مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆ ەلوردانى ودان ءارى دامىتۋ جونىندەگى جيىندا باس قالاداعى ازىق-تۇلىك پەن كۇندەلىكتى ومىرگە قاجەتتى تاۋارلاردىڭ قىمبات ەكەنىن سىنعا العانى ءمالىم. «بۇل – بەلگىلى ماسەلە. ماسەلەن, ۇن باعاسى ەلدەگى ورتاشا باعادان 18,2 پايىزعا, سۇزبە 17 پايىزعا, پياز 14,5 پايىزعا, كۇنباعىس مايى 9,6 پايىزعا, سيىر ەتى 6,7 پايىزعا جوعارى. بۇل – قالادا ءتيىستى ينفراقۇرىلىم جوق دەگەن ءسوز. ساۋدا ورىندارى تاپشى. ۇيىمداستىرۋشىلار كوبىنە بەلگىلى ءبىر ساۋداگەرلەرگە عانا مۇمكىندىك بەرەدى. ياعني بارىنە بىردەي جاعداي جاسالمايدى. ەلوردا اكىمدىگى مەن كورشىلەس وبلىستار اراسىنداعى بايلانىس ءوز دەڭگەيىندە ەمەس» دەدى پرەزيدەنت.
مەملەكەت باسشىسى نۇر-سۇلتان قالاسىنىڭ اكىمىنە اقمولا, قاراعاندى جانە پاۆلودار وبلىستارىنىڭ باسشىلارىمەن بىرلەسىپ, تاۋار وندىرۋشىلەر مەن ساۋدا جەلىلەرى اراسىندا تىكەلەي بايلانىس ورناتۋ ماسەلەسىن رەتتەۋدى تاپسىردى. «ەلوردانىڭ دامۋى ىرگەلەس ەلدى مەكەندەردىڭ دامۋىمەن تىعىز بايلانىستى. قالا ماڭىنداعى اۋىل-ايماقتار ەلوردانىڭ ازىق-تۇلىك بەلدەۋى رەتىندە جۇمىس ىستەۋى ءتيىس. ول جەرلەرگە ءوندىرىس, كاسىپورىنداردى ورنالاستىرعان ابزال. وسىعان بايلانىستى نۇر-سۇلتان قالاسى مەن اقمولا وبلىسىنىڭ اكىمدەرىنە دامىتۋ جوسپارىن ۇيلەستىرۋدى تاپسىرامىن. ويتكەنى ەكى ءوڭىر دە ءبىر اگلومەراتسياعا كىرەدى» دەدى مەملەكەت باسشىسى.
پرەزيدەنت بۇل ماسەلەنىڭ تالاي جيىندا ءسوز بولعانىن ايتا كەلە: «بۇگىن وسى تاپسىرمانى تاعى دا قايتالاۋعا تۋرا كەلىپ وتىر. ەندى ورىندالادى دەگەن ۇمىتتەمىن. سونشالىقتى قيىن ماسەلە دە ەمەس. باستىسى نيەت پەن بىلىكتىلىك بولۋى ءتيىس. بىزگە جەتپەي تۇرعانى دا وسى» دەپ ءسوزىن تۇيىندەدى. پرەزيدەنت تاپسىرما بەرگەن كۇننىڭ ەرتەڭىنە اكىمدىكتەگى باسقوسۋعا قاتىسقان اقمولا وبلىسىنىڭ اكىمى ەرمەك مارجىقپاەۆ ەلوردانىڭ اينالاسىندا ورنالاسقان اقمولا وبلىسىنىڭ ەلدى مەكەندەرىندە بيزنەستىڭ جاڭا نىساندارى اشىلاتىنىن حابارلادى. «مەملەكەت باسشىسىنىڭ تاپسىرماسى بويىنشا ءبىزدىڭ وبلىستىڭ قۇرامىنا كىرەتىن ەلوردامەن ىرگەلەس جاتقان ەلدى مەكەندەردە نۇر-سۇلتان قالاسىنىڭ توڭىرەگىندەگى ازىق-تۇلىك بەلدەۋىن كۇشەيتەتىن جاڭا بيزنەس نىساندارى اشىلادى» دەپ جازدى وبلىس اكىمى ءوزىنىڭ Facebook-تەگى پاراقشاسىندا.
