ەركەعالي راحماديەۆ اتىنداعى مەملەكەتتىك اكادەميالىق فيلارمونيانىڭ ون شاقتى جىلدان بەرگى كورەرمەنىمىز. اسىرەسە ونەر ورداسىنىڭ «حالىق ءانى» ءبولىمىنىڭ كونتسەرتتەرىنەن قالماۋعا تىرىسامىز. ۇلتتىق ءان ونەرىنىڭ جاۋھارلارىن ۇسىناتىن بۇل ءبولىم 20 جىلداي بۇرىن ءداستۇرلى ءانشى, مادەنيەت سالاسىنىڭ ۇزدىگى سەكەن سىزدىقتىڭ باستاماسىمەن قۇرىلدى. سەكەن جولدىبايۇلىنىڭ ءوزى وسى ءبولىمدى ۇزاق جىل باسقارىپ, 3-4 جىل ىلگەرى عانا تىزگىنىن ارىپتەسى تەلمان نۇركەنوۆكە تاپسىردى. بىراق باسشىلىقتان كەتكەنمەن, انشىلىكتەن كەتكەن جوق, استانالىق فيلارمونيا قۇرامىندا ءداستۇرلى ءاننىڭ ناسيحاتىنا ءالى كۇنگە دەيىن ۇلەسىن قوسىپ كەلە جاتىر.
مالشى ەتىگىنىڭ قونىشىندا «جۇلدىز» جۋرنالى جۇرەتىن, تاڭەرتەڭنەن قارا كەشكە دەيىن ءتورت تۇلىكتىڭ سوڭىنان ءجۇر دەمەسەڭ, مالشى اتاۋلى ادەبيەت, ونەر دەگەندە ىشەر اسىن جەرگە قوياتىن زامان بولعان. شىڭعىستاۋ باۋرايىندا مال جاياتىن جولدىباي دا سولاردىڭ سويىنان ەدى. جايلاۋعا شىققاندا قول راديونى جانىنان تاستاماي, حالىق مۋزىكاسىنان كونتسەرت بەرىلىپ, جۇسىپبەك ەلەبەكوۆ, ماناربەك ەرجانوۆ, دانەش راقىشەۆ, مادەنيەت ەشەكەەۆ, جامال وماروۆا, رابيعا ەسىمجانوۆا ءان سالعاندا تامسانىپ, «پا, شىركىن!» دەپ وتىراتىن. جولدىبايدىڭ ءوزىنىڭ دە توي-تومالاقتاردا, داستارقان باسىندا «ءاۋ» دەپ جىبەرەتىن ونەرى بار ەدى. اكەنىڭ جانىندا وتىرىپ, كىشكەنتايىنان راديودان قازاق ءانى الىپتارىنىڭ ءۇنىن تىڭداپ وسكەن سەكەننىڭ دە انگە قۇمارلىعى وياندى.
سول جىلدارى ۇيىنە احات شاكارىمۇلى ءجيى كەلىپ, اكەسى شاكارىمنىڭ اندەرىن سالىپ, ونەر تۋرالى اڭگىمە شەرتەتىن. جيدەبايداعى اباي مۋزەيىن باسقارعان نيازبەك الداجاروۆ سىندى باسقا دا وڭىرگە سىيلى اقساقالدار جولدىبايدىڭ شاڭىراعىنا باس سۇعاتىن. ۇلكەندەردىڭ اڭگىمەسىنە قۇمار بالا سەكەن جاندارىندا تىڭداپ وتىراتىن. ءان تاعدىرى ەكەن, ءومىردىڭ ءوزى ونى ونەر جولىنا باعىتتاپ جىبەردى.
