ساياسي قۋعىن-سۇرگىن قۇربانى ۆەتفەلدشەر حۇسايىن قوجامبەردين (1888-1956) مەن حاسەن قوجامبەردين (1909-1972) تۋرالى العاشقى دەرەكتەر «قازاق» گازەتى مەن س.سەيفۋلليننىڭ «تار جول, تايعاق كەشۋ» تاريحي-مەمۋارلىق رومانىندا كەزدەسەدى. بۇل مالىمەتتەر اعايىندى قوجامبەرديندەردىڭ بۇگىنگى ۇرپاقتارى مەن استانا قالاسى مەملەكەتتىك ارحيۆىندە ساقتالعان ماڭىزدى قۇجاتتارمەن تولىقتىرىلادى.
ساياسي قۋعىن-سۇرگىن قۇرباندارىن تولىق اقتاۋ بويىنشا مەملەكەتتىك كوميسسيا جۇمىسىنىڭ اياسىندا ىسكە اسىرىلعان ىزدەنىس جۇمىستارىنىڭ ءبىر باعىتى اقمولا وڭىرىنەن شىققان ازاتتىق جولىنداعى كۇرەسكەرلەر, سونىڭ ىشىندە توپتىق تۇلعالاردى انىقتاۋ بولدى. زەرتتەۋ ناتيجەسىندە پاتشالىق, الاشتىق جانە كەڭەستىك جۇيەدە دە ۇلت مۇددەسىنە قىزمەت ەتكەن اعايىندىلار انىقتالدى. ايتالىق, اعايىندى ادىلەۆتەر (بايسەيىت, دىنمۇحامەد, ابۋباكىر, ءابۋالي, اسقار, جولداسباي), اعايىندى نۇراليندەر (بارلىباي, ولجاباي, تولەباي (بارلىبايۇلى) جانە اعايىندى قوجامبەرديندەر (حۇسايىن, حاسەن). وسى ۋاقىتقا دەيىن الدىڭعى ەكى اعايىندىلار تۋرالى ءبىرشاما جازىلدى. ولاردىڭ الاش قوزعالىسىنان باستاۋ الاتىن بەلسەندى قىزمەتى كامپەسكەلەۋ كەزىندە اقتوبە, اتىراۋ وڭىرىنە جەر اۋدارىلۋىمەن, ودان كەيىن اشارشىلىققا ۇشىراۋىمەن, اقىرىندا قۋدالاۋدا ءجۇرىپ وققا ۇشقانى بار, قايتىس بولعانى بار, تۇرمەگە قامالعانى بار, بىرىگىپ, باس قوسقان ءبىر رۋدىڭ باس كوتەرەر ازاماتتارىنىڭ بارلىعى دەرلىك ساياسي قۋعىن-سۇرگىن قۇرباندارىنا اينالدى.
سولاردىڭ قاتارىندا بولعان اعايىندى قوجامبەرديندەر دە الاش قوزعالىسىنا قاتىسقان. مىسالى, «قازاق» گازەتىنىڭ 1917 جىلعى №228 سانىندا «جاڭا حۇكىمەتتىڭ جيىلىستار ءھام سويۋزدار تۋرالى قاۋلىسى» جاريالانادى. وسى قاۋلىنىڭ سوڭىندا جالپى مۇسىلمان سەزىنە كەتكەن ءبىر توپ قازاق وكىلدەرىنىڭ اتى-جوندەرى بەرىلگەن. بارلىعى 20 ادام, سولاردىڭ ىشىندە اقمولادان – ابۋباكىر داۋلىباەۆ پەن حاسەن قوجامبەردين, بايسەيىت ءادىلوۆ, ولجاباي نۇرالين, ءادىلحايىروۆ, قۇرمانعالي قوسشىعۇلوۆ, سوڭعى كىسى ءوز قارجىسىمەن, قالعان التاۋى اقمولاعا قاراعان 47 بولىستان, بولىس باسى 100 سومنان, 4700 سوم قارجىمەن كەتكەن. مۇندا حاسەن قوجامبەردين اقمولا وبلىسى بويىنشا جاسالعان ءتىزىمنىڭ باس جاعىندا تۇر. بۇدان ولار دا اعايىندى ادىلەۆتەر, اعايىندى نۇراليندەر سياقتى اقمولا وڭىرىنە بەلگىلى ازاماتتار بولعانىن, الاش قوزعالىسىنا قاتىسقانىن جانە ونىڭ بەلسەندى مۇشەلەرى بولعانى ايقىن. ال حاسەننىڭ اعاسى حۇسايىن تۋرالى قىزىقتى مالىمەتتەردى س.