قازاق ەلىنىڭ ەكى عاسىردىڭ قات-قابات كۇردەلى توعىسىنداعى تاۋەلسىزدىك اياسىندا قول جەتكىزگەن اسا ماڭىزدى قۇندىلىقتارىنىڭ ءبىرى – قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى ن.نازارباەۆتىڭ ساياسي تاڭداۋى, ەرىك-جىگەرى مەن كورەگەندىگىنىڭ ارقاسىندا استانانىڭ ەلىمىزدىڭ باس قالاسىنا اينالىپ, بۇكىل جوعارعى قۇزىرلى بيلىك ورگاندارى ورنالاسقان, جالپىمەملەكەتتىك, جالپىۇلتتىق تاعدىرلى ساياسي شەشىمدەر قابىلداناتىن ورتالىققا اينالۋى.
ارينە, ەلورداعا اينالعان استاناعا وسى بيىك, جاڭا, تاريحي ساپالىق مارتەبە, سونىمەن بىرگە, وعان ۇلكەن ساياسي, رۋحاني, الەۋمەتتىك- ەكونوميكالىق ميسسيا مىندەت جۇكتەدى. قالا الدىندا قوعامدىق تىرشىلىكتىڭ بارلىق سالالارىندا ەلگە ۇلگى بولۋ جاۋاپكەرشىلىگى تۇر. استانا مادەنيەتىنىڭ قۇرامداس, اجىراماس بولىگى – ونىڭ ساياسي مادەنيەتى.جانە ساياسي مادەنيەت ونىڭ جاندى, دامۋشى جانە بەلسەندى قۇرامداسى, ونىڭ دامۋىنىڭ قوزعاۋشى كۇشى. استانانىڭ ساياسي مادەنيەتى دەگەن نە؟ ارينە, ول دا ەلدىڭ جاس, وسكەلەڭ, ءتىپتى قايشىلىقتى, دامۋ, كەمەلدەنۋ ۇستىندەگى ساياسي مادەنيەتىنىڭ قۇرامداس بولىمى, ونىڭ ۇيتقىسى, باستى قوزعاۋشى كۇشى دەۋگە بولادى.
استانانىڭ قوعامدىق-ساياسي تىرشىلىگىنىڭ, ساياسي مادەنيەتىنىڭ ەرەكشە ماڭىزى ەڭ الدىمەن وسى قالانىڭ استانالىق مارتەبەسىنەن تۋادى. «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ استاناسى تۋرالى» 2007 جىلعى 21 شىلدەدە قابىلدانعان زاڭدا اتاپ كورسەتىلگەندەي, استانا – ەلىمىزدىڭ اكىمشىلىك ورتالىعى عانا ەمەس, سونىمەن بىرگە, ساياسي استاناسى.
ياعني, استانانىڭ, ونىڭ تۇرعىندارىنىڭ ساياسي مادەنيەتى – ەلدىڭ ساياسي مادەنيەتىنىڭ ايناسى. ەلدىڭ ساياسي مادەنيەتىنە, ساياسي احۋالىنا, ساياسي قارىم-قاتىناسىنا, بۇكىل ازاماتتارىنىڭ ساياسي تاڭداۋى مەن ۇستانىمىنا اسەر ەتەتىن شەشىمدەر وسى قالادا قابىلدانادى. ەلدىڭ ساياسي ومىرىنە يمپۋلس استانادان بەرىلەدى. ەلدى قوزعالىسقا كەلتىرەدى.
استانادان قابىلدانعان جاقسى, بايسالدى شەشىم الەۋمەتتىڭ ەڭسەسىن كوتەرىپ, الەۋمەتتىك وپتيميزم تۋدىرادى. استانانىڭ مارتەبەسى تۋرالى زاڭنىڭ جەتىنشى بابىندا اتاپ كورسەتىلگەندەي, جەرگىلىكتى مەملەكەتتىك باسقارۋ ورگاندارى استانا قالاسىنىڭ ەلىمىزدىڭ ساياسي جانە اكىمشىلىك ورتالىعى رەتىندە وزىنىڭ استانالىق فۋنكتسيالارىن جۇزەگە اسىرۋى ءۇشىن, استانانىڭ الەمنىڭ باسقا قالالارى ىشىندە باسەكەلەستىك مۇمكىندىكتەرىن ارتتىرىپ, ورنىقتى دامۋعا نەگىزى بار قالا رەتىندە جانە حالىقارالىق قاتىناستار ورتالىعى رەتىندە دامۋىنا جاعداي جاساۋعا مىندەتتى بولىپ تابىلاتىندىعى انىقتالعان.