ورتا مەكتەپتى اياقتاعاننان كەيىن اسكەرگە شاقىرۋ قاعازى كەلدى. اسكەري كوميسسارياتقا بارسا, تانىس اۋداندىق ميليتسيا باستىعى ءجۇر ەكەن. سول كىسى بوزبالا سەكەنگە: «وسى سەنىڭ ءان سالاتىن ونەرىڭ بار ەمەس پە؟! سەنى جارتى جىلعا اسكەردەن الىپ قالايىن. بىراق ءبىر شارتىم بار: ميليتسيا قىزمەتكەرلەرى اراسىندا اۋدانارالىق ءان بايقاۋى وتكەلى جاتىر, سوعان قاتىساسىڭ» دەدى. بۇل بايقاۋدا اباي اۋدانىنىڭ ميليتسيا ءبولىمى ءبىرىنشى ورىن الىپ, ابىرويمەن ورالدى. اۋداندىق پارتيا كوميتەتىنىڭ ءبىرىنشى حاتشىسى جەڭىمپازداردى قابىلداپ, سەكەنگە سول ۋاقىتتا اتاعى دۇركىرەگەن «قالامقاس» ءان-بي انسامبلىنە جولداما بەردى. جارتى جىلداي وسى انسامبل قۇرامىندا ونەرىن شىڭدادى. وتان الدىنداعى بورىشىن وتەپ كەلگەننەن كەيىن ونەرپاز قىز-جىگىتتەردىڭ اراسىندا ىرىكتەۋ جۇرگىزىلدى. وندا توپ جارعاندارعا اۋدان باسشىلارى: «سەندەر ەندى بوسقا جۇرمەڭدەر. الماتىدا جانىبەك كارمەنوۆ دەگەن اعالارىڭ بار. سوعان بارىپ, سەمەيدىڭ اباي اۋدانىنان كەلدىك دەپ ايتىڭدار» دەپ باعىت سىلتەدى.
«الماتىداعى جۇسىپبەك ەلەبەكوۆ اتىنداعى ەسترادا-تسيرك كوللەدجىنە جەتتىك. ءبىر كەزدە كۇتكەن ادامىمىز كەلدى. ۇستىنە اپپاق كوستيۋم-شالبار كيىپ العان. بويى الاسا بولعانمەن, ويى بيىك ادام عوي. ايناعا قاراپ, شاشىن تاراپ تۇرعاندا جانىنا «اسسالاۋماعالەيكۋم» دەپ جەتىپ باردىق. اسىقپاي, ساسپاي «سەندەر كىمسىڭدەر؟» دەپ سۇرادى. «ءبىز ابايدان كەلدىك» دەپ جاۋاپ بەردىك. «مىندا نە قىلىپ جۇرسىڭدەر؟» دەپ تاعى سۇرادى. «ءان ايتايىق» دەگەن سوزىمىزگە «ابايدا سەندەر سياقتى ءانشى بالالار بار ما ەدى؟» دەگەنىندە «مىنا كىسىنىڭ قابىلداۋى قالاي؟» دەپ سەكەم الىپ قالدىق. شامالى ۋاقىتتان كەيىن «جارايدى, قازىر كورەمىز ونەرلەرىڭدى. ونەرگە اعايىنگەرشىلىك جۇرمەيدى» دەدى. تىڭداۋ باستالدى. ول اياقتالعاننان كەيىن ونەرىمىزگە كوڭىلى تولماي, «ناشار ەكەنسىڭدەر» دەدى. بىراق تاعى ءبىر جەرگە تىڭداۋعا جىبەردى. سوعان بارىپ, ابايدىڭ «سەگىز اياق» ءانىن ايتىپ بەردىم. تىڭداعان ادامدار «تامىز ايىندا تاعى كەل» دەدى. اۋىلعا ورالىپ, جۇسىپبەك ەلەبەكوۆتىڭ تاعى ءبىر شاكىرتى امانگەلدى جىكەنوۆتەن ءدارىس الىپ, ءان ۇيرەندىم. ايتىلعان ۋاقىتتا الماتىعا قايتا ورالىپ, جانىبەك كارمەنوۆتىڭ سىنىبىنا قابىلداندىم» دەپ ەسكە الادى قازىر سول كەزدى سەكەن سىزدىق.
