باعىتىمىز – ايقىن, جولىمىز – اشىق

وسىدان ءسال ەرتەرەكتە اقپارات بەتتەرىنەن ەلىمىزگە بەلگىلى سۋرەتشى ەربولات تولەپبايدىڭ اناسىنىڭ 100 جىلدىعىنا ارناپ ءوزىنىڭ كورمەسىن وتكىزگەنىن جانە كورمەنىڭ «بەس كۇن» دەپ اتالۋىنا بايلانىستى ايتقانىن وقىعان ەدىم. 85 جاسىندا باقيلىق بولعان اناسىنان, ول كىسى دۇنيەدەن وتەر الدىندا, ەربولات «اناشىم, سەنىڭ ءومىرىڭ جىلدام ءوتتى مە؟» دەپ سۇرايدى. وعان اناسى «بالام, مەنىڭ ءومىرىم بەس كۇندەي بولىپ ءوتتى. ءبىرىنشى كۇنىمدى ءوزىمدى كىشكەنتاي قىز رەتىندە ەسىمە الامىن. ەكىنشى كۇنىمدە تۇرمىسقا شىقتىم. ءۇشىنشى كۇنىمدە بوساندىم. سودان كەيىن ءتورتىنشى كۇنى ءوزىمدى اقىل توقتاتقان ايەل رەتىندە بىلەمىن. مىناۋ سەنىمەن سويلەسىپ وتىرعان ءساتىم – بەسىنشى كۇنىم» دەپ جاۋاپ بەرگەن ەكەن.ءيا, ءومىر – وزەن. ۋاقىت – اعىن. سۋ سەكىلدى ۋىسىڭدا تۇرمايدى, توقتاۋسىز اعىپ, كوشكەن سەلدەي, ەسكەن جەلدەي بايقاتپاي ءوتىپ جاتادى. ءبىر سوزبەن ايتساق, ۋاقىت كەرۋەنىنە بوگەت جوق. مىنەكي, 2019 جىل دا تاريحتىڭ قويناۋىنا ەنىپ, ءححى عاسىردىڭ ەكىنشى ونجىلدىعىنىڭ سوڭعى جىلىنا اياق باستىق. قورقىت بابادان جەتكەن: «وتكەن كۇن, كەشە – تاريح, كەلەر كۇن, ەرتەڭ – سىر, بۇگىنگى كۇن – سىي» دەگەن ۇلاعاتتى ءسوز بار. وسى رەتتە وتكەننىڭ ورنەگىن, بۇگىننىڭ بەرگەنىن ساناعا سالىپ, سالماقتاپ قاراساق, تيەگى اعىتىلىپ, ءتىلى شەشىلىپ, كوپ جايتتار كوڭىلدىڭ تاقتاسىنا تۇسە قالادى. سوندىقتان كوزدەن كەتسە دە, كوڭىلدە قالعان تۇستاردان ءسوز قوزعاي وتىرساق ارتىق بولا قويماس.
شاپقان اتتاي شاپشاڭ ۋاقىتتىڭ اعىنىنان بولۋ كەرەك, ءبىز كەيدە ىستەلگەن ىرگەلى ىستەردىڭ استارىنا بويلاي بەرمەيتىنىمىز بار. كەرىسىنشە, ولاردى سىرتقى جۇرت بايقاپ جاتادى. ماسەلەن, جاپونيالىق «Toshiba» كورپوراتسياسىنىڭ وكىلى اكيحيرو تاكۋبو بىلاي دەيدى: «ەگەمەندىك جاريالاعاننان بەرگى قىسقا مەرزىم ىشىندە ءوزىنىڭ دامۋىمەن, سىندارلى ساياساتىمەن, جارقىن بولاشاعىمەن بۇكىل الەمدى مويىنداتقان بىردەن-ءبىر ەل – ول قازاقستان». نەگىزى, بارىڭدى باعالاي بىلگەنىڭ دە, ەلىڭنىڭ جەتىستىگىنە قۋانا بىلگەنىڭ دە ءجون. ارينە, ونى ءوزىڭ ايتپاي, باسقالار ايتىپ جاتسا, مەرەيىڭ ەكى ەسە وسەتىنى جانە بار.