دەمەك, استانانىڭ ساياسي فۋنكتسيالارىن جۇزەگە اسىرۋ قالانىڭ, ونىڭ تۇرعىندارىنىڭ ەرەكشە ساياسي مادەنيەتىن قاجەت ەتەدى. استانا فەنومەنىنە بۇگىندە تاريح, زاڭ, گەوساياسات, ساياسي گەوگرافيا, ەكونوميكا, ايماقتانۋ, الەۋمەتتانۋ, ساۋلەت ونەرى جانە تاعى باسقا عىلىم سالالارى دەن قويۋدا.
بۇنداي ىنتا مەن قىزىعۋشىلىقتىڭ سەبەبى استانادا بۇگىنگى قازاقستان قوعامىنداعى قوعامدىق قاتىناستاردىڭ توعىسىپ, جيناقتالىپ, سۇرىپتالىپ, ولاردى جۇزەگە اسىرۋعا باعىتتالعان ستراتەگيالىق شەشىمدەردىڭ قابىلدانىپ, جۇزەگە اسىراتىن مەملەكەتتىڭ ماڭىزدى, كوپ قىرلى ساياسي فۋنكتسياسىندا جاتىر.
ساياسي مادەنيەت دەگەنىمىز – ەڭ الدىمەن بەلگىلى ءبىر قوعامعا نەمەسە الەۋمەتتىك قاۋىمداستىققا تان ساياسي سانا مەن ءىس-ارەكەتتەردىڭ ۇقساستىق جيىنتىعى. ياعني, بيلىك پەن ازاماتتاردىڭ ءوزارا قاتىناستارىنا بايلانىستى ەرەجەلەردىڭ, قاعيداتتاردىڭ بەلگىلى ءتارتىبى مەن قۇندىلىقتارىنىڭ جۇيەسى. ول ەڭ الدىمەن, ازاماتتاردىڭ ەلدەگى بيلىك جانە قوعامدىق ينستيتۋتتارمەن قارىم-قاتىناسىنان, سايلاۋ جۇيەسىنە قاتىسىنان, سونداعى تاڭداۋى مەن ءوز ەركىن جۇزەگە اسىرۋى ساپاسىنان كورىنەدى. وعان بىرىنشى كەزەكتە ساياسي سانانىڭ مادەنيەتى, ادامداردىڭ, توپتاردىڭ, ەتنوس وكىلدەرىنىڭ, قازىرگى كەزەڭدە, اسىرەسە, جاستاردىڭ ساياسي ۇستامدىلىعى مەن ءتارتىبى, وسى سالادا جۇمىس ىستەيتىن ساياسي ۇيىمدار مەن ساياسات سۋبەكتىلەرى مادەنيەتى كىرەدى.
ن.نازارباەۆتىڭ «استانا دەگەن ادامدار. استانا ادامدارىمەن اسقاقتايدى» دەگەن قاناتتى ءسوزى بار. ەلوردانىڭ وسى بيىك تالاپ-تالعام ۇردىسىنەن شىعۋى ءۇشىن ەڭ الدىمەن استانا تۇرعىندارىنىڭ ادامزات, ۇلتىمىز عاسىرلار بويى جيناقتاعان رۋحاني قۇندىلىقتاردى بويىنا مولىنان ءسىڭىرۋى قاجەت. استانادا وعان كەڭ مۇمكىندىكتەر جاسالىنعان. مادەني-رۋحاني بازاسى نىعايۋدا. بۇل ىسكە بەس تەاتر, ونداعان جوعارعى وقۋ ورنى, 15 كوللەدج, جۇزدەگەن ءبىلىم مەكەمەلەرى قىزمەت ەتەدى.