سەيفۋللين بەرەدى. ونىڭ ايتۋىنشا, اقمولادا سوۆدەپ قۇرىلعانعا دەيىن حۇسايىن اقمولا ۋەزدىك قازاق كوميتەتىنىڭ مۇشەسى بولعان. ودان كەيىنگى شىم-شىتىرىق وقيعالاردى حۇسايىننىڭ 1932 جىلى تۇرمەدە وتىرىپ جازعان ءوتىنىش حاتى مەن وعان قوسا تىركەلگەن ءومىربايانىن بىلۋگە بولادى. ال سوڭعى دەرەكتەر «Ortalyq Qazaqstan» سايتىندا جاريالانعان اعايىندى قوجامبەرديندەر ۇرپاعىنىڭ ەستەلىكتەرىنەن الىندى. جۋرناليست تىلەۋقابىل بايتۇرسىننىڭ مالىمەتىنشە, قاراعاندى قالاسىندا تۇراتىن اعايىندى قوجامبەرديندەردىڭ بۇگىنگى ۇرپاقتارى مۇرات حاسەنۇلى مەن رايحان حاسەنقىزى, اكەلەرىنەن مۇرا بولىپ قالعان شارۋاشىلىق ىستەرىمەن اينالىسىپ, قاسيەتتى تۇلىكتىڭ قادىرىنە جەتكەن.
تاۋەلسىزدىك كەزەڭىندە جاريالانعان قاراعاندى وبلىسى بويىنشا قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتى دەپارتامەنتىنىڭ مالىمەتتەرى بويىنشا ۆەتفەلدشەر حۇسايىن قوجامبەردين تۋرالى مىناداي انىقتامالار بار.
ءبىرىنشىسى حۇسايىن قوجامبەردين (1887 ج. ت.), قازاق, باستاۋىش ءبىلىمى بار, جاڭاارقا ۆەتەرينارلىق پۋنكتىندە قىزمەت ەتكەن, ەكىنشىسى حاسەن قوجامبەردين (1909 ج. ت.), قازاق, ساۋاتسىز دەلىنگەن جانە ەكەۋىنىڭ دە قاراعاندى وبلىسىنا قاراستى جاڭاارقا اۋدانى, №4 اۋىلدىڭ تۋماسى ەكەنى, ەكەۋىنىڭ دە ءبىر جىلدا ءبىر كۇندە 1931 ج. 10 ماۋسىمدا قاراعاندىداعى بىرىككەن مەملەكەتتىك ساياسي باسقارما (وگپۋ) قىزمەتكەرلەرى تۇتقىنداعانى, باستىسى, 1931 ج. 23 قاراشادا قازاقستانداعى وگپۋ وكىلەتتى وكىلدىگى رسفسر قىلمىستىق كودەكسىنىڭ 58-10, 58-11-بابىمەن ايىپتالعانى جازىلعان. سوت ۇكىمىمەن حاسەن 3 جىلعا, حۇسايىن 10 جىلعا ەڭبەكپەن تۇزەۋ لاگەرىنە جىبەرىلگەن. ەكەۋى دە 1963 ج. 13 ساۋىرىندە قاراعاندى وبلىستىق سوتىنىڭ شەشىمىمەن قۇرامىندا قىلمىستارى بولماۋىنان اقتالعان. وسى رەتتە ايتا كەتەرلىگى, حۇسايىن قوجامبەرديننىڭ جەكە ءىسى بويىنشا ارحيۆتىك انىقتامادا ونىڭ مەرزىمىنەن 9 اي 8 كۇن بۇرىن, 1933 ج. 13 ساۋىرىندە اقمولا حالىق سوتىنىڭ شەشىمىمەن بوساتىلعانى كورسەتىلگەن.