سەكەن سىزدىق 1988 جىلى «جىگەر» رەسپۋبليكالىق جاستار فەستيۆالىنە قاتىسىپ, لاۋرەات اتاندى. امىرە قاشاۋباەۆ اتىنداعى انشىلەر بايقاۋىنا قاتىسقاندا قىزىق جاعداي ورىن الدى. ءانشى ءبىرجان سالدىڭ «جونىپ الدى» ءانى مەن حالىق ءانى «قارعاش-ايدى» دايىنداعان ەدى. ءبىرىنشى كەزەڭنەن ءساتتى ءوتتى. ەكىنشى كەزەڭدە ۇستازى جانىبەك كارمەنوۆ اقان سەرىنىڭ «قۇلاگەرىن» ايتۋدى تاپسىردى. سويتسە, قازىلار القاسىنداعى كورنەكتى جازۋشى ساكەن ءجۇنىسوۆتى ريزا قىلۋ ءۇشىن ويلاپ تاپقانى ەكەن
ءان جامپوزى جانىبەكتىڭ سىنىبىنا سول ۋاقىتتا 4 جىگىت, 4 قىز قابىلداندى. ولاردىڭ اراسىندا سەكەن سىزدىقپەن قاتار قازىرگى بەلگىلى ءانشى, ۇستاز, قازاق ۇلتتىق ونەر ۋنيۆەرسيتەتى «ءداستۇرلى ءان» كافەدراسىنىڭ مەڭگەرۋشىسى ەربول سارين, بەيسەن بەلەكوۆ, ەدىل قۇمارباەۆ, مەيىرگۇل نۇرماعامبەتوۆا, ومىردەن ەرتە وتكەن تالانتتى ءانشى بۇلبۇل كوبەلەكوۆا بولدى.
«جانىبەك اعامىزدىڭ ساباق بەرۋ ءادىسى ەرەكشە ەدى. ول ءان تاريحىن ايتىپ كەلىپ, ءسوزى نەنى باعدارلاپ تۇر, ءاندى قالاي ءتۇسىنۋ كەرەك, قالاي جەتكىزۋ كەرەك, ءسوزىن جاتتاتىپ, ساناڭا ءسىڭدىرىپ بارىپ ايتقىزاتىن» دەيدى ءانشى.
وقۋدى بىتىرگەننەن كەيىن مادەنيەت مينيسترلىگىنىڭ جولداماسىمەن الماتىدا قالىپ, مەملەكەتتىك ءان-بي انسامبلىنە (قازىرگى «سالتانات» ءان-بي ءانسامبلى) قابىلداندى. ءۇش جىل وتكەننەن كەيىن ۇجىمدا قىسقارتۋ ءجۇرىپ, بوساپ قالعان ونەرپازداردى ءار ونەر وشاعىنا ءبولدى. سەكەن سىزدىقتى وزبەكالى جانىبەكوۆپەن بىرگە ءسۇيىنباي اتىنداعى الماتى وبلىستىق فيلارمونياسىن قۇرعان عابيدەن تۇياقاەۆ وسى ۇجىمعا قارايتىن «ادىرنا» فولكلورلىق انسامبلىنە اتتاي قالاپ الدى. «ادىرنادا» 2000 جىلداردىڭ باسىنا دەيىن جۇمىس ىستەدى.
ءبىر كۇنى ومىردە اعا-ىنىدەي ارالاسقان اكادەميك رىمعالي نۇرعاليۇلى «سەكەن, الماتىدا نە بار, جاس استاناعا كەلسەڭشى» دەدى. اعا كەڭەسىن قۇپ العان ءانشى ەلورداعا كەلىپ, ل.گۋميلەۆ اتىنداعى ەۋرازيا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ سول كەزدەگى رەكتورى مىرزاتاي جولداسبەكوۆكە كىردى. كورنەكتى كۇيشى-كومپوزيتور سەكەن تۇرىسبەكتىڭ «اقجاۋىن» كامەرالىق وركەسترى سول ۋاقىتتا وسى جوعارى وقۋ ورنى جانىندا بولدى. وسى ونەر ۇجىمىنا قابىلداندى. مىنە, ءدال سول كەزدە ەلوردا مادەنيەتىنە ءبىر ۋىق بولىپ قادالدى.
