaudyŋ äueden töpelegen bombalary astynda qalyp, aiaǧynan auyr jaralanady. Sol tūsta ömırdıŋ tälkegımen kezınde oqi almai qalǧandyǧynan jäne şalǧai auylda tūrǧandyqtan, orys tılın jete bılmegendıgınen ziian da şegedı. Blindajdyŋ bır tükpırınde köp jaralylardyŋ ışınde eleusız jatqan oǧan Maǧzūm degen auyldasy kezdese ketedı. Orysşa sauaty bar ol tiıstı adamdarǧa män-jaidy tolyq tüsındırgennen keiın ǧana jaǧdai bırşama tüzelıp, Tynyştyqbai №3170 evakuasiialyq gospitalge jıberıledı jäne jaraqaty asqynyp ketkendıkten mūnda ūzaq emdelıp, arnaiy därıgerlık komissiianyŋ şeşımımen 1943 jyldyŋ qaraşa aiynda elıne qaitarylady. Tiştekeŋ özınıŋ qūtqaruşysy Maǧzūmmen keiın qandyköilek maidandastar retınde jūptary airylmaityn dosqa ainaldy jäne ömırınıŋ soŋyna deiın sol dostyqqa adaldyǧyn tanytyp kettı.
Jaraqatyna qatysty Tynyştyqbai kökem sondai-aq, menıŋ tuǧan aǧam Rahymǧa qatysty myna bır jaǧdaidy ylǧi aityp otyratyn. Soǧysqa attanar tūsynda sap tüzep elden bet ala bergende, jetı jasar Rahymnyŋ: «Qaityp kel, köke, qaityp kel» dep şyrqyraǧan dauysymen aiaǧyna oralǧanyn jäne ony qapsyra qūşaqtap bırazǧa deiın jıbermegenın Tiştekeŋ oq pen ottyŋ ortasynda jürgen tūsynda talai esıne alypty. Bır ǧajaby sol, ol kısınıŋ jaralanǧan aiaǧynyŋ tūsy Rahymnyŋ qolynyŋ taby qalǧan orny eken. «Menıŋ osy jaryq düniede jürgenım – äuelı Allanyŋ arqasy, sosyn kışkene Rahymnyŋ kırşıksız perışte tılegı ǧoi» deitın, jaryqtyq.
Qos baldaqpen elge oralǧan sätten bastap Tiştekeŋ qūr qarap otyra almady. Qyzu eŋbek maidanyna kırısıp kettı, söitıp, ūly jeŋıstı jaqyndatty ärı soǧystan keiıngı şaruaşylyqty qalpyna keltıruge köp ter töktı. Eŋbek adamynyŋ joly qaşan da jarqyn, märtebesı biık qoi. Sonyŋ aiqyn körınısı retınde ol 1947 jyly «Za doblestnyi trud v Velikoi Otechestvennoi voine 1941-1945 g.g.» medalımen nagradtaldy. Būl marapattau, saiyp kelgende, soǧystan keiın eŋsesı tüsıp, äbden qaljyraǧan jūpyny auyl üşın ülken oqiǧa boldy. Leninşıl kolhozynyŋ bıraz azamattarynyŋ jıgerın janyp, erteŋge degen senımın arttyrdy. Tynyştyqbai bolsa, jūmysyn odan ärı jan-tänımen berıle atqarumen qatar, öz küşımen hat tanuǧa talpyndy. Onyŋ alǧyr qabıletı, qai ıstıŋ bolsyn aldaǧy baǧytyn tanyp, boljai bıletın köregendıgı ony ylǧi tabys biıgıne jetelep otyrdy. Nätijesınde zootehnik mamandyǧyn igerıp, būl salada tabysty jūmys jasauǧa mümkındık aldy ärı mūnymen toqtap qalmai, ferma basqaruşysy därejesıne deiın köterıldı.
Osylaişa, jürgen ortasyn jüregınıŋ jyluyna böleitın janǧa Alla da ūzaq ǧūmyr sürudı peşenesıne jazypty. Ömır keşken toqsan jasynyŋ toǧyz belesınıŋ qai-qaisynda bolmasyn Tynyştyqbai özınıŋ jürıs-tūrysymen, adamgerşılıgımen, meiırbandylyǧymen, jan tazalyǧymen ünemı tek biıkten körıne bıldı. Olai bolsa, jaryǧy men mümkındıgı mol qazırgı zamanda täuelsız elımızdıŋ jastary Tynyştyqbai Joldybaev sekıldı halyqqa adal qyzmet etken azamattardan tälım alsa, nūr üstıne nūr bolar edı.
Kenjebolat JOLDYBAI