اقمولا وڭىرىنەن شىققان ۆەتفەلدشەر حۇسايىن قوجامبەردين مەن حاسەن قوجامبەردين اعايىندى ادامدار بولعان. وعان بۇگىنگى ۇرپاقتارىنىڭ ەستەلىكتەرى دالەل. اعايىندى قوجامبەرديندەر ەس بىلگەلى مال شارۋاشىلىعىن كاسىپ ەتكەن, اۋقاتتىلار ساناتىنا كىرەدى. بۇل وتباسىنان مال باسىن ساقتاپ قالۋدىڭ بىلگىرى, ۆەتفەلدشەر حۇسايىن شىققان. ول ساياسي ناۋقان كەزىندە ءبىر وتباسىنىڭ عانا ەمەس, تۇتاس رۋلى ەلدىڭ مالىن ءتۇرلى قاۋىپتەردەن ساقتاپ قالعان, جۇقپالى مال اۋرۋىنىڭ الدىن العان
تاعى ءبىر جاريالانعان انىقتامادا حۇسايىن قوجامبەردين (1888 ج. ت.) قاراعاندى وبلىسى جاڭاارقا اۋدانى №4 اۋىلدىڭ تۋماسى, قازاق ءبىلىمى ورتاشا, ۆەتفەلدشەر, قاراعاندى وبلىسى بويىنشا مەملەكەتتىك قاۋىپسىزدىك كوميتەتى باسقارماسى قىزمەتكەرلەرى 1949 ج. 15 جەلتوقساندا تۇتقىنداعان. رسفسر قىلمىستىق كودەكسىنىڭ 58-10-بابىمەن ايىپتالىپ, 10 جىلعا ەڭبەكپەن تۇزەۋ لاگەرىنە كەسىلگەنى جازىلعان. 1962 ج. 14 شىلدەدە قازسسر جوعارعى سوتىنىڭ شەشىمىمەن قۇرامىندا قىلمىسى بولماۋىنان اقتالعان. سوندا حۇسايىن قوجامبەردين ەكى رەت (1931, 1949) سوتتالعان بولىپ شىعادى. بىردە توعىسىپ, بىردە توعىسپاي جاتاتىن وسىنداي ءارتۇرلى اقپاراتتاردىڭ اراجىگىن اجىراتۋ ءۇشىن, ازىرگە قولدا بار ماتەريالدارمەن عانا شەكتەلەمىز.
س.سەيفۋللين ناقتى كورسەتكەندەي, الاساپىران جىلدارىندا اقمولادا بىرنەشە «ۇكىمەت» بولعان. ولار: 1) ۋاقىتشا كوميسسار. 2) ويازدىق قازاق كوميتەتى. 3) ۋاقىتشا سوۆدەپ. 4) كازاك-ورىس باسقارماسى. 5) زەمستۆو شاقىرۋشى كوميتەت.
1917 جىلدىڭ ناۋرىز ايىنان باستاپ ولكەمىزدە ۋاقىتشا وكىمەتتىڭ جەرگىلىكتى باسقارۋ مەكەمەلەرى جانە قوعامدىق ساياسي ۇيىم رەتىندە قۇرىلعان قازاق كوميتەتتەرى پايدا بولادى. سونىڭ ءبىر تارماعى اقمولاداعى ۋەزدىك قازاق كوميتەتى ەدى. ازاتتىق جولىنداعى وڭىرلىك كۇرەسكەرلەردىڭ كوبى سونىڭ قۇرامىندا ارەكەت جاسادى. ءبىر قىزىعى, وسى كەزەڭدە اقمولاداعى زيالى قاۋىم وكىلدەرىنىڭ كوبى اتالعان «ۇكىمەتتەردە» قاتار قىزمەت ەتكەن نەمەسە بىرىنەن ەكىنشىسىنە اۋىسىپ وتىرعان. مۇنى, ەڭ الدىمەن, ەلدەگى تۇراقسىز ساياسي جاعدايمەن تۇسىندىرۋگە بولادى. سايكەسىنشە, ولاردىڭ ساياسي ۇستانىمى دا وزگەرىسكە ۇشىراپ وتىرعان.
س.سەيفۋللين اقمولا ۋەزىندەگى بولشەۆيكتەرگە قارسى قۇرىلعان كوميسسيانىڭ (باستىعى سەربوۆ) باقىلاۋىنداعى اقمولا تۇرمەسىندەگى ادامدار مەن شىتىرمان وقيعالاردىڭ ىشىندە وسى تۇرمەدەن وزىنەن بۇرىن بوساپ شىققان قۇسايىن (حۇسايىن) قوجامبەردين تۋرالى دا جازادى. بۇل مالىمەتتەر ح.قوجامبەرديننىڭ 1932 جىلعى ءوتىنىش حاتىندا كورسەتىلگەن وقيعالارمەن سايكەس كەلەدى. راسىندا, 1918 جىلدىڭ مامىر ايىندا كولچاكشىلدار اقمولاداعى سوۆدەپتى قۇلاتقان كەزدە, قۇرامىنداعى مۇشەلەردىڭ بارلىعى دەرلىك سوققىعا جىعىلىپ, تۇرمەگە جابىلىپ, سولاردىڭ ىشىندە حۇسايىن دا بولعان.
