Қай-қайсысымыз да өз жолымызды – өмірлік кәсібімізді іздейміз, оның мағынасы неде, оған қалай жетуге болады деп толғанамыз. Осы кезде ең қиыны – «мен өзі нені қалаймын?» деген сұраққа жауап беру және «сүйікті кәсібің» бола алатын нақты бір бағытты анықтау.
Халық арасында «Ұяда не көрсең, ұшқанда соны ілерсің» деген нақыл сөз бар. Яғни, бала ер жеткенде қоғамда қиындықсыз өз орнын, сүйікті ісін тауып, мұратына жету үшін оның қабілет-қарымын сәби кезінен-ақ дамыту өте маңызды. Өйткені, көптеген жағдайда ата-аналар балаларынан өздері армандап, меңгере алмаған мамандықтарды таңдауды талап етіп жатады.
Бақытымызға орай, бүгінде біз өз балаларымыздың келешекте алатын білімі мен кәсібі туралы күні бұрын қамданып, олардың армандарының орындалуына жағдай жасай аламыз. Бұған ҚР Білім және ғылым министрлігінің бастамасымен әзірленген және 2013 жылдың маусым айынан бастап қызметті бастаған Мемлекеттік білім беру жинақтау жүйесі мүмкіндік береді. Жаңа салымдар жүйесі қаражат жинақтау арқылы оқу ақысын төлеудің тағы бір амалын ұсынады, әрі мемлекеттік гранттармен және білім беру кредиттерімен қатар жұмыс істейді.
Жастар әрқашан тегін білім алуға үмітті, бірақ ол үшін ҰБТ аясында қатаң іріктеуден өтіп, өзінің ерекше білімдар екенін дәлелдеу қажет. Тәжірибенің өзі үлгерімі жоғары оқушылардың барлығы бірдей грантқа түсе бермейтінін көрсетуде.
Жаңа депозиттер жүйесі ата-аналарға балалары білім беру грантына ие бола алмаған жағдайда сақтандыруға мүмкіндігін береді. Шотта қажетті қаражатың болса, қалаған ЖОО және мамандықты таңдауға болады.
Мемлекеттік білім беру жинақтау жүйесі екінші деңгейлі банктер арқылы жұмыс істейді. Салымшы қалаған банкін таңдай алады, яғни, ол ұсынатын шарттары өзіне ең оңтайлы деген банкті таңдауға құқылы.
Қазіргі таңда МБЖЖ жүйесінде әзірше бір ғана банк – «Темірбанк» АҚ жұмыс істейді. Аталмыш банк 2013 жылы 17 маусымда алғашқы салымшысын тіркеді. Ол – астананың қарапайым тұрғыны, 15, 10 және 2 жасар үш ұлы бар әке. Жақын болашақта басқа банктерді де жүйеге қосу жоспарлануда.
Қазақстан Республикасының кез келген азаматы жас ерекшелігіне қарамастан салымшы бола алады. Ол банкпен жинақтау салымы туралы шарт жасасып, шот ашады. Шарт баланың атына жасалады, бірақ ол салымға иелік ете алатын жасқа дейін оның мүддесін ата-анасы не басқа да заңды өкілдері қорғайды. Салым ашылатын жағдайда ең аз бастапқы жарна ретінде 3 АЕК (5 200 теңгеге) мөлшерінде ақша енгізу жеткілікті.
Салым шартында банктің сыйақы мөлшерлемесі белгіленеді. Оны әр банк өз бетінше тағайындайды. Мәселен, «Темірбанк» АҚ сыйақы мөлшерлемесін 8% көлемінде белгіледі. Ал, мемлекет сыйақысының мөлшерлемесі – 5%, белгілі бір басымдық берілген санаттағылар үшін 7% үстемеленеді. Мұндай санатқа жетім балалар, көп балалы отбасының балалары және аз қамтылған отбасындағы балалар, мүгедектер сияқты әлеуметтік жағынан әлсіз топтағы азаматтар жатады.
Жинақталған қаражат білім алуға ғана жұмсалады және басқалай мақсатта пайдаланылмайды әрі кейбір жағдайларды есепке алмағанда, салымшының қолына берілмейді. Егер салымшы грантқа түссе не денсаулығына байланысты оқуын жалғастыра алмай қалса немесе сот оны әрекетке қабілетсіз деп таныса, сондай-ақ, салымшы қайтыс болса, салымдағы жинақталған қаражат банк сыйақысы және мемлекет сыйақысымен бірге салымшыға не оның заңды өкіліне, мұрагерлеріне беріледі.
Салымдағы қаражат мерзімінен бұрын алынса, не мақсатты пайдаланылмаса, мемлекет сыйақысы бюджетке қайтарылады, яғни салымшы жинақталған ақшасын банк сыйақысымен ғана қоса алады, ал, мемлекет сыйақысы сақталмайды. Жинақталған қаражат оқудың ақысын төлеуге жеткіліксіз болған жағдайда, салымшы жетпей тұрған сомаға екінші деңгейлі банктен «Қаржы орталығы» АҚ-ның жүз па-йыз кепілдігімен білім беру кредитін ресімдей алады.
МБЖЖ енгізілген алғашқы күндері «Қаржы орталығы» АҚ мен «Темірбанк» АҚ-ға депозиттің бұл жаңа түріне қызығушылық танытып, қоңырау шалушылар айрықша көп болды. Ал, алғашқы аптаның қорытындысы бойынша, «Қаржы орталығы» АҚ-ға білім беру салымын тіркеуге отызға жуық өтінім келіп түсті. Бұл – жұртшылық сенімінің үлкен көрсеткіші. Ендеше, Білім және ғылым министрлігінің бұл жаңалығы халық арасынан қолдау тауып, балаларының болашақта сүйікті кәсібін табуына алаңдайтын ата-аналар үшін демеу болады деп үміттенеміз.
Болашаққа қаражат жинақтай ма, грантқа оқуға түсе ме, әлде білім беру кредитін ала ма? Мүмкін, өз қалтасынан төлейтін шығар? Қайткенде де білім алудың жолын таңдау халықтың өз еркінде. Ал, МБЖЖ операторы – «Қаржы орталығы» АҚ арқылы уәкілеттік ететін Білім және ғылым министрлігінің ендігі міндеті – салымшылардың сенімі мен үмітін ақтау үшін жаңа жүйенің толыққанды жұмыс істеуін қамтамасыз ету.
«Қаржы орталығы» АҚ
Астана қ., Орынбор көш., 18.
(7172) 695-037, – 044, -045.
