Keşe Täuelsızdık saraiynda BŪŪ Bas Assambleiasynyŋ rezoliusiiasymen qabyldanǧan Mädenietterdı jaqyndastyrudyŋ halyqaralyq onjyldyǧynyŋ aşyluyna orai halyqaralyq forum bolyp öttı.
Esterıŋızde bolsa, Qazaqstannyŋ bastamasyn qūp alǧan BŪŪ Bas Assambleiasy ötken jyldyŋ jeltoqsanynda mädenietterdıŋ jaqyndasuyna tūtas onjyldyqty arnaitynyn jariialaǧan. Atalmyş forum – sonyŋ alǧaşqy şarasy. Oǧan otyzdan astam elden halyqaralyq ūiymdardyŋ basşylary, IýNESKO-nyŋ beibıtşılık pen mädenietterdıŋ dialogy mäselelerı boiynşa joǧary deŋgeilı tobynyŋ qūramyna kıretın belgılı tūlǧalar, etika men mädenietaralyq qarym-qatynas, bılım men mädeni mūra boiynşa sarapşylar jinaldy.
Märtebelı meimandardyŋ arasynda IýNESKO-nyŋ bas direktory İrina Bokova, BŪŪ-nyŋ Örkenietter aliansynyŋ bas ökılı Nasir Abdulaziz äl-Nasser, 1986 jylǧy Nobel syilyǧynyŋ laureaty, nigeriialyq jazuşy Vole Şoiinka, Latyn mädenietı akademiiasynyŋ bas hatşysy Kandido Mendes, t.b bar.
Qazaqstan tarapynan forum jūmysyna Parlament deputattary, IýNESKO men İSESKO ısterı boiynşa Ūlttyq komissiianyŋ müşelerı, tanymal ǧalymdar, mädeniet jäne öner qairatkerlerı, atap aitatyn bolsaq, TÜRKSOI bas hatşysy Düisen Qaseiınov, Qazaqstannyŋ IýNESKO-daǧy tūraqty ökılı Oljas Süleimenov, Syrtqy ıster ministrı Erlan Ydyrysov qatysty.
– Jahandanu jaǧdaiy men türlı memleketter men halyqtardyŋ arasyndaǧy kün ötken saiyn kürdelenıp bara jatqan qarym-qatynasty eskersek, 2012 jyly jeltoqsanda BŪŪ-nyŋ Bas Assambleiasy qabyldaǧan «Mädenietterdıŋ jaqyndasuynyŋ onjyldyǧyn jariialau turaly» rezoliusiiaǧa üstırtın qarauǧa bolmaidy. Däl osyndai ūranmen atalyp ötken 2010 jyl da mädenietaralyq dialogqa aitarlyqtai üles qosty. Aldaǧy dekada da barşamyzdy halyqtar men dınder, mädenietter men örkenietter arasyndaǧy qarym-qatynasty nyǧaituǧa jūmyldyrady dep oilaimyn. Ärı adamdardyŋ sanasy men jüregınde beibıtsüigıştık sezımdı ūialatudy maqsat etken BŪŪ-nyŋ belsendı ūiymy IýNESKO oǧan qol jetkızetınıne senımımız kämıl, – dedı jiyndy saltanatty türde aşqan Astana qalasynyŋ äkımı, IýNESKO jäne İSESKO ısterı jönındegı Ūlttyq komissiianyŋ töraǧasy İmanǧali Tasmaǧambetov.
Alǧaşqy forumnyŋ Astanada ötuı jäne oǧan halyqaralyq, öŋırlık, ūlttyq deŋgeidegı mädenietterdıŋ özara tüsınıstıgı, qazırgı qoǧamdaǧy multikulturizm mäselelerı, konfessiiaaralyq kelısımnıŋ rölı, XIX ǧasyrdaǧy jaŋa gumanizm men jahandyq etikany qalyptastyru syndy taqyryptardyŋ taŋdap alynuy da tegın emes.
İmanǧali Nūrǧaliūlynyŋ aituynşa, olardyŋ qai-qaisysyna da Qazaqstannyŋ ışkı jäne syrtqy saiasaty sai äreket qyluda. Atap aitsaq, ekı jyl saiyn ötkızıletın Älemdık jäne dästürlı dın köşbasşylarynyŋ sezı, EQYŪ sammitı, älemnıŋ basqa elderınde balamasy kezdese bermeitın Qazaqstan halqy assambleiasynyŋ modelı osyǧan mysal.
Ony kezektı söz alǧan IýNESKO ūiymynyŋ Bas direktory İrina Bokova da quattai tüstı.