ينفلياتسيانى تەجەي الاتىن تەتىك جوق
جىل باسىنان بەرى ەلىمىزدەگى ينفلياتسيانىڭ دەڭگەيى 3 پايىزدى قۇرادى. بيىلعى 8 ايدا ازىق-تۇلىك تاۋارلارىنىڭ باعاسى 6,1 پايىزعا, ازىق-تۇلىككە جاتپايتىن تاۋارلاردىڭ باعاسى 2,9 پايىزعا قىمباتتادى. سونىمەن ينفلياتسيانىڭ جىلدىق دەڭگەيى 5,5 پايىزعا جەتتى. قازىر قاراپايىم حالىق تا ينفلياتسيانىڭ تومەندەيتىنىنە سەنبەيدى. مىسال كەلتىرەيىك. ۇلتتىق بانكتىڭ رەسمي سايتىندا قازاقستاندىقتاردىڭ اراسىندا جۇرگىزىلگەن ساۋالنامانىڭ ناتيجەسى كوڭىل كونشىتپەيدى. رەسپوندەنتتەردىڭ 44 پايىزى باعالاردىڭ ءوسۋى توقتامايدى دەپ جاۋاپ بەرسە, 15 پايىزى ازىق-تۇلىكتەردىڭ قۇنى قاتتى قىمباتتايتىنىن ايتقان. ءتىپتى 2020 جىلدىڭ 12 ايىنا جاسالعان بولجام دا پەسسيميستىك دەۋگە بولادى. حالىقتىڭ 22 پايىزى ينفلياتسيا كۇشەيە بەرەتىنىنە سەنىمدى.
ستاتيستيك-مامانداردىڭ مالىمەتتەرىنە سۇيەنسەك, جىل باسىنان بەرى 10 پايىزعا وسكەن نان باعاسىمەن قاتار بيداي (52,4 پايىزعا), كۇرىش (22,6 پايىزعا), كارتوپ (19,6 پايىزعا), ۇن (16,5 پايىزعا) ايتارلىقتاي قىمباتتاعان. شىنىن ايتساق, تۇرمىسى ورتاشا ميلليونداعان قازاقستاندىقتار كۇندەلىكتى وسى تاۋارلاردى تۇتىنادى. استىق جيناۋ ناۋقانى اياقتالعاندا ينفلياتسيانىڭ «جالىنىن» اۋىل شارۋاشىلىعى مينيسترلىگى «ۇرلەپ جىبەردى». مينيسترلىك بيىل استىق ورۋ كولەمى 2 ملن تونناعا ازايىپ, ەكسپورتتىق الەۋەتىمىز 3 ملن تونناعا تومەندەگەنىن حابارلادى. اۋىل شارۋاشىلىعى ءمينيسترى ساپارحان وماروۆ ۇكىمەت وتىرىسىندا مۇنداي احۋال كەلەر جىلى نان باعاسىن وسىرۋگە اكەلەتىنىن مالىمدەدى.
سەنات دەپۋتاتتارى دا استىق جيناۋ كولەمى 2,5 ملن تونناعا ازايعانىن ەسەپتەپ, سوڭعى جىلدارى ەلىمىزدەگى استىق قورىنىڭ 16,1 ملن توننادان كەلەر جىلدىڭ باسىندا 9 ملن تونناعا دەيىن كەميتىنىن بولجادى. ايتپاقشى, شىنىندا دا, استىق قورىنا قاتىستى كەيبىر ستاتيستيكالىق دەرەكتەر شىندىققا سايكەس كەلمەيتىنى راس.