جالپى, باقىت – باعالاي بىلگەننىڭ, بارعا اسىپ-تاسپاي, جوققا سابىر ساقتاي العاننىڭ عانا باسىنا تۇراقتايدى ەكەن. سوندىقتان ءبىز باردى باعالاپ قويماي, ونى ساقتاۋدىڭ دا جولدارىن مەڭگەرە ءبىلۋىمىز كەرەك. اسىرەسە, جاڭا زاماننىڭ جاسامپازدىعىنا جۇتىلىپ كەتپەۋ ءۇشىن ەسكىرگەن كوزقاراستان ارىلىپ, ءدۇبىرلى دۇنيەنىڭ داڭعىل جولىنا ءتۇسۋدى جاڭاشا ويلاۋىمىز قاجەت. وسى ورايدا 2019 جىلدىڭ تاۋەلسىز ەلىمىزدىڭ تاريحىندا الار ورنى ەرەكشە دەۋگە تولىق نەگىز بار. 2019 جىلى 19 ناۋرىزدا جەرگىلىكتى ۋاقىت بويىنشا 19:00-دە قازاقستاننىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازارباەۆ ءوز وكىلەتتىگىن توقتاتاتىنىن جاريا ەتتى. ءسويتىپ, ورتا ازياداعى پوستكەڭەستىك كەڭىستىكتە ءوزىنىڭ ەركىمەن وتستاۆكاعا كەتكەن العاشقى مەملەكەت باسشىسى رەتىندە تاريحقا اتى جازىلدى. ەلباسىنىڭ بۇل ماڭىزدى شەشىمى ونىڭ جاھاندىق دەڭگەيدە جانە تاريحي اۋقىمدا تانىلعان ساياسي قايراتكەر رەتىندەگى ۇلىلىعىن كورسەتتى. قازىر ن.ءا.نازارباەۆتى كورنەكتى رەفورماتور ءارى الەمدىك دەڭگەيدەگى ءىرى ساياساتكەر دەپ تانيدى, قۇرمەتتەيدى.
كونستيتۋتسياعا سايكەس, جاڭا پرەزيدەنتتى سايلاۋعا دەيىنگى ارالىقتا بيلىك تىزگىنى پارلامەنتتىڭ سپيكەرى قاسىم-جومارت توقاەۆقا بەرىلدى. ءوز كەزەگىندە توقاەۆ پارلامەنت پالاتالارىنىڭ بىرلەسكەن ماجىلىسىندە تۇڭعىش پرەزيدەنت – ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆقا «حالىق قاھارمانى» جانە «ەڭبەك ەرى» اتاعىن, قۇرمەتتى سەناتور مارتەبەسىن, وبلىس ورتالىقتارىنداعى باستى كوشەلەرگە اتىن بەرۋ, سونداي-اق استانا قالاسىنىڭ اتاۋىن «نۇر-سۇلتان» دەپ وزگەرتۋ جونىندە شەشىم شىعاردى. ءوزىنىڭ بۇل شەشىمىنە قاتىستى قاسىم-جومارت توقاەۆ: «ءبىز قازىرگى جانە كەلەشەك ۇرپاق وكىلدەرى ەلباسىنىڭ ساياسي مۇراسىن جادىمىزدان شىعارماي, قادىر تۇتىپ, تاريحي ەڭبەگىنە لايىقتى قۇرمەت كورسەتۋىمىز قاجەت. بۇل حالقىمىزدى, اسىرەسە جاستاردى تاريحقا قۇرمەتپەن قاراۋعا تاربيەلەپ, ەلباسىنىڭ داڭقتى قىزمەتىن ءادىل باعالاۋ ءۇشىن اسا قاجەت» دەپ ويىن تۇيىندەدى.