س.سەيفۋلليننىڭ رومانى بويىنشا حۇسايىن تۇتقىنعا تۇسكەننەن كەيىن اقمولا تۇرمەسىنىڭ باقشاسىنداعى قىزمەتكە بولىنگەن, ول وسى جۇمىسىن پايدالانىپ, ءبىر كۇنى بولشەۆيكتەرگە قارسى قۇرىلعان كوميسسيانىڭ باستىعى سەربوۆ, گارنيزون باستىعى مەن تۇرمە باستىعىن قوناق ەتەدى. قازاقتىڭ ۇلتتىق تاعامدارىن (قوي ەتى, قىمىز) الدىرادى, داستارقان باسىنداعى اڭگىمە كەزىندە «مەنى «بولشەۆيك» دەمەسەڭىزدەر ەكەن, ولاي دەسەڭىزدەر, ماعان اۋىر تيەدى. وندا مەنى جابىرلەگەن بولاسىزدار, مەن بولشەۆيك ەمەس ەدىم, مەن بوسقا كۇيىپ وتىرمىن» دەيدى. سوندا كوميسسيا باستىعى سەربوۆ پەن گارنيزون باستىعى مۇنى تەكسەرۋ كەرەكتىگىن ايتقان. حۇسايىن وڭاشا قالعاندا قوناقتارىنا ءوزىنىڭ «قۇمالاقشى», بالگەر ەكەنىن ايتىپ, ولارمەن قارىم-قاتىناسىن جاقسارتىپ العان ەكەن. اقىرىندا حۇسايىننىڭ بالگەرلىگىنە ءتانتى بولعان گارنيزون باستىعى «مىناۋ ءبىر اقىلدى قازاق ەكەن. مەن ەندى مۇنى تەز بوساتتىرام» دەپ ۋادەسىن بەرىپتى. تەكسەرۋ امالدارىن جۇرگىزىپ, 2-3 كۇننىڭ ىشىندە حۇسايىندى تۇرمەدەن بوساتىپ جىبەرگەن.
وسى مالىمەتتەر استانا قالاسى مەملەكەتتىك ارحيۆىنەن تابىلعان قۇجاتتارمەن تولىعا تۇسەدى. العاشقى قۇجات حۇسايىن قوجامبەرديننىڭ اقمولاداعى ەڭبەكپەن تۇزەۋ لاگەرىنىڭ باستىعى گريتسەنكوعا 1932 ج. 2 شىلدەدە جازعان ءوتىنىش حاتى. وندا ح.قوجامبەردين 1931 ج. 10 ماۋسىمدا قاراعاندى وپەرسەكتورىنىڭ وكىلەتتىلىگىمەن جاڭاارقا اۋدانىندا تۇتقىندالعانىن, قازاقستان بويىنشا وگپۋ وكىلەتتى وكىلدىگى قىلمىستىق كودەكستىڭ 58-بابى 10-تارماعى بويىنشا ءبىر ىسپەن 15 ادامدى, تاشكەنت قالاسىندا كونتسلاگەردە ايىپتالعانى, سونىڭ ىشىندە اۋداندىق اتقارۋ كوميتەتى پرەزيديۋمىنىڭ مۇشەسى بولعان ءوزىن جانە جاۋاپتى حاتشى قىزمەتىن اتقارعان سماعۇل مۋسينگە 10 جىل بەرىلگەنى, جولداس ءسولتستىڭ كومەگىمەن بوساتىلعان 10 ادامنىڭ قاتارىندا س.ءمۋسيننىڭ بولعانى دا ايتىلادى.
