ۇكىمەت بەلگىلەپ بەرگەن نەگىزگى ازىق-تۇلىك باعاسىن تۇراقتاندىرۋ ارقىلى بازارداعى باعانى قالىپقا كەلتىرۋگە بولادى. اكىمدىك جانىنان ازىق-تۇلىك باعاسىن قاداعالايتىن جەدەل شتاب كۇن سايىن ازىق-تۇلىك باعاسىنا مونيتورينگ جۇرگىزىپ, ورتاشا باعامىن جاريالاۋدى داستۇرگە اينالدىرعان.
ەستەرىڭىزدە بولسا, قالا بازارلارىندا جيىرمادان استام ازىقتىڭ قىمباتتاعانى بەلگىلى. ماسەلەن, ءبىرىنشى سورتتى بولكە ناننىڭ دۇكەن سورەلەرىندەگى بۇگىنگى ورتاشا باعاسى – 80 تەڭگە. استاناداعى «ساپا نان» كاسىپورىنى ناننىڭ ءوندىرۋ باعاسىن 70 تەڭگەگە كوتەرگەن. وعان پايدالاناتىن شيكىزات باعاسىنىڭ كوتەرىلۋى مەن وتكەن جىلدان باستاپ استىقتى سۋبسيديالاۋدىڭ توقتاتىلۋى سەبەپ بولعانىن ايتادى. سوندىقتان, ناننىڭ بۇگىنگى بولشەك ساۋداداعى باعاسى 80-85 تەڭگەگە جەتىپ وتىر.
قانت باعاسىنا كەلسەك, ونىڭ دا جەتكىزۋ قۇنىنىڭ قىمباتتاۋى باستى سەبەپتەردىڭ ءبىرى. ەلوردانى قانتپەن قامتاماسىز ەتىپ وتىرعان نەگىزگى جابدىقتاۋشىلاردىڭ ءبىرى – «تساسك» جشس ءبىر توننا قانت باعاسىنىڭ 354 دوللاردان 477 دوللارعا جوعارىلاۋىنا بايلانىستى جەتكىزۋ قۇنىن وسىرۋگە ءماجبۇر بولعان.
استانا قالاسىندا جىل باسىندا قانتتىڭ ورتاشا باعاسى 220 تەڭگە بولسا, ءدال قازىرگى ۋاقىتتا 305 تەڭگەنى قۇرايدى. ياعني, 38,6 پايىزعا وسكەن. ماسەلەن, قانتتىڭ باعاسى «اپرەل» دۇكەنىندە – 330, «5 مينۋت» – 299, «استىقجان» – 310, «شاپاعات» – 300, «استانالىق» – 350, «الەم» بازارىندا 290-300 تەڭگەدەن ساتىلۋدا.
قانت تاپشىلىعى بايقالادى
«شاپاعات» كوممۋنالدىق بازارىنىڭ ديرەكتورى مىندەتىن اتقارۋشى بولات الاگۋزوۆ قالا اكىمدىگىمەن كەلىسىلگەن مەموراندۋم اياسىندا بەلگىلەنگەن ازىق-تۇلىك تۇرلەرى عانا ەمەس, باسقا دا تاعامداردىڭ باعاسى تولىق باقىلاۋدا ەكەنىن ايتتى. وسىعان دەيىن «استانا اگرو» سەرۆيستىك دايىنداۋ ورتالىعى» جشس «شاپاعات» بازارىنا 80 توننا قۇرايتىن قانت باعاسىن 270 تەڭگەدەن جەتكىزگەن ەكەن. بولشەك ساۋدادا كاسىپكەرلەر ونى 300 تەڭگەدەن ساتۋدا.
كۇنى كەشە بازاردىڭ ساۋدا ءبولىمىنىڭ باسشىسى ەربولات كاكىماشپەن اڭگىمەلەسكەن ەدىك. ونىڭ ايتۋىنشا, بۇگىندە بازارداعى قانت تاۋسىلۋعا اينالعان. ياعني, تۇراقتاندىرۋ قورى ارقىلى بولىنگەن قورداعى قانت تۇگەل ساتىلىپ كەتكەن.
– بازار اكىمشىلىگى قانتتىڭ جەدەل قىمباتتاۋىنا بايلانىستى شارالاردى قولعا الدى. بازارداعى باعانى قالىپتى ۇستاپ تۇرۋ ءۇشىن قانت باعاسىن 300 تەڭگەدەن ارتىق ساتۋعا جول بەرمەدىك. مىنە, بۇگىن تاعى دا ارزان جەتكىزۋشى كومپانيالاردى ىزدەستىرە باستادىق. استانالىق « يپ وڭعاروۆ» اتتى كاسىپكەر بىزگە 270 تەڭگەدەن جەتكىزەتىن بولدى. ول بولشەك ساۋدادا 300 تەڭگەدەن ساتىلاتىن بولادى. قالالىقتاردى قانتپەن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن باسقا دا ءتيىمدى جولداردى قاراستىرامىز, – دەيدى «شاپاعات» كوممۋنالدىق بازارىنىڭ ساۋدا ءبولىمىنىڭ باسشىسى ەربولات كاكىماش.