راسىندا, بىزدەرگە ءبىر-ءبىرىمىزدىڭ جاقسىلىعىمىزدى, ارتىقشىلىعىمىزدى, بىلىكتىلىگىمىزدى باعالاي بىلۋگە ماشىقتانعاننىڭ ايىبى جوق. از عانا ۋاقىتتا ەلباسىنىڭ قاجىرلى ەڭبەگىنىڭ ارقاسىندا قازاقستان ۇلكەن جەتىستىكتەرگە قول جەتكىزدى. ەلىمىزدى قازىر الەم مويىندايدى, بەيبىتشىلىك پەن كەلىسىمنىڭ مەكەنى رەتىندە تانيدى, قۇرمەتتەيدى. وزگە ەلدەردىڭ ءبىز تۋرالى «قازاقستان جولى» نەمەسە «قازاقستان مودەلى» دەگەن سيپاتتامالارى – سونىڭ ايعاعى. «جول اناسى – ءىز» دەيدى حالىق دانالىعى. «ون ادام جۇرگەن جەردە ءىز قالادى, ءجۇز ادام جۇرگەن جەردە – سوقپاق, مىڭ ادام جۇرگەن جەردە جول قالادى» دەگەن ءسوز دە بار. ولاي بولسا, توننىڭ ىشكى باۋىنداي بىرلىگى جاراسقان حالىق رەتىندە تۇڭعىش پرەزيدەنت سالىپ بەرگەن قازاقستاندىق جولدان تايماۋ قاجەت. قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ جاز ايىندا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ جاڭا پرەزيدەنتىن سايلاۋ بارىسىندا ءوزىنىڭ سايلاۋالدى پلاتفورماسىن «ساباقتاستىق. ادىلدىك. ورلەۋ» دەپ انىقتاۋى تەگىن ەمەس. ناتيجەسى بەلگىلى. ۇلكەن ساياسي دودادا پرەزيدەنتتىككە ۇمىتكەرلەر اراسىنان توقاەۆ وزىپ شىعىپ, ەگەمەن ەلىمىز تاريحىنداعى ەكىنشى پرەزيدەنت رەتىندە وسى جوعارى لاۋازىمعا باسىم داۋىسپەن سايلاندى.
كوپ ۇزاماي, ياعني 2 قىركۇيەكتە, مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆ قازاقستان حالقىنا تۇڭعىش جولداۋىن جولدادى. «سىندارلى قوعامدىق ديالوگ – قازاقستاننىڭ تۇراقتىلىعى مەن وركەندەۋىنىڭ نەگىزى» دەپ اتالعان جولداۋدا كوپبالالى وتباسىلارعا اتاۋلى الەۋمەتتىك كومەك, ۇستازداردىڭ جالاقىسىن كوتەرۋ, ميتينگكە شىعۋعا رۇقسات بەرۋ, ءتيىمدى مەملەكەتتى جەتىلدىرۋ ءتارىزدى وزگە دە وزەكتى ماسەلەلەر قامتىلدى. ساراپشىلاردىڭ ايتۋىنشا, بۇل جولداۋدىڭ ءجونى بولەك. ەندىگى جەردە ەلدەگى احۋال, سونىڭ ىشىندە ايماقتارداعى حالىقتىڭ جاعدايى ساۋالناما نەگىزىندە ناقتى باعالاناتىن بولادى, حالىقپەن ءتيىمدى كەرى بايلانىس ورناتا ءبىلۋ, ادامداردىڭ ءزارۋ ماسەلەسىن جەدەل شەشۋگە اسا دەن قويۋ مەملەكەتتىك ورگاندار جۇمىسىنداعى باستى باعىت سانالادى. وسى رەتتە كەلىپ تۇسكەن ءوتىنىش-شاعىمدارى بويىنشا قازىر شەنەۋنىكتەردىڭ جۇمىسىنىڭ, ءىس-ارەكەتىنىڭ ساپاسىن باقىلاپ-قاداعالايتىن ارنايى ءبولىم قۇرىلدى. ال ۇكىمەت مۇشەلەرىنە, مەملەكەتتىك ورگاندار مەن وڭىرلەردىڭ, مەملەكەتتىك كومپانيالار مەن مەكەمەلەردىڭ باسشىلارىنا ءتيىستى رەفورمانىڭ جۇزەگە اسىرىلۋى ءۇشىن دەربەس جاۋاپكەرشىلىك جۇكتەلدى.
جولداۋدا سىبايلاس جەمقورلىق قىلمىسقا قاتىستى ماسەلە ناقتىلاندى. سىبايلاس جەمقورلىق بويىنشا قىلمىس بولعان ءبولىمنىڭ ءبىرىنشى باسشىسىنىڭ جاۋاپكەرشىلىگى زاڭنامالىق ءارى نورماتيۆتىك تۇردە رەتتەلۋى كەرەكتىگى ايتىلدى جانە سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى ءىس-قيمىل دەپارتامەنتى قىزمەتكەرلەرىنىڭ جاۋاپكەرشىلىگىن قامتاماسىز ەتۋ قاجەتتىگىنە نازار اۋدارىلدى. سونىمەن بىرگە, جىنىستىق زورلىق-زومبىلىق, پەدوفيليا, ەسىرتكى ترافيگى, ادام ساۋداسى, ايەلدەرگە قاتىستى تۇرمىستىق زورلىق-زومبىلىق جانە جەكە ادامعا, اسىرەسە بالالارعا قاتىستى اۋىر قىلمىستار ءۇشىن جازانى شۇعىل تۇردە كۇشەيتۋ جايلى تاپسىرما بەرىلدى. سوڭعى كەزدەرى ەكى ينسپەكتوردىڭ براكونەرلەر قولىنان قازا تاپقانىن ءارى بۇل قايعىلى وقيعالار براكونەرلىكتىڭ ۇيىمداسقان قىلمىستىڭ قاۋىپتى تۇرىنە اينالعانىن ەسكەرە وتىرا, پرەزيدەنت ۇكىمەتكە ءتيىستى زاڭنامانى قاتاڭداتۋ ءۇشىن تۇراقتى شارالار قابىلداۋدى جۇكتەدى. جالپى, ازاماتتاردىڭ قۇقىقتارى مەن قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن پوليتسيانى, سوت جۇيەسى مەن قۇقىق قورعاۋ جۇيەسىن تەرەڭ رەفورمالاۋ ماڭىزدى مىندەت بولىپ بەلگىلەندى.