اراسىندا استانالىق فيلارمونيانىڭ كونتسەرتتەرىنە بارىپ تۇراتىن. ونەرپازداردىڭ ونەرىن تاماشالاپ وتىرىپ, قازاق ءانىنىڭ ناسيحاتىن كۇشەيتۋگە قاتىستى ءبىر وي كەلەتىن. سونى ءبىر كۇنى ونەر وشاعىنىڭ سول كەزدەگى ديرەكتورى ساكەن ابدىراحمانوۆقا كىرىپ ايتتى. «وسكەلەڭ ۇرپاققا سال-سەرىلەردىڭ مۇراسىن, حالىق اندەرىن, قازاقستان كومپوزيتورلارى اندەرىنىڭ جەلىسىن ۇزبەي, بوياۋىن كەتىرمەي ناسيحاتتاۋ ءۇشىن فيلارمونيادا «حالىق ءانى» ءبولىمى بولۋى كەرەك» دەدى سەكەن ءانشى. مۇنى قۇپ العان باسشى ونى جۇمىسقا شاقىردى. ءسويتىپ استانالىق فيلارمونياعا قابىلدانىپ, ديرەكتوردىڭ قولداۋىمەن اتالمىش ءبولىمدى قۇرۋعا كىرىستى. ءار ءوڭىردىڭ انشىلىك مەكتەپتەرىن قامتۋ ءۇشىن جان-جاقتان انشىلەردى جينادى. كونتسەرتتەردىڭ باعدارلاماسىن ازىرلەپ, بىرىڭعاي ءان بولىپ كەتپەي, ءسان-سالتاناتپەن ءوتۋ ءۇشىن اراسىندا فيلارمونيانىڭ «سارىارقا» فولكلورلىق ءانسامبلى, بي ۇجىمدارى ساحناعا شىعاتىنداي ەتىپ دايىندادى. بۇل 2005 جىل بولاتىن. مىنە, سول ۋاقىتتان بەرى «حالىق ءانى» ءبولىمى فيلارمونيا قۇرامىندا جەمىستى جۇمىس ىستەپ كەلە جاتىر. العاشقى جىلدارى كاكىمبەك سالىقوۆ, ەركەعالي راحماديەۆ, رىمعالي نۇرعاليۇلى, اقسەلەۋ سەيدىمبەك سىندى قازاق ونەرى مەن ادەبيەتى, عىلىمىنىڭ قايراتكەرلەرى ءبولىم كونتسەرتتەرىنىڭ تۇراقتى كورەرمەندەرى بولىپ, ريزاشىلىعىن ايتاتىن, ءوزارا تالداۋ جۇرگىزىپ, ارتىق-كەم تۇسى بولسا, سونى جاسىرمايتىن. بۇل ءداۋىردى, سول تۇلعالاردى سەكەن جولدىبايۇلى قازىر ساعىنىشپەن ەسكە الادى.
سەكەن سىزدىق 1988 جىلى «جىگەر» رەسپۋبليكالىق جاستار فەستيۆالىنە قاتىسىپ, لاۋرەات اتاندى. امىرە قاشاۋباەۆ اتىنداعى انشىلەر بايقاۋىنا قاتىسقاندا قىزىق جاعداي ورىن الدى. ءانشى ءبىرجان سالدىڭ «جونىپ الدى» ءانى مەن حالىق ءانى «قارعاش-ايدى» دايىنداعان ەدى. ءبىرىنشى كەزەڭنەن ءساتتى ءوتتى. ەكىنشى كەزەڭدە ۇستازى جانىبەك كارمەنوۆ اقان سەرىنىڭ «قۇلاگەرىن» ايتۋدى تاپسىردى. سويتسە, قازىلار القاسىنداعى كورنەكتى جازۋشى ساكەن ءجۇنىسوۆتى ريزا قىلۋ ءۇشىن ويلاپ تاپقانى ەكەن. الايدا شاكىرتى «قۇلاگەرگە» ارنايى دايىندالماعان سوڭ ويداعىداي شىقپادى. بىراق بار ويى ۇستازدىڭ تاپسىرماسىن ورىنداۋ بولعان ءانشى بۇعان وكىنبەيدى. جانىبەك كارمەنوۆتىڭ عۇمىرى جاستاي ۇزىلگەنى بەلگىلى. وسىدان 15 جىل بۇرىن شاكىرتى ونىڭ 60 جىلدىعىنا وراي استانادا ەسكە الۋ كەشىن وتكىزدى.
ونەردىڭ ارقاسىندا تۇركيا, فرانتسيا, گەرمانيا, پولشا, بولگاريا, قىتاي, رەسەي سىندى ەلدەرگە كونتسەرتپەن بارىپ, قازاق ءانىن پاش ەتتى. قازىر فيلارمونيادا ءان سالۋمەن قاتار, جاس انشىلەرگە ءتالىمىن بەرىپ كەلەدى. ۇلى ءمادي دە ونەر جولىن تاڭداپ, وسى كۇندەرى ءبىرشاما تانىلىپ قالدى. وسىلايشا ءان كەرۋەنى جالعاسىپ جاتىر.
