بارات دۇزاقباەۆ, استانا قالاسى توتەنشە جاعدايلار دەپارتامەنتىنىڭ باسشىسى: تۇرعىنداردىڭ قاۋىپسىزدىگى الدىمەن وزدەرىنە بايلانىستى
ەلوردادا كوكتەمگى سۋ تاسقىنىنا قارسى نەندەي شارالار قولعا الىندى؟ قانداي دا ءبىر توتەنشە جاعدايلارعا ءتيىستى مەكەمە قانشالىقتى دايىن؟ بۇرناعى كۇنى استانا قالاسى توتەنشە جاعدايلار دەپارتامەنتىنىڭ باسشىسى, ورتكە قارسى قىزمەت پولكوۆنيگى بارات دۇزاقباەۆپەن وتكەن تىكەلەي تىلدەسۋدە وسى ماسەلەلەر كەڭىنەن قامتىلدى.
تاسقىنعا – توسقىن
جانار ەلەۋسىزوۆا:
– قىس بويى جاۋعان قالىڭ قار كۇن جىلىنا ەرىپ, اينالانى سۋ باسۋ قاۋپىن تۋعىزاتىنى بەلگىلى. كوكتەمگى سۋ تاسقىنىنا قارسى قانداي شارالار جاسالىپ جاتقانىن بىلگىم كەلەدى…
– بيىل قار ادەتتەگىدەن قالىڭ ءتۇستى. سوعان قاراماستان قار دەر كەزىندە تازالانىپ وتىردى. ايتالىق, بىلتىرعى 27 قازاننان بيىلعى 8 ساۋىرگە دەيىن قالادان 3 ملن 427 مىڭ 977 تەكشە مەتر قار شىعارىلدى. كوممۋنالدىق قىزمەت وكىلدەرى ەكى اۋىسىممەن كۇندىز-ءتۇنى جۇمىس ىستەي ءجۇرىپ, مولىنان جاۋعان قاردى دەر كەزىندە كۇرەپ تاستادى. مۇنىڭ ءوزى – كوكتەمگى سۋ تاسقىنىنىڭ الدىن الۋدىڭ ءبىر جولى. قالالىق اكىمدىكتىڭ باسشىلىعىمەن ەلوردا اۋماعىندا كوكتەمگى تاسقىن سۋمەن كۇرەسۋگە دايىندىق جونىندە كەشەندى ءىس-شارالار جوسپارى جاسالىپ, بەكىتىلدى. جوسپاردا بەلگىلەنگەن ءار شارۋانىڭ اتقارىلۋى قاتاڭ قاداعالاۋدا. سۋ تاسقىنىنىڭ الدىن الۋدى ۇيىمداستىرۋ بويىنشا جۇمىس كوميسسياسى دا قۇرىلعان. وسى كوميسسيانىڭ اپتا سايىنعى وتىرىستارىندا اۋدان اكىمدەرىنىڭ ورىنباسارلارى مەن ءارتۇرلى ۇيىم, مەكەمە باسشىلارى اتقارىلعان جۇمىستار مەن تۇيتكىلدى ماسەلەلەر تۋرالى ەسەپ بەرىپ وتىرادى. جيىندا كوتەرىلگەن پروبلەمالار بويىنشا حاتتاما تولتىرىلىپ, ماسەلەنى شەشۋ جاۋاپتى ۇيىمعا جۇكتەلەدى. ال كەلەسى جيىندا الگى مەكەمە سۋ باسۋ قاۋپىن سەيىلتۋگە بايلانىستى شارۋالاردى قانشالىقتى اتقارعانى جونىندە مىندەتتى تۇردە ەسەپ بەرەدى.
ەركەجان كۇنتۋعانقىزى:
– كوكتەمگى قار سۋى ابىگەرگە تۇسىرگەندە, كەيدە قايدا حابارلاسارىمىزدى بىلمەي دال بولىپ جاتامىز. مۇمكىندىك بولسا, توتەنشە جاعدايدا قانداي تەلەفوندارعا حابارلاسۋ كەرەكتىگىن ايتىپ جىبەرسەڭىز؟
– تۇرعىندارعا نەعۇرلىم جىلدام كومەك كورسەتۋ ءۇشىن قازىر ءار اۋداندا سۋ تاسقىنىنا قارسى ءىس-شارالار جونىندە ارنايى كوميسسيا قۇرىلعان. اركىم ءوزى تۇرىپ جاتقان اۋداننىڭ كوميسسياسىنا حابارلاسۋىنا بولادى. الماتى اۋدانى بويىنشا سۋ تاسقىنىنىڭ الدىن الۋعا بايلانىستى شارۋالارمەن اينالىساتىن كوميسسيانىڭ ديسپەتچەرلىك قىزمەتىنىڭ تەلەفونى: 48-43-37, ەسىل اۋدانى – 48 43 26, سارىارقا اۋدانى – 48-43-92. سونداي-اق, «112» جەدەل قىزمەتىنە دە تەلەفون شالۋعا بولادى.
سۋ باسۋ قاۋپى قاردى ۋاقتىلى تازالاماۋدان تۋىندايدى
قانات دايىروۆ:
– مەن ۇركەر تۇرعىن الابىندا تۇرامىن. بىلتىر وسى اۋماقتى سۋ الىپ كەتىپ, ءبىراز اۋرەگە سالدى. بيىل دا سول جاعداي قايتالانا ما دەپ قورقىپ وتىرمىز….
– الدىڭعى جىلداعى جاعدايدى ەسەپكە الا وتىرىپ, استانادا سۋ باسۋى ىقتيمال 34 اۋماق انىقتالىپ وتىر. ءوزىڭىز ايتىپ وتىرعان ۇركەر تۇرعىن الابىنىڭ سەكتور-2 اۋماعى دا سولاردىڭ قاتارىندا. بۇعان قوسا, ەسىل اۋدانى بويىنشا شۇبار تۇرعىن الابى, قورعالجىن تاس جولى, ش.بەيسەكوۆا كوشەسى مەن سىعاناق كوشەسى دە سۋ باسۋ قاۋپى بار اۋماققا ەنىپ وتىر. ال الماتى اۋدانى بويىنشا سۋ باسۋى مۇمكىن 19 ۋچاسكە انىقتالدى. وسى اۋماقتا ورنالاسقان ۇيلەردىڭ سانى – 101. بۇل اۋماقتار تەگىس قاتاڭ قاداعالاۋعا الىنعان. استانا قالاسى اكىمىنىڭ ورىنباسارى قوسمان ايتمۇحامەتوۆتىڭ كۇندەگى جۇمىسى وسى نىسانداردى ارالاپ كورۋدەن باستالادى. ءبىر سوزبەن ايتقاندا, قالالىق اكىمدىك بىلتىرعى كۇزدەن باستاپ كوميسسيا قۇرىپ, سۋ باسۋ قاۋپى بار اۋماقتاردى انىقتاعان. سودان باستاپ جۇمىستار جۇرگىزىلىپ جاتىر. بۇل شارۋالاردىڭ قاتارىنا نوسەر كوللەكتورلارىن, سۋ اعىزۋ ارىقتارى مەن قۇبىرلاردى تازالاۋ, قاۋىپ تۋدىراتىن تۇستارعا جىلجىمالى سۋ سورعىش