پرەزيدەنتتىڭ جولداۋىندا «كۇشتى پرەزيدەنت, ىقپالدى پارلامەنت, ەسەپ بەرەتىن ۇكىمەت» ورنىقتىرۋ جونىندە, ادامداردىڭ بارلىق سۇرانىستارىنا تەز جاۋاپ بەرەتىن «ەستيتىن مەملەكەت» تۇجىرىمى قابىلدانعانى جايلى جانە ونى جۇزەگە اسىرۋ ماقساتىندا پرەزيدەنت اپپاراتىنىڭ جانىنان قوعامدىق سەنىم ۇلتتىق كەڭەسى قۇرىلعانى تۋرالى دا جان-جاقتى ايتىلعان. نەگىزگى ءتۇيىن, ول – تەك ديالوگ ارقىلى ۇيلەسىمدى مەملەكەت قۇرۋعا بولادى. ءلايىم سولاي بولعاي! ال ازىرگە كەمشىلىكتەردەن كەندە ەمەسپىز. قوعامنىڭ ءتۇيىندى ماسەلەلەرىنىڭ ءتۇيىنىن تارقاتۋدا بيلىكتەگىلەر قاۋقارسىزدىق تانىتۋدا. «ەل پايداسى» دەگەن تۇسىنىكتى «ءوز باسىمنىڭ پايداسى» دەگەن تۇسىنىكپەن الماستىرىپ العاندار جەتكىلىكتى. تامىر-تانىستىق بەل الىپ, ءوز جاقىندارىنا مايلى جىلىكتى ۇلەستىرۋ جالعاسۋدا. ماسەلەن, بەلگىلى بلوگەر عالىم بايتوقتىڭ مالىمەتىنە سۇيەنسەك, پرەزيدەنتتىك جاستار كادرلىق رەزەرۆىنە ەنگىزىلگەندەردىڭ تىزىمىندە نەگىزىنەن باسشىلاردىڭ, بايلىعى مەن مانسابىنا ماساتتانعان بايشىكەشتەردىڭ بالالارىنىڭ كوپشىلىك ەكەندىگى انىقتالىپ وتىر. «ۇلىق بولساڭ, كىشىك بول!» دەگەن قاناتتى ءسوزدىڭ بۇل ازاماتتارعا ۇلگى-ونەگە بولماعاندىعى وكىنىشتى, ارينە.
كوپتەگەن ساراپشىلاردىڭ دەرەكتەرىنە سەنسەك, ەگەر حح عاسىردىڭ 60-جىلدارىندا الەمدە ەڭبەك تابىسىنىڭ اراقاتىناسى 13:1 بولسا, ءححى عاسىردىڭ باسىندا بۇل اراقاتىناس اسا قاۋىپتى دەڭگەيگە جەتىپ, 60:1 بولدى. بايلىقتىڭ 80 پايىزى عالامشار حالقىنىڭ بەستەن ءبىرىنىڭ ۋىسىنا جيناقتالسا, قالعان بەستەن ءتورتىنىڭ قولىنا نەبارى 14 پايىزى عانا باسىم بولىپ قالدى. جەر بەتىندەگى ەڭبەككە قابىلەتتى 2,6 ميلليارد ادامنىڭ بارلىق تابىسى ات توبەلىندەي از عانا توپتىڭ – 347 ميللياردەردىڭ عانا تابىسىنا تەڭ. «الپاري» جشس حابارلاۋى بويىنشا قازاقستاندا ەرەسەك ادامدار سانى 12085857 ادامدى قۇرايدى. 96,6 پايىز ەرەسەك حالىقتىڭ جىلدىق ەڭبەك تابىسى 10 مىڭ دوللاردان اسپايدى. ال Zakon.kz پورتالى 162 ادام قازاقستاننىڭ جارتى بايلىعىنا يە دەگەن مالىمەت بەرەدى. قالعان 3 پايىزدان استام ادامداردىڭ جىلدىق ەڭبەك تابىسىن Zakon.kz بىلايشا تارقاتادى:
2,7% (326 322 ادام) – جىلىنا 10 مىڭنان 100 مىڭ دوللارعا دەيىن تابىس تابادى.