ولاي بولسا, ءوزىنىڭ لاگەردەگى اكىمشىلىك باقىلاۋىندا بولعان 13 ايلىق مەرزىمدە تۇزەلگەنىن جازادى. قازىرگى كەزدە جانىنا قاتتى باتىپ جۇرگەنى, قالايدا ءوزىنىڭ تازا دا ءادىل ەڭبەگىمەن ءۇش كىشكەنتاي بالالارى مەن ناۋقاس ايەلىن اشتىقتان قورعاپ, سولاردىڭ ءتىرى قالۋىنا كومەكتەسۋ ەكەنىن, ءوزىنىڭ 44 جاسقا كەلگەنىن, تۋبەركۋلەز, ميوكارديت, سوزىلمالى اسقازان اۋرۋىمەن اۋىرىپ, ەكىنشى ساناتتى مۇگەدەكتىگىن العا تارتادى دا, جوعارىدا ايتىلعانداردىڭ نەگىزىندە, ءوزىنىڭ باقىتسىز وتباسىنىڭ كوز جاسى ءۇشىن جانە اۋىل شارۋاشىلىق سالاسىنداعى 20 جىلدىق ەڭبەك ءوتىلىن ەسكەرە وتىرىپ, ءوزىن قالعان جازالاۋ شارالارىنان بوساتۋ جونىندە ارنايى كوميسسياعا ۇسىنىس بەرۋىن وتىنگەن, بولماسا تىكەلەي اكىمشىلىك باقىلاۋشى رەتىندە ءاربىر تۇتقىننىڭ مىنەز-قۇلقى مەن سيپاتتاماسىن بەرۋ ءوز قولىڭىزدا دەي كەلىپ, ارىزعا 11 جاسىنان 44 جاسىنا دەيىنگى ءومىربايانىن قوسىپ جىبەرگەن.
حۇسايىن قوجامبەرديننىڭ «مەنىڭ ءومىربايانىم» دەپ اتالاتىن ەكىنشى قۇجاتتا اقمولا قالاسىنان 400 شاقىرىم قاشىقتىقتا ورنالاسقان جاڭاارقا اۋدانىندا (اقمولا وكرۋگىنە قاراستى بۇرىنعى اسان قايعى اۋدانى) دۇنيەگە كەلگەنىن, قازاق ەكەنىن, اكەسى قوجامبەردى سارسەنوۆتىڭ مال شارۋاشىلىعىمەن اينالىسقانىن, 11 جاسىندا اقمولا قالاسىنا كەلىپ, 1899 ج. 3 كلاستىق اقمولا قالالىق ۋچيليششەسىنە تۇسكەنىن, ونى بىتىرگەن سوڭ 1907 ج. قازىنا ەسەبىنەن ومبى قالاسىنداعى ۆەتەرينارلىق-فەلدشەرلىك مەكتەبىنە تۇسكەنىن, وقۋدى ءوز قارجىسى ەسەبىنەن جالعاستىرۋعا شامالارى كەلمەگەنىن, ومبى ۆەتەرينارلىق-فەلدشەرلىك مەكتەبىن 1911 ج. 7 مامىرىندا ءبىتىرىپ, 9 مامىردا اقمولا گۋبەرناتورىنىڭ بۇيرىعىمەن 4 جىلدىق ستيپەنديانىڭ 1/2 قايتارۋ ءۇشىن پەتروپاۆل ۋەزىندەگى پولتاۆا سەلوسىنا تاعايىندالعانى, ءوزىنىڭ قازىنادان وقۋعا الىنعان قارىزىن وتەگەننەن كەيىن, 1916 ج. ورتاسىندا اقمولا قالاسىنان 180 شاقىرىم قاشىقتىقتاعى ولەڭتى اۋدانىنا (قازىرگى ەرەيمەنتاۋ اۋدانى اقمولا وبلىسى) مال ايدايتىن جولعا اۋىستىرىلادى دا, بۇل جەردە 1917 ج. 1 ماۋسىمىنا دەيىن بولعانى, توڭكەرىسكە بايلانىستى ارنايى جۇمىسىنىڭ دالادا قالىپ, اقمولا ۋەزدىك قازاق كوميتەتىنە سايلانعانى, 1918 ج. باسىندا سوۆدەپتىڭ پايدا بولۋىمەن ونىڭ اتقارۋ كوميتەتىنىڭ مۇشەلىگىنە دە سايلانعانى, وندا ۋەزدىك ۆەتەرينارلىق ءبولىم جەتەكشىسى جانە تريبۋنال مۇشەسى بولعانى, وسى جىلدىڭ مامىر ايىندا سوۆدەپتىڭ بيلىگىن قۇلاتۋ كەزىندە, باسقالارمەن بىرگە كوشەدە سوققىعا جىعىلىپ, كولچاكوۆشىلداردىڭ تۇتقىنىنا تۇسكەنى, بۇل تۋرالى س.سەيفۋلليننىڭ شىعارماسىندا ەگجەي-تەگجەيلى جازىلعانى, سول تۇتقىندالعانداردىڭ ىشىندە ەكى ادامنىڭ اقمولادا ەكەنىن, بىرەۋى – اقمولا ەتل باستىعىنىڭ ورىنباسارى ەسجانوۆ, ەكىنشىسى – ءسۇت فەرماسىنىڭ مالشارۋاشىلىعى سەكتسياسىنىڭ جەتەكشىسى مارك سەمەنوۆ. كەزدەيسوق ءوزىنىڭ شامامەن ەكى ايدان كەيىن بوساتىلىپ, بىردەن جاسىرىنىپ ۇلگەرگەنىن, ءبىر كۇننەن كەيىن قايتادان قاماۋعا الماق بولعانىن, بىراق ءوزىنىڭ ۇستاتپاي كەتكەنىن جازعان.