راسىندا, قالادا قانتتىڭ تاپشىلىعى بايقالادى. ويتكەنى, «استانا اقشامى» جۇرگىزگەن مونيتورينگ كەزىندە كوپتەگەن ساۋدا ورىندارىندا قانت بولماي شىقتى. ەسەسىنە, قوراپتاعى شاقپاق قانتتىڭ ءتۇر-ءتۇرى بار. باعاسى دا قىمبات.
سول سياقتى ۇننىڭ باعاسىنا توقتالساق. «شاپاعات» بازارىندا «استانا ۇن سەرۆيس» جشس ءونىمى كەلىسى 100 تەڭگەدەن ەكەن. ارزان بولاتىن سەبەبى, بازاردا كومپانيانىڭ فيرمالىق ورىندارى اشىلعان. سوندىقتان, ءونىم ءوندىرۋشى كومپانيا ەشقانداي دەلدالسىز ءبىرىنشى سۇرىپتى ۇندى 100-110 تەڭگەدەن ساۋدالاۋدا. جالپى, قالا بويىنشا ۇننىڭ ورتاشا باعاسى 140 تەڭگە بولسا, «شاپاعات» بازارىندا 128 تەڭگەنى قۇرايدى ەكەن.
حالىق ءجيى تۇتىناتىن تاۋاردىڭ ءبىرى – جۇمىرتقا. «قازگەرقۇس» جشس-ءنىڭ 1-ساناتتاعى جۇمىرتقاسى قالانىڭ ءىرى ساۋدا ورىندارىندا ءتۇرلى باعادا ساتىلۋدا. مىسالى, «رامستور» – 329, «اپرەل» – 322, «Small» – 352, «انۆار» – 330, «5 مينۋت» – 366, «استىكجان» – 319, «الەم» بازارىندا 260 تەڭگەدەن. تەك «شاپاعات» پەن «استانالىق» بازارىندا 220 تەڭگەگە الۋعا بولادى.
«شاپاعات» بازارىندا ارزان بولاتىن ءجونى بار. ويتكەنى, كوممۋنالدىق بازار اكىمشىلىگى 21 تاۋاردىڭ باعاسىن 10 %-دان ارتىق قىمباتتاۋعا جول بەرمەيدى.
– اكىمدىكپەن كەلىسىلگەن ازىق-تۇلىك تۇرلەرىنىڭ باعاسى عانا ەمەس, باسقا دا ونىمدەردىڭ قىمبات ساتىلماۋىن قاداعالايمىز. بازاردىڭ ساۋدا جونىندەگى ۇيلەستىرۋشىسى كۇن سايىن باعانى تەكسەرىپ, تىركەپ وتىرادى, – دەيدى ەربولات كاكىماش.
جارمەڭكەنىڭ جاردەمى كوپ
ەلورداداعى باعانى تۇراقتاندىرۋعا بايلانىستى قولعا الىنعان شارا – جارمەڭكە ۇيىمداستىرۋ. ول بويىنشا اۋىل شارۋاشىلىعى ونىمدەرىن وندىرۋشىلەر تىكەلەي شىعىپ, حالىققا تاۋارىن ۇسىنا الادى. اۋىل شارۋاشىلىق ونىمدەرىن جەتكىزۋ بويىنشا ەلىمىزدىڭ سەگىز ايماعىمەن استانالىق اكىمدىك ارنايى كەلىسىمشارت جاساسقان. بۇگىنگە دەيىن اكىمدىكتىڭ ۇيىمداستىرۋىمەن قىرىق شاقتى جارمەڭكە وتكىزىلىپ, وندا ميلليون تونناعا جۋىق اۋىل شارۋاشىلىعى ونىمدەرى بازارداعى باعادان 10-15 پايىزعا ارزانعا ساتىلعان.
استانالىق باعا – ورتاشا
سونىمەن, ازىق-تۇلىك باعامىنىڭ قىمباتتاۋى تەك ەلوردادا ەمەس, ەلىمىزدىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىندە كەزدەسەدى. جالپى, رەسپۋبليكا بويىنشا الىپ قارايتىن بولساق, استاناداعى باعانىڭ قىمباتتاۋى ورتاشا دەڭگەيدە ەكەن. ماسەلەن, ەلوردادا وسىمدىك مايى 9,70 پايىزعا قىمباتتاسا, وڭتۇستىك وڭىرلەردە ونىڭ قۇنى 32,4 پايىزعا كوتەرىلگەن. قاراقۇمىق جارماسى قوستاناي قالاسىندا 72 پايىزعا قىمباتتاسا, استانادا ونىڭ كەلىسى 24 پايىزعا كوتەرىلدى. سولتۇستىك قازاقستان وبلىسىندا نان باعاسى 46 پايىزعا كوتەرىلسە, ەلوردادا 22 پايىزعا قىمباتتادى. سالىستىرمالى تۇردە ازىق-تۇلىك باعاسىن وسىلاي جالعاستىرۋعا بەرۋگە بولادى. بۇدان شىعاتىن قورىتىندى, استانادا ازىق-تۇلىكتىڭ باعاسى ورتاشا دەڭگەيدە ساقتالعان.
گۇلميرا ايماعانبەت