0,35% (42 301 ادام) – 100 مىڭنان ميلليون دوللارعا دەيىن تابىس تابادى.
0,05% (5 838 ادام) – 1 ميلليوننان 50 ميلليون دوللارعا دەيىن تابىس تابادى.
0,001% (162 ادام) – جالپى بايلىقتىڭ شامامەن 55 پايىزىنا يە. ولاردىڭ ىشىندە 112 ادام جىلىنا 50-دەن 80 ميلليون دوللارعا دەيىن الادى. 45 ادام 80 ميلليوننان 800 ميلليون دوللارعا دەيىن تابىس تابادى. بەس ادام 2-دەن 3 ميلليارد دوللارعا دەيىنگى بايلىققا يە.
ءيا, كەسەلى كوپ قياناتشىل زامان تەك ۇلكەندى ەمەس, ءجاسوسپىرىم ۇرپاعىن دا انتەك بۇزىپ, قايىرسىز قاتىگەزدىككە باۋلىپ جاتقانى اششى دا بولسا شىندىق. كەلتىرىلگەن مىسالدار, تۇپتەپ كەلگەندە, قوعامدا تۇبەگەيلى وزگەرىستەر قاجەت ەكەندىگىن ايقىندايدى. ارينە, سوقتىقپالى-سوقپالى كۇندەردىڭ ءبارىن ساتسىزدىك دەۋ قاتە شىعار. بىراق دۇربەلەڭ ءداۋىر دۇبىرلەپ كەلە جاتقان تۇستا شىڭدالىپ, شيرىعۋ ءۇشىن دە بۇل وتە كەرەك. وسى ورايدا بۇل سۇرقاي دۇنيە تۇمارىن سەرپىپ تاستاپ, ادامدىق ءومىردىڭ كەڭ ءورىستى جارىق جايلاۋىن تەك جىگەرلى جالىن, تالابى بيىك, وت جۇرەكتى جاستار عانا الارى كۇمان تۋعىزباسى انىق. سوندىقتان 2019 جىل تۇڭعىش پرەزيدەنت باستاماسىمەن جاستار جىلى دەپ جاريالانىپ, ۇكىمەت ونى جۇزەگە اسىرۋدىڭ جول كارتاسىن قابىلداعان بولاتىن. جول كارتاسىندا جاستاردى قولجەتىمدى باسپانامەن قامتاماسىز ەتۋ, ءبىلىم الۋ, جۇمىسپەن قامتۋ, بيزنەستى دامىتۋ, جاس وتباسىن قولداۋ جانە وزگە دە شارالار قاراستىرىلدى.