وسىلايشا, 1920 جىلعا دەيىن قاشىپ جۇرگەن. 1920 ج. كەڭەستىك بيلىكتىڭ ورناۋىمەن سپاسسكىدە ۋچاسكەلىك ۆەتەرينار-دارىگەر بولىپ تاعايىندالعان. 1922 ج. 22 تامىزدا اقمولا ۋەزى بويىنشا ۆەتەرينار شتاتىنىڭ قىسقارۋىنا بايلانىستى باسقا قىزمەتكەرلەرمەن بىرگە جۇمىستان بوساتىلادى. ءبىر مەزگىلدە حالىق كوميسسارلار كەڭەسىنىڭ دەكرەتىنە سايكەس اقمولا ۋەزدىك اتقارۋ كوميتەتى قازاق قىزمەتكەرى رەتىندە شاقىرىپ, بىردەن حالىق تەرگەۋشىسى قىزمەتىنە تاعايىندالادى, مۇندا 1925 جىلعا دەيىن جۇمىس ىستەگەن. 1927 ج. اياعىنان باستاپ وكرۋگتىك ۆەتەرينارلىق بولىمگە ءوتىنىش حازىپ, بىردەن شاقىرۋ العان. ءسويتىپ قايتادان ءوزىنىڭ ارنايى قىزمەتىنە كىرىسكەن. سودان بەرى ماماندىعى بويىنشا ءۇزىلىسسىز جۇمىس جاساعان. جىل سايىن جىلجىمالى جاساقتىڭ جەتەكشىسى بولعان, ءاردايىم جۇقپالى اۋرۋلاردى دەر كەزىندە جويىپ وتىرعان. ءبىر جازدا 40-50 مىڭ باس مالدى ساقتاپ قالىپ, ماقتاۋ قاعازىن العان, الايدا وگپۋ تۇتقىندالعان كەزدە باسقا قۇجاتتارمەن بىرگە الىپ قويعان. مىنە, كورىنىپ تۇرعانداي, ءوزىمنىڭ تۋعان جەرىمدە بەس جىلداي عانا تۇرعانمىن, ونىڭ وزىندە ۇلكەن ۇزىلىستەر بولعان. ونىڭ ۇستىنە مەنىڭ وسىنداي ازاپتى ومىرىمە سەبەپشى بولعان جەكە جاۋلارىم, مەنى كونتررەۆوليۋتسيونەر رەتىندە كورسەتىپ, تۇتقىندالعاننان كەيىن مەنەن جەرگىلىكتى اۋقاتتى ادام مەن بايدىڭ بالاسىن شىعاردى. وسى ايتقاندارىمنىڭ بارلىعى شىندىق. مالىمەتتەر دۇرىس بولماسا, زاڭ الدىندا جاۋاپ بەرەتىنىن جەتكىزگەن.
ءسوز سوڭىندا ايتارىمىز, اقمولا وڭىرىنەن شىققان ۆەتفەلدشەر حۇسايىن قوجامبەردين مەن حاسەن قوجامبەردين اعايىندى ادامدار بولعان. وعان بۇگىنگى ۇرپاقتارىنىڭ ەستەلىكتەرى دالەل. اعايىندى قوجامبەرديندەر ەس بىلگەلى مال شارۋاشىلىعىن كاسىپ ەتكەن, اۋقاتتىلار ساناتىنا كىرەدى. بۇل وتباسىنان مال باسىن ساقتاپ قالۋدىڭ بىلگىرى, ۆەتفەلدشەر حۇسايىن شىققان. ول ساياسي ناۋقان كەزىندە ءبىر وتباسىنىڭ عانا ەمەس, تۇتاس رۋلى ەلدىڭ مالىن ءتۇرلى قاۋىپتەردەن ساقتاپ قالعان, جۇقپالى مال اۋرۋىنىڭ الدىن العان.
قاراعاندىلىق مۇرات حاسەنۇلى مەن رايحان حاسەنقىزىنىڭ ايتۋىنشا, قوجامبەردين حۇسايىن قازاقتىڭ اراسىندا ەڭ العاش جوعارى دارەجەلى ۆەتەرينارلىق ءبىلىم العان ازاماتتاردىڭ ءبىرى بولعان. تۋعان حالقىنىڭ جارقىن بولاشاعى ءۇشىن ايانباي ەڭبەك ەتكەن. توڭكەرىسكە دەيىن اقمولا زەمستۆوسىندا ەڭبەك ەتكەن. اقمولا سوۆدەپىنىڭ مۇشەسى رەتىندە بەلگىلى قوعام قايراتكەرى, الاشتىڭ اياۋلى ازاماتى ساكەن سەيفۋللينمەن ۇزەڭگىلەس جولداس بولعان. اقمولادا سوۆەت وكىمەتى قۇلاعاندا ساكەنمەن بىرگە اننەنكوۆتىڭ ازاپ ۆاگونىندا قورلىق كورگەن. وكىنىشتىسى سول, اسىل ازاماتتى ءوز قولىمەن ورناتقان وكىمەتى «حالىق جاۋى» دەپ ايىپتاپ, وتىز جىلعا جۋىق عۇمىرىن ايداۋدا وتكىزۋگە ءماجبۇر قىلدى. كەيىن ەلگە ورالعان سوڭ اقتالىپ, 1956 جىلى دۇنيەدەن وزادى.
قازىرگى قاراعاندى وبلىسىنا قاراستى شەت اۋدانىنىڭ بەتباقدالامەن شەكتەسەتىن تۇسىندا «قىزىلتاۋ» كەڭشارى بولعان. وعان اتاقتى عالىم كارىم مىڭباەۆتىڭ ەسىمى بەرىلىپ, مۇندا اسىل تۇقىمدى مۇعالجار جىلقىسىن وسىرەتىن تاجىريبە ستانتسياسى جۇمىس جاساعان. اكەلەرى حاسەن 1953 جىلى وسى شارۋاشىلىقتىڭ جىلقىسىن قابىلداپ الىپ, ءوزى ومىردەن وتكەنشە, 1972 جىلعا دەيىن جەمىستى ەڭبەك ەتكەن.
الاش قوزعالىسىنا قاتىسقان اعايىندى حۇسايىن مەن حاسەن قوجامبەرديننىڭ ءومىرى مەن قىزمەتىنە قاتىستى مالىمەتتەر ازىرگە وسىلار. ولار تۋرالى ومىرباياندىق ىزدەنىستەر ءالى دە زەرتتەۋدى قاجەت ەتەدى. ويتكەنى الاش قوزعالىسىنداعى اعايىندىلاردىڭ كۇش بىرىكتىرۋى دە ازاتتىق كۇرەسكە سەرپىن بەردى. باسقاشا ايتقاندا, بولشەۆيكتەردىڭ پارتيالىق-كەڭەستىك جۇيەسىنە قارسى ساياسي كۇشتەردىڭ ۇلتتىق نەگىزدەرىنىڭ ءبىر تارماعى قازاق رۋلارىنا بىرىككەن اۋىلدار مەن سول وڭىرلەردەن شىققان باس كوتەرەر اعايىندىلاردىڭ كۇرەسىمەن ءوزارا ساباقتاسادى.
كۇلپاش يلياسوۆا, ساياسي قۋعىن-سۇرگىن قۇرباندارىن تولىق اقتاۋ بويىنشا مەملەكەتتىك كوميسسيانىڭ مۇشەسى, زەرتتەۋشى-عالىم