– Mädenietterdı jaqyndastyrudyŋ onjyldyǧyn jariialauǧa türtkı bolu arqyly Qazaqstan Prezidentı özınıŋ köregendıgın körsettı. Är eldıŋ özıne tän mädenietı bar, olar bırın-bırı bötensımes üşın pliuralizm saiasatyn ūstanǧandy qajet etedı. Sonymen qatar, «jahandyq köşı-qon, jaŋa geosaiasat, osy künı är elde kezdesetın multikulturizm jaǧdaiynda özımızdı qalai damytamyz? Mysyr, Siriia siiaqty qaqtyǧys bop jatqan jerlerde tarihi eskertkışterdı qalai saqtaimyz, beibıtşılıktı, tatulyqty qalai ornatamyz?» degen saualdarǧa osy Mädenietterdı jaqyndastyru dekadasynda jauap tabuǧa tyrysuymyz kerek, – dep söz saptady İrina Bokova. Onyŋ aituynşa, Qazaqstannyŋ bastamasymen biyldan bastalǧan Mädenietterdı jaqyndastyrudyŋ onjyldyǧy boiynşa aldaǧy uaqytta ıs-şaralar jospary aiqyndalady.
Taǧy bır tabiǧi jauharymyz qamqorlyqqa alyndy
BŪŪ janynan 1945 jyly qūrylǧan IýNESKO-nyŋ missiiasy Qazaqstanǧa täuelsızdık alǧannan keiın keldı. Bügınderı elımızde IýNESKO-nyŋ türlı saladaǧy 30-dan astam kluby bar. Elımızdıŋ bırqatar tarihi eskertkışterı men tabiǧi qoryqtary, atap aitsaq, Qoja Ahmet Iassaui kesenesı, Tamǧaly petroglifterı, Saryarqa dalasy men kölderı IýNESKO-nyŋ Älemdık mūra komitetınıŋ tızımıne engen. Forum barysynda Qazaqstan jalpaq älemnıŋ nazaryna közdıŋ qaraşyǧyndai saqtaityn taǧy bır jauharyn jariia qyldy. IýNESKO-nyŋ bas hatşysy İrina Bokova Qorşaǧan ortany qorǧau ministrı Nūrlan Qapparovqa Alaköl su
alabyna biosferalyq rezervat märtebesın bergen sertifikatty saltanatty türde tabystady.
Pıkırtalas plenarlyq sessiiada qyzdy
Tüs aua forum jūmysy arnaiy taqyryptardy qauzaǧan plenarlyq sessiialardaǧy pıkırtalaspen qyza tüstı. Mäselen, «Beibıtşılık ornatu men qalypty damuǧa qol jetkızudegı mädenietterdıŋ jaqyndasuy men özara yntymaqtastyǧynyŋ rölı» atty sessiiada söz söilegen BŪŪ Örkenietter aliansynyŋ bas ökılı Nasir Abdulaziz äl-Nasser: «Mädenietımız ben dınımız qanşalyqty bır-bırıne ūqsamasa da, bızdıŋ ärqaisymyzdyŋ jürek qalauymyz bır – ol dünienıŋ tynyştyǧy» dese, BŪŪ-nyŋ bılım alu qūqyǧy jönındegı arnaiy baiandamaşysy Kişor Singh:
– BŪŪ Bas Assambleiasynyŋ mädenietterdı jaqyndastyru jönındegı osyndai rezoliusiiany qabyldap, ony jüzege asyrudy IýNESKO-ǧa jüktegenı öte dūrys. Bır jaǧynan, būl BŪŪ-nyŋ Myŋjyldyq damu tūjyrymdamasyna säikes keledı. Öz tarapymnan qosarym, mädeniet arasyndaǧy dialogty damytqanda bılım mäselesın de ūmytpauymyz kerek. Bolaşaq älem azamattarynyŋ kökırek közınıŋ aşyqtyǧy, mädeniettılıgı bılımge tıkelei bailanysty, – dep oi tüiındedı. Äsırese, nigeriialyq jazuşy Vole Şoiinkanyŋ salystyrmasy qyzyq boldy. Onyŋ aituynşa, öz elınde osy künderı ötıp jatqan Oşun-Obatala festivalınıŋ Astanada ötetın Älemdık jäne dästürlı dınder sezımen ūqsastyǧy bar.
Ärine, ǧasyrlar boiǧy bır-bırımen keide kelısıp, keide kerısıp kele jatqan dınderdıŋ, mädenietterdıŋ ökılderın bır üsteldıŋ basyna jinap, bätua aitu oŋai emes. Bıraq, olar är kezdesken saiyn bır-bırınen oŋ energetika alady, jüztanystyq bar jerde jüz şaiysu da sirei tüsedı.
Osyndai ūtyrly da ūrymtal pıkırler ortaǧa salynǧan forum keşqūrym türlı halyqtardyŋ önerı men mädenietın paş etken konserttık baǧdarlamamen jabyldy. Bügın forum qonaqtary «QazMediaOrtalyǧy» teleradiokeşenın aralaidy. Jäne jaqynda ǧana «Sport boiynşa IýNESKO chempiony» atanǧan danqty boksşymyz Serık Säpievke «IýNESKO-nyŋ sport jönındegı ızgılık elşısı» ataǧyn beru saltanatty räsımıne qatysady.
Ädılbek JAPAQ,
Amanǧali QALJANOV