ناتيجەسىندە 2019 جىلى 3 مىڭ جاس قازاقستاننىڭ ءۇش ءىرى قالاسىندا, نۇر-سۇلتاندا – 1050 پاتەر, الماتىدا – 1050 پاتەر, شىمكەنتتە 900 جالدامالى تۇرعىن ءۇي الدى. 3 مىڭنان استام جاس مامانعا 13,5 ميلليارد تەڭگەگە تۇرعىن ۇيگە بيۋدجەتتىك نەسيە بەرىلدى. «ديپلوممەن اۋىلعا» مەملەكەتتىك باعدارلاماعا قاتىسۋشىلارعا 1500 اەك-تەن اسپايتىن مولشەردە (3787500 تەڭگە) بيۋدجەتتىك نەسيە بەرۋ قاراستىرىلعان. سونىمەن قاتار «جاس كاسىپكەر» جانە «جاس مامان» جوبالارىن قامتيتىن «جاستار – ەل تىرەگى» جوباسىن جۇزەگە اسىرۋ باستالدى. بۇل جوبالار «ەڭبەك» مەملەكەتتىك باعدارلاماسى اياسىندا جۇزەگە اسىرىلۋدا. مەملەكەتتىك قولداۋ شارالارىمەن 209 مىڭنان استام جاستار قامتىلىپ, 172 مىڭى جۇمىسقا ورنالاستىرىلدى. «جاس كاسىپكەر» جوباسى اياسىندا 20 مىڭ جاس مامان وقىتىلدى. 2019 جىلى 9,5 مىڭ جاس جاڭا بيزنەس يدەيالاردى جۇزەگە اسىرۋعا گرانت الدى. جىل سايىن 10 مىڭ جاس گرانتقا يە بولادى. 2,5 مىڭ جاس كاسىپكەرگە ءوز ءىسىن دامىتۋ ءۇشىن شاعىن نەسيە بەرىلدى. ءۇش جىلدىڭ ىشىندە 15 مىڭ ادامعا شاعىن نەسيە بەرىلەتىن بولادى. «جاسىل ەل» جوباسى اياسىندا 20 مىڭنان استام ادام جۇمىسپەن قامتىلدى. بيىل 33 مىڭعا جۋىق جاس جاستار پراكتيكاسىنا جىبەرىلدى. جاستار جىلىندا قر ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگى 53 755 گرانت ءبولدى. بۇل ۇبت تاپسىرۋعا ءوتىنىش بىلدىرگەن ءاربىر ەكىنشى ۇمىتكەرگە جوو-عا تۇسۋگە مۇمكىندىك بەردى. عىلىمي الەۋەتتى دامىتۋ ماقساتىندا ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگىنىڭ ۇلتتىق عىلىمي كەڭەسى ارقىلى جاس عالىمداردىڭ ىرگەلى جانە قولدانبالى زەرتتەۋلەرىن گرانتتىق قارجىلاندىرۋعا 3 ميلليارد تەڭگە ءبولىندى. 2019 جىلى جاستاردى قولداۋعا باعىتتالعان 2,8 ميلليارد تەڭگە سوماسىنا 56 گرانتتىق جوبا جۇزەگە اسىرىلدى. گرانتتىق جوبالار بويىنشا 2 ميلليوننان استام جاس مەملەكەتتىك قولداۋ شارالارىمەن قامتىلعانىن اتاپ وتكەن ءجون.
وزەكتى ماسەلەنىڭ ءبىرى جوعارى وقۋ ورىندارى ستۋدەنتتەرىنىڭ شاكىرتاقىسىن كوتەرۋ بولاتىن. ويتكەنى بۇل ماسەلە نازاردان تىس قالىپ, شاكىرتاقى 2016 جىلدان بەرى كوتەرىلمەگەن. سوندىقتان ستۋدەنتتەردى قولداۋ ءۇشىن 2020 جىلدىڭ 1 قاڭتارىنان باكالاۆريات, ماگيستراتۋرا جانە دوكتورانتۋرا ستۋدەنتتەرىنىڭ شاكىرتاقىسىن 25 پايىزعا دەيىن كوتەرۋ تۋرالى شەشىم قابىلداندى. تولىقتاي العاندا, بۇل شامامەن 130 مىڭ ادامعا قاتىستى بولادى. ءدال وسىنداي قولداۋ كوللەدج ستۋدەنتتەرىنە دە كورسەتىلەدى. 2019 جىلدىڭ قىركۇيەگىنەن جۇمىس ماماندىعىن الىپ جاتقان 122 مىڭ شاكىرتتىڭ شاكىرتاقىسى 30 پايىزعا ارتتى. ۇكىمەت 2020 جىلدىڭ قاڭتارىنان ورتا ارناۋلى ءبىلىم الاتىن كوللەدج ستۋدەنتتەرىنىڭ شاكىرتاقىسىن 25 پايىزعا ارتتىرادى. بۇل تاعى دا 100 مىڭ ادامعا قاتىستى. بۇل شارالار ستۋدەنتتەرىمىزگە جاقسى قولداۋ بولارى ءسوزسىز.
مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆ جاستار جىلىن قورىتىندىلاۋ بارىسىندا وسى دەرەكتەردى كەلتىرە وتىرىپ, ۆولونتەرلىكتى قولداۋ ماقساتىندا 2020 جىلدى ەرىكتىلەر جىلى دەپ جاريالادى. قازىر قازاقستاندا ەكى جۇزدەن اسا ەرىكتىلەر ۇيىمى جۇمىس ىستەيدى. ەرىكتىلەر قوزعالىسىنا 50 مىڭنان استام ادام تارتىلعان. بۇگىندەرى ناقتى ءىس-شارالاردىڭ جوسپارى دايىندالۋدا. جوسپاردىڭ جوباسىندا ۆولونتەرلىكتى دامىتۋدىڭ 7 باعىتى قاراستىرىلعان. ۆولونتەرلىك باعىتىندا ينفراقۇرىلىمدى دامىتۋ كوزدەلىپ وتىر. «Bilim», «Sabaqtastyq», «Saýlyq», «TazaQazaqstan», «Asylمura», «Qamqor», «Úmit» جوبالارى اياسىندا ەرىكتىلەردى قولداۋ ورتالىقتارى قۇرىلماقشى. بۇدان بولەك, 300 مىڭ تەڭگەگە دەيىنگى شاعىن گرانتتار قاراستىرىلعان. بۇل قاراجات ازاماتتاردىڭ جەرگىلىكتى ماسەلەلەردى شەشۋدەگى كۇش-جىگەرىن قولداۋعا باعىتتالادى. بارلىعى ءتورت جۇزدەن استام شاعىن گرانت بەرىلەدى. سونىمەن قاتار, وڭىرلەردەگى ەرىكتىلەردىڭ باستامالارىن قولداۋ ماقساتىندا «Jana bastama» جوباسى جۇزەگە اسىرىلادى. بۇل جوبا 170-تەن استام ۆولونتەردىڭ باستاماسىن جۇزەگە اسىرادى. ۇيىمداردا كورپوراتيۆتىك ۆولونتەرلىكتى ودان ءارى دامىتۋ ءۇشىن بيزنەس-سەكتوردى بەلسەندى تۇردە تارتۋ جوسپارلانىپ وتىر. ەرىكتىلەر جىلى شەڭبەرىندە حالىقارالىق ىنتىماقتاستىق دامىتىلادى. ءتۇرلى ديالوگ الاڭدارىندا ەڭ جاقسى ەرىكتىلەردى قاتىستىرۋ ارقىلى قازاقستاننىڭ وكىلدىگىن ارتتىرۋ كوزدەلۋدە. قازاقستاننىڭ دامۋىنا ۇلەس قوسقان ەڭ جاقسى قازاقستاندىق جانە شەتەلدىك ۆولونتەرلەردى ىنتالاندىرۋ ءۇشىن «جىل ۆولونتەرى» حالىقارالىق سىيلىعى تاعايىندالماق. سايىپ كەلگەندە, اتالعان شارانىڭ ەل ءۇشىن ەڭبەك ەتەتىن جاستاردى تاربيەلەۋگە, دۇرىس باعىتقا سالۋعا, جاستاردىڭ كاسىبي بىلىكتىلىكتەرىن ارتتىرۋعا, بەلسەندى ازاماتتىق ۇستانىمدارىن قالىپتاستىرۋعا يگى اسەرى بولارى انىق.
شۇكىر, قازىر دە ماقتان تۇتارلىق جاستارىمىز بارشىلىق. ارينە, ولاردىڭ ىشىندە قازاقتىڭ ساف التىنداي تابيعي مىنەز-قۇلقىن, تىم تەرەڭنەن تولعايتىن تەلەگەيلىگىن بويىنا ءسىڭىرىپ وسكەن, ەل قادىرىن, جەر قادىرىن پەرزەنتتىك جۇرەك تەبىرەنىسىمەن ۇعاتىن, دارابوز دالا تاعدىرىمەن جان دۇنيەسى ءبىتىسىپ, بىرىگىپ كەتكەن ديماش قۇدايبەرگەننىڭ ورنى ەرەكشە ەكەندىگى داۋسىز. 2019 جىلدى شىن مانىندە ديماش قۇدايبەرگەن جىلى دەپ اتاۋعا تولىقتاي نەگىز بار. ديماشتىڭ دومبىرانىڭ ۇنىمەن ءومىردىڭ ءمان-ماعىناسىن فيلوسوفيالىق ويمەن تۇيىندەپ, ءوز قۇپياسىن, ءوز سىر-سىمباتىن العاش رەت بەتىن اشقان ارۋدايىن امبەگە جاريا ەتكەن الەمى تىلسىم, اسەرى گۇلسىم ايرىقشا اندەرى جەتەرلىك. بۇل اندەر قازاقى قاۋىم قارىنداستىقتىڭ قايمانا مىنەزىنەن, كۇيبەڭ تۇرمىس-تىرشىلىكتىڭ اياداي عانا اياسىنان الدەقاشان دا شىعىپ كەتكەن. ديماشتىڭ جۇدىرىقتاي جۇرەگىنە سىيماي اسپان اياسىنا ۇشىپ شىققاننان بەرى! بۇل جالت ەتپە جاستىق داۋرەننىڭ ەڭ ءبىر ەلەۋلى دە قالاۋلى تۇسى بولار, بالكىم.