نان باعاسى ارزاندامايدى
سونىمەن پرەزيدەنتتىڭ سىنىنا ىلىككەن ۇننىڭ نەمەسە ناننىڭ باعاسى ارزانداي ما دەگەنگە بولجام جاساپ كورەلىك. ناننىڭ ىشكى نارىقتاعى باعاسىنا كەلگەندە مەملەكەت «ازىق-تۇلىك كەلىسىمشارت كورپوراتسياسى» ساتىپ الاتىن استىق قورى ەسەبىنەن رەتتەيتىنىن بىلەمىز. قاجەت جاعدايدا ۇكىمەت شەتەلگە استىق ەكسپورتتاۋ كولەمىن ازايتىپ, تىكەلەي تىيىم سالا الادى. ەكىنشى جاعىنان العاندا, استىق كولەمىنىڭ از شىعۋىنىڭ جاعىمدى تۇستارى دا بار. بيداي بىتىك شىعىپ, رەكوردتىق كورسەتكىشتەرگە جەتكەن جىلدارى قانشاما استىق دالادا قالدى نەمەسە ەلەۆاتورلاردا تاۋ-تاۋ بولىپ ءۇيىلىپ, ساپاسىنان ايىرىلدى.
قازىرگى كەزدە «الەۋمەتتىك نان» دەگەن اتاۋ بار. بۇل – ءبىرىنشى سۇرىپتى بيداي ۇنىنان جاسالعان, سالماعى 550 گرامدىق بولكە نان. ونىڭ رەسپۋبليكالىق ورتاشا باعاسى – 76,5 تەڭگە. وسى نان ءار وڭىردە ءارتۇرلى باعامەن ساتىلادى. ەڭ ارزانى – 63,25 تەڭگە (سولتۇستىك قازاقستان وبلىسىندا), ەڭ قىمباتى – 90 تەڭگە (ماڭعىستاۋ وبلىسىندا). نۇر-سۇلتاندا – 79,2 تەڭگە, الماتىدا – 73,15 تەڭگە, شىمكەنتتە – 75,35 تەڭگە, اقتوبەدە – 77, اتىراۋدا – 78,65 تەڭگە, قاراعاندى وبلىسىندا – 75,35, قوستاناي وبلىسىندا – 76,45, اقمولا وبلىسىندا – 84,15 تەڭگە. ال جۋىردا پاۆلودار وبلىسىندا وسى ناننىڭ ءبىر بولكەسى 85-تەن 105 تەڭگەگە دەيىن قىمباتتاعانى جونىندە اقپارات تارادى.
نان باعاسىنا اسەر ەتەتىن باستى فاكتور – شيكىزات, ياعني ۇن. ال بيىل ديقاندارىمىز قامباعا 19 ملن توننا استىق قۇيعان. بۇل كورسەتكىش وتكەن جىلمەن سالىستىرعاندا 2 ميلليونعا از. بۇل جازدا بولعان استىقتى ايماقتارداعى قۋاڭشىلىققا بايلانىستى. قازىرگى ۋاقىتتا نان باعاسىنىڭ قىمباتتاۋىنا جول بەرمەس ءۇشىن ازىق-تۇلىك كورپوراتسياسى مەن وبلىستىق اكىمدىكتەر وڭىرلىك تۇراقتاندىرۋ قورلارىنا بيداي مەن ۇن ساتىپ الىپ جاتىر. بۇل ماسەلەگە مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆ تا ارالاسىپ, ۇكىمەت پەن ءتيىستى ورگاندارعا نان, كومىر باعاسىن باقىلاۋعا الۋ تۋرالى تاپسىرما جۇكتەدى. اۋىل شارۋاشىلىعى مينيسترلىگى نان باعاسىن قىمباتتاتپايمىز دەپ سەندىردى. قوش دەلىك.
