استانا قالاسىندا تەلەفون الاياقتىعىنىڭ كوبەيىپ بارا جاتقانى تۋرالى پوليتسيا ءجيى دابىل قاعۋدا. ءتىپتى ولاردىڭ داندايسىعاندارى سونشالىق, وزدەرىن شەندى پوليتسيا قىزمەتكەرى رەتىندە تانىستىراتىن بولعان.
مىنە, وسىنداي ءبىر جاعداي ەلوردا تۇرعىنىنىڭ باسىنان ءوتىپتى. اۋەلى ءوزىن «مەن بانك قىزمەتكەرىمىن, ءسىزدىڭ دەپوزيتتەگى اقشاڭىزعا الاياقتار شابۋىل جاساۋدا. ونى ءبىز پوليتسياعا حابارلادىق, بۇل تۋرالى سىزگە وسى ىسپەن تىكەلەي اينالىسىپ جاتقان قالالىق پوليتسيا دەپارتامەنتىنىڭ جاۋاپتى قىزمەتكەرى ءوزى ايتسىن» دەپ ءوزىن مايور ەرمەكباەۆ دەپ تانىستىرعان ادامعا تەلەفوندى بەرگەن. بۇرىن مۇندايدى ەستىمەگەن زەينەت جاسىنداعى ايەل كەشە عانا دەپوزيتكە سالعان قوماقتى اقشاسىن ويلاپ ابدىراپ قالادى. تەلەفوننىڭ ارعى جاعىنداعى ادام «اسىعىڭىز, ۋاقىت تىعىز. تەزىرەك اقشاڭىزدى مىنا شوتقا اۋدارىڭىز. اسا ساق بولىڭىز, بۇل تۋرالى ازىرگە ءتىرى جان بىلمەيتىن بولسىن» دەپ باستىرمالاتىپ, اسىقتىرا باستايدى. ابىروي بولعاندا, تاكسي شاقىرتىپ, بانككە بارا جاتقان جولدا ءبىر اعايىنى كەزدەسىپ, ايەل ادامدى اقشانى باسقا شوتقا اۋدارۋعا اسىقپاۋعا شاقىرادى. مىنە, وسى جەردە «تەلەفوندى ايىرماڭىز, ۇنەمى بايلانىستا بولىڭىز» دەپ وتىرعان «مايوردىڭ» ءوزى بايلانىستى ءۇزىپ, زىم-زيا جوق بولادى.
قازاقشا سويلەسە, قاشادى
باس قالادا مۇنداي الاياقتىق كەيىنگى كەزدە ءورشىپ بارا جاتقانى جاسىرىن ەمەس. سۇمپايىلار باسقا قالادا, بوتەن ەلدە وتىرىپ تا تەلەفون سوعا بەرەدى ەكەن. پوليتسيا وسى باعىتتا بىتىسپەس مايدان اشىپ, تۇرعىنداردى بارىنشا ساق بولۋعا ۇگىتتەپ, تۇسىنىك جۇمىستارىن ۇزدىكسىز جۇرگىزۋدە. الايدا كەيبىر جاسى ۇلعايعان ادامدار ءوزىنىڭ اڭعالدىعىنان زارداپ شەگىپ جاتىر.
پسيحولوگ ايدىن ءارىنوۆتىڭ ايتۋىنشا, مۇنداي ادامدارمەن كوپ سويلەسۋگە بولمايدى ەكەن. سىزگە «بانكتەن نەمەسە پوليتسيادان حابارلاسىپ تۇرمىن» دەدى مە, تەلەفوننىڭ تۇتقاسىن قويا سالىڭىز. الاياقتار ونداي كەزدە ەكىنشى قايتىپ قوڭىراۋ شالمايدى. ويتكەنى ولاردىڭ «نەيرولينگۆيستيكالىق باعدارلامالاۋ» اتتى پسيحولوگيالىق مۇمكىندىگىنە ءسىز ءدوپ كەلمەسەڭىز, ولار قايتىپ سىزگە جولامايدى. ەكىنشى ماسەلە, مۇنداي كەزدە تەك قازاق تىلىندە سويلەۋ كەرەك. «مەن ءسىزدىڭ ايتقانىڭىزدى تۇسىنبەيمىن, قازاقشا ايتىڭىز» دەسەڭىز, ولار ترۋبكانى قويا سالادى. نەگە دەسەڭىز, ءسوزىمىزدىڭ باسىندا ايتقانداي, الداۋعا داعدىلانعان ادامدار وسى تۇرعىدا ۇزاق دايىندالادى. نەشە ءتۇرلى پسيحولوگيالىق تريۋكتەر ازىرلەيدى. مىنە, ولاردىڭ وسى الدىن الا دايىندىقتارى ورىس تىلىندە بولعاندىقتان, ءسىز قازاقشا سويلەسەڭىز, ءۇنى وشەتىنى سوندىقتان.