قازاق ءتىلىنىڭ ۇلتارالىق قاتىناس تىلىنە اينالاتىن ۋاقىت كەلەدى دەپ جۇرە بەرمەي ناقتى جۇمىس ىستەۋىمىز كەرەك دەسەك, ديماش – سونىڭ ءبىر جارقىن كورىنىسى. وسى رەتتە فەيسبۋكتە جاريالانعان اقپاراتتاردىڭ بىرىنەن مىنا ءبىر ءۇزىندىنى كەلتىرە كەتسەم ارتىق بولماس. «قۇدايدىڭ قازاقتىڭ تىلىنە دەگەن كوزقاراسى دۇرىس ەكەن. ميللياردتاعان تەڭگە جۇمسالسا دا قوعامنىڭ ىقىلاسىن وياتا الماعان انا ءتىلىمىزدى ديماش ەكى جىلدىڭ ىشىندە بۇۇ تورىنە شىعاردى. بۇگىن اقش-تان, قىتاي مەن جاپونيادان تاراپ جاتقان اقپارات قۇرالدارى قازاق ءتىلىن ۇيرەنەمىن دەگەندەردىڭ قاتارىنىڭ وسكەنىن ايتىپ جاتىر. ەندى قازاقستاننىڭ سىرتقى ءيميدجىن كوتەرۋگە, ءتىلدى كوتەرۋگە جۇمسايتىن قارجىنىڭ 50 پايىزىن ديماشتىڭ پروديۋسەرلىك ورتالىعىنا اۋدارىپ, ونىڭ قۇزىرەتىن ارتتىرساق, ءبىر ناتيجەگە قول جەتكىزەتىن شىعارمىز. سەبەبى سامميت تە, ەكسپو دا, ۋنيۆەرسيادا, ازيادا ويىندارى ديماشتاي اسەر ەتە المادى».
ءيا, ديماشتىڭ بارلىق قويىلىمدارىنان ۇلتتىق ناقىشتار بايقالىپ تۇرادى. وسىدان جانكۇيەرلەردىڭ ءانشىنى بۇكىل الەمگە قازاق مادەنيەتى مەن مۋزىكاسىنىڭ حابارشىسى دەپ بەكەر اتامايتىنىن ۇعامىز. ديماش زاماناۋي تۋىندىلاردى ورىنداعاندا كلاسسيكالىق مۋزىكا مانەرىمەن ءداستۇرلى قازاق اندەرىن بۇكىل الەمگە تانىتتى. ماسەلەن, نيۋ-يوركتە وتكەن ديماشتىڭ سوڭعى كونتسەرتىندە تالاي كورەرمەن تاڭداي قاقتى, قازاق ءانشىسىن «ءان شىرقايتىن سەنساتسيا» دەپ اتادى. راسىندا دا, جەر جۇزىندە سيرەك كەزدەسەتىن داۋىس كەڭدىگى – 6 وكتاۆا. سوندىقتان دا ديماش بۇگىندە ranker.com بەدەلدى باسىلىمنىڭ رەيتينگى كورسەتكىشىنە سايكەس ءار ۋاقىتتاعى ءارى ءار كەزدەگى دۇنيە جۇزىندەگى ۇلى ورىنداۋشىلار اراسىنان ءبىرىنشى ورىنعا شىعىپ وتىر. ەكىنشى ورىندا ۇپاي سانى جاعىنان كوپ كەيىن قالىپ قويعان فرەددي مەركيۋري, ودان سوڭ مايكل دجەكسون. ءتورتىنشى ورىندا ۋيتني حيۋستون, ال ەلۆيس پرەستلي بولسا بەسىنشى ورىندا.
قورىتا ايتساق, تالاپتىسى باسشى, تالانتتىسى قوسشى بولىپ, ءبىر جاعادان باس, ءبىر جەڭنەن قول شىعارىپ, ۇيىسىپ ەڭبەك ەتسەك قۇت-بەرەكە دارىعان قۋاتتى دا ىرگەلى ەل بولارىمىز حاق. «بەرەكەلى بولسا ەل, جاعاسى جايلاۋ ول ءبىر كول» دەيدى حاكىم اباي. ال بەرەكە دەگەن – نازىك نارسە. سوعان مۇقيات بولايىق. ءاربىر بەيبىت كۇنىمىزدى قادىرلەي بىلەيىك!