باعانى تۇراقتاندىرۋدىڭ ءتيىمدى جولى
جۋىردا «اتامەكەن» ۇكپ باسقارما توراعاسى تيمۋر قۇلىباەۆ ەلورداداعى ازىق-تۇلىك تاۋارلارىنىڭ قۇنىن ارزانداتۋعا قاتىستى قانداي ءتيىمدى ءىس-شارالاردى جۇزەگە اسىرۋعا بولاتىنىنا ءوزىنىڭ وي-پىكىرىن ءبىلدىردى. ول بۇل جۇمىستى نۇر-سۇلتانمەن كورشىلەس وبلىستارمەن ۇيلەستىرۋ قاجەتتىگىن جەتكىزدى. «اتامەكەن» ۇكپ قۇرىلتايىندا سويلەگەن سوزىندە ت.قۇلىباەۆ ەلوردانىڭ اينالاسىنداعى ازىق-تۇلىك بەلدەۋىن جانە ساۋدا-ساتتىقتى دامىتۋ جونىندە بىلاي دەدى: «ەلباسى دا بۇرىن وسى مىندەتتى الدىمىزعا قويعان. قازىر نۇر-سۇلتان قالاسى 1 ملن-نان اساتىن حالقى بار الىپ مەگاپوليسكە اينالدى. الايدا باس قالادا ازىق-تۇلىك تاۋارلارىن دايىندايتىن, ولاردى ساقتايتىن ورتالىقتار جوق. بۇل جەردە جەرگىلىكتى كاسىپكەرلەردىڭ مۇمكىندىكتەرىن قاراستىرعان ابزال. ياعني تاۋارلاردى بولەتىن عانا ەمەس, ۇزاق مەرزىمگە ساقتايتىن ورتالىقتار اشۋ كەرەك».
ساراپشى بۇل ورايدا ماسكەۋدىڭ وزىق تاجىريبەسىن مىسالعا كەلتىردى. «ماسكەۋدىڭ باسشىلىعى ماۋسىم قىزعان كەزدە جەمىس-جيدەكتەردى, كوكونىستەردى ۇلكەن فۋرالارمەن ساتىپ الادى. سونىڭ ىشىندە قازاقستاننان دا ازىق-تۇلىكتەر جەتكىزىلەدى. ولاردىڭ سوناۋ كەڭەس زامانىنان بەرى ازىق-تۇلىك ساقتاۋ جۇيەسى بۇزىلماعان. وسىنىڭ ەسەبىنەن باعالاردى رەتتەپ وتىرادى, ولاردا بىزدەگىدەي باعالاردىڭ قۇبىلۋى دەگەن جوق» دەدى تيمۋر قۇلىباەۆ.
سول سەبەپتەن «اتامەكەن» ۇكپ ەلوردادا ۇلكەن سۇرانىسقا يە ونىمدەر شىعاراتىن وندىرىستەر قۇرۋ ءۇشىن كورشىلەس وبلىستاردا اگروقۇزىرەت ورتالىقتارىن اشۋعا باعىتتالعان جۇمىستاردى قولعا الادى. «مىسالى, رەسەيدە وزىق تاجىريبە دە, مىقتى ماماندار دا بار. ەڭ باستىسى, بۇل جۇمىستى باقىلاۋعا الىپ, ەلوردا اكىمدىگىمەن دۇرىس ۇيلەستىرۋ كەرەك. نۇر-سۇلتان قالاسىنىڭ اكىمىنە مەنىڭ ايتار ۇسىنىسىم: كورشىلەس ورنالاسقان وبلىستاردىڭ اكىمدەرىن تۇگەل شاقىرىپ, اگروونەركاسىپتىك كەشەندى دامىتۋعا, ازىق-تۇلىكتەردى ساقتاۋ جانە ءبولۋ جونىندەگى لوگيستيكا بويىنشا ءماجىلىس وتكىزگەن ابزال» دەپ ءسوزىن تۇيىندەدى ت.قۇلىباەۆ.