ءبىزدىڭ پايىمداۋىمىزشا بۇل ەلورداداعى ينۆەستيتسيالىق-ەكونوميكالىقساياساتتىڭ ءتۇپ نىساناسى – الدىمەن ادامعا جاعداي جاساۋ, ادام رەسۋرستارىن قولداۋ دەگەن ءسوز. رەتى كەلگەندە ايتۋ كەرەك, مۇنىمەن ۇندەس پىكىردى يتاليانىڭ مەملەكتەت قايراتكەرى د.ادجەليو دا كەزىندە ايتقان: «ءبىز يتاليانى قۇردىق, ءبىز ەندى يتاليالىقتاردى قالىپتاستىرۋعا تيىسپىز».
استانانىڭ ساياسي مادەنيەتىنىڭ ەرەكشە قۇرامداسى ەڭ الدىمەن وسىندا ورنالاسقان ورتالىق مەملەكەتتىك مەكەمەلەرگە الاڭسىز قىزمەت جاساۋعا, وزدەرىنىڭ سان سالالى, ۇيىمدىق- قۇقىقتىق, ساياسي, باسقارۋ فۋنكتسيالارىن جۇزەگە اسىرۋعا جان-جاقتى مۇمكىندىك جاساۋىندا جاتىر. استانا قالاسى بۇل فۋنكتسيانى ابىرويمەن اتقارۋدا. استانا قازىردە, قالا مادەنيەتىنىڭ, تارتىپتىلىكتىڭ, تازالىق پەن جيناقىلىقتىڭ, ەلوردا تۇرعىندارى مەن ونىڭ قوناقتارى قاۋىپسىزدىگىنىڭ مىنسىز ۇلگىسىندەي.
استانا ءوزىنىڭ استانالىق ساياسي-الەۋمەتتىك فۋنكتسيالارىن ۇنەمى جەتىلدىرۋ, تولىقتىرۋ ۇستىندە. استانانىڭ تولىسۋى, ءوسۋى قازاقستاننىڭ كەمەلدەنۋى مەن ءوسۋىنىڭ ماڭىزدى, دالەلدى كورسەتكىشى. استانا الەۋمەتتىك جاڭارۋ جولىنا سەنىمدى ءتۇستى. استانا, ونىڭ بۇكىل كەلبەت-الەۋەتى ءبىزدىڭ ءححى عاسىرداعى وركەنيەتتەر باسەكەسىنە قالاي ەنگەنىمىزدىڭ ايناسى ىسپەتتەس. بىزدە, ادەتتە «الماتى – تاۋەلسىزدىك بەسىگى» دەگەن قاناتتى ءسوز بار. ال, ءبىزدىڭ پىكىرىمىزشە, استانا – تاۋەلسىزدىك تىرەگى, ەگەمەندى ەلدىڭ الەمگە جارقىراي اشىلار مارتەبەلى ەسىگى, بولاشاق جەڭىستەرىمىز بەن اسقارالى بيىكتەرىمىزدىڭ ۇيىتقىسى, ۇلتتىڭ جاسامپازدىق الەۋەتى مەن ىنتىماق-ىرىسىنىڭ شايقالماس تىرەگى.
استانا – ەل, مەملەكەت بولعانىمىزدىڭ, ۇلتىمىزدىڭ جاسامپازدىق رۋحى مەن الەۋەتىنىڭ, ەرىك-جىگەرىنىڭ ايشىقتى, ناقتى ماتەريالدىق-زاتتىق دالەلى. داۋسىز, مارتەبەلى دە مەرەيلى دالەلى. سوز سوڭىندا ايتارىمىز – وسىدان ون جىلدان استام بۇرىنعى سارىارقانىڭ دال ورتاسىنا استانانى كوشىرۋ – ۇلت, ەل تاريحىنداعى سان زامانعى مىڭداعان كوشتەردىڭ ىشىندەگى ەڭ ءبىر ەرىكتى, بايسالدى دا مارتەبەلى, ۇلى, جەمىستى كوش بولدى. ونىڭ جاقسىلىعى مەن يگىلىگىن بولاشاقتا ءالى سان ۇرپاق كورەدى. وسى ۇلى مۇرات جولىندا استاناعا وزىنىڭ مارتەبەلى تاريحي, تاعدىرلى كوپ قىرلى ميسسيا-مادەنيەتىن ورىنداۋدا ءلايىم تابىس-بەرەكە تىلەيمىز.
ءناۋبات قاليەۆ,
ساياساتتانۋ عىلىمدارىنىڭ دوكتورى, پروفەسسور