ال ولار تەلەفون شالعاندا تىڭداي باستادىڭىز با, وندا ءوزىڭىز ارباۋعا قالاي ءتۇسىپ قالعانىڭىزدى بايقاماي قالاسىز. ولار ءسىز تۋرالى اقپاراتتى ءدال ايتىپ تۇرعانداي بولادى, قاي بانكتە قانشا اقشاڭىز بار ەكەنىن, ونى قاشان الىپ, قاشان سالعانىڭىزدى ناقتى ايتا باستاعاندا, امال جوق, سەنە باستايسىز. ءتىپتى وعان قوسا ولار ءسىزدىڭ بالاڭىزدىڭ, باۋىرىڭىزدىڭ قايدا جۇمىس ىستەيتىنىن, جاسىن دا ءدال ايتىپ بەرە الادى. ال شىندىعىندا, وعان سول اقپاراتتى ءسىز ءوزىڭىز ونىمەن سويلەسۋىڭىز ارقىلى ايتىپ تۇرسىز. ويتكەنى ولار قۇيتىرقى ءبىر سۇراق قويعاندا, جاۋاپ بەرسەڭىز بولدى. سول ارقىلى ءبارىن ءبىلىپ تۇرادى. سوندىقتان بانك, اقشا, ۇتىس تۋرالى تەلەفون شالعان اداممەن كوپ سويلەسپەۋ كەرەك. ەسىڭىزدە بولسىن, بانك قىزمەتكەرى نەمەسە پوليتسيا سىزگە ەش ۋاقىتتا مۇنداي ماسەلەگە بولا قوڭىراۋ شالمايدى.
الداۋ امالى كوپ
استانا قالاسىنىڭ قۇقىق قورعاۋ ورگاندارى جاقىندا تولەم كارتالارى ارقىلى الاياقتىق جاساپ, جۇرتتى قان قاقساتىپ جۇرگەن جەتى ادامنان ۇيىمداسقان قىلمىستىق توپتى قۇرىقتادى. ولار IT تەحنولوگيا مەن ادام پسيحولوگياسىن وتە شەبەر مەڭگەرگەن بولىپ شىقتى. وسى قۇيتىرقى ءىستى ۇيىمداستىرۋشىلار «دروپپەرلەردىڭ» (كارتا بەرۋشىلەر) ءىسىن ۇيلەستىرىپ وتىرعان. كارتاداعى ۇرلانعان قارجىنى قولما-قول اقشاعا اينالدىرۋ ءۇشىن كارتالاردى رەسپۋبليكانىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىنە جىبەرىپ وتىرعان. بۇگىندە وسى توپتىڭ 64 قىلمىستىق ءىسى اشكەرە بولىپ, كەلتىرىلگەن شىعىن 200 ميلليون تەڭگەگە باعالانعان. اسىرەسە, وسى تۇرعىدا ولار بالالار ۇيىندە تاربيەلەنگەن جاستار مەن تۇرمىسى تومەن جانداردى, جۇمىسسىزداردى كوبىرەك پايدالانعان. جالعان كارتالاردى ازداعان تيىن-تەبەن بەرىپ, سولاردىڭ اتىنا راسىمدەپ, ولار الاياقتارعا قولما-قول اقشاعا اينالدىرىپ بەرىپ وتىرعان.
– تەگىن جاتقان ەشتەڭە بولمايدى. بىرەۋ كەلىپ سىزگە «ءسال-ءپال كومەكتەسىپ جىبەرىڭىزشى» دەپ قوماقتى اقشا ۇسىنسا, ول ادام ويلانۋى كەرەك. ويتكەنى ءوزىڭىزدىڭ اتىڭىزعا تولەم كارتاسىن راسىمدەپ, ونى تانىمايتىن باسقا بىرەۋگە بەرسەڭىز, ءسىز دە سول اداممەن بىرگە قىلمىسقا قاتىسقان بولاسىز. الاياقتار ايلاكەر بولادى. ولار ءوپ-وتىرىك ءۇيى ورتەنىپ كەتكەن نەمەسە ويدا جوقتا بۇكىل اقشا-قاراجاتىن جوعالتىپ العان ءمۇساپىردىڭ حالىنە تۇسە قالادى. ءتىپتى ودان دا باسقا ادامنىڭ ويىنا كەلمەيتىن, ەستىگەندە شىن جانىڭ اشىپ كەتەتىندەي وقيعالار مەن وتىرىكتى ويلاپ تابۋى مۇمكىن. مۇنداي كەزدە اقشا بەرمەڭىز, اقشا اۋدارۋعا كومەكتەسپەڭىز. ەسەسىنە جولىنا بيلەت الىپ بەرۋ, تۇستىك تاماعىن الىپ بەرۋ سياقتى جاردەمىڭىزدى ۇسىنىڭىز. ەگەر شىن مۇقتاج بولسا وعان كونەدى, ال الاياق سىزگە راقمەتىن دە ايتپاستان بۇرىلىپ جۇرە بەرەرى ءسوزسىز, – دەيدى پوليتسيا مايورى بولاتبەك جاندار.
ەكىنشى ماسەلە – ينتەرنەت ارقىلى جالعان حابارلاندىرۋ بەرۋ. تۇركىستان وبلىسىنىڭ 35 جاسار تۇرعىنى ماركاسى جوعارى, 2020 جىلعى اۆتوكولىكتى نارىق باعاسىنان الدەقايدا تومەن باعاعا ساتامىن دەپ حابارلاندىرۋ بەرەدى دە, حابارلاسقان ادامداردان الدىن الا 50-100 مىڭ تەڭگەدەن كەپىل اقشا الىپ وتىرعان. جەلەۋى – «سۇرانىس كوپ, ەگەر شىن ساتىپ الاتىن بولساڭىز, مەنىڭ شوتىما 100 مىڭ اقشا اۋدارىڭىز» دەپ 10 ميلليوننىڭ ماشيناسىن 5 ميلليونعا ساتامىن دەپ وتىزعا تارتا ادامنىڭ ەكى ميلليون بەس ءجۇز مىڭ تەڭگەسىن قالتاسىنا باسقان. ال شىندىعىندا ول مۇلدە جوق ماشينا بولىپ شىققان. الاياق قولعا ءتۇستى. قازىر ونىڭ وسىنداي جولمەن بۇرىن دا تالاي ادامدى الداپ, جىمىن بىلدىرمەي كەتكەنى بەلگىلى بولدى.
تەگىننىڭ تۇزى تاتىماس
استانا قالاسىنىڭ تاعى ءبىر تۇرعىنى پوليتسياعا ءبىر تانىسىنىڭ «ەكى ميلليون تەڭگەگە قايتارىمسىز نەسيە الىپ بەرەمىن» دەپ «ەڭبەگىنە» 400 مىڭ تەڭگە الىپ, ءىزىم-عايىم جوق بولعانى تۋرالى شاعىم ءتۇسىردى. مىنە, سودان بەرى ءبىر جىل ۋاقىت ءوتىپتى. الايدا ول ونىڭ نە مەكەنجايىن, نە تولىق اتى-ءجونىن بىلمەيدى. «تەگىننىڭ تۇزى تاتىماس» دەگەندى بۇل كىسى تارس ەسىنەن شىعارعان سياقتى.
استانالىق ستۋدەنت ۇنەمى اككاۋنتتارىن وزگەرتىپ, قولىندا جوق قىمبات تاۋارلاردى Instagram جەلىسى ارقىلى ارزان ساتىپ, اقشانى الدىن الا وتىز مىڭ تەڭگەگە ساتىپ العان باسقا ءبىر ادامنىڭ كارتاسىنا اۋدارتىپ وتىرعان. راسى كەرەك, مۇنداي قۇيتىرقىلىقتى اشۋ پوليتسياعا وڭايعا تۇسكەن جوق. كارتاسىن ساتقان ادام ونى كىمگە ساتقانىنان مۇلدە بەيحابار بولىپ شىققان.
ايتا بەرسە, مۇنداي الاياقتىق ارەكەتتەر قازىر باس قالادا جاۋىننان كەيىنگى ساڭىراۋقۇلاقتاي قاپتاپ كەتىپتى. قۇقىق قورعاۋ ورگاندارى اتالعان كەلەڭسىزدىكتەن ازاماتتاردى ساقتاندىرا وتىرىپ, ونى بولدىرماۋدىڭ جولدارىن دا قاراستىرۋدا. ونىڭ ەڭ باستىسى – تۇرعىنداردىڭ قىراعىلىعى مەن قۇقىقتىق ساۋاتىن ارتتىرۋ. بۇل قادام بەلگىلى ءبىر دارەجەدە ءوز ناتيجەسىن بەرىپ تە جاتىر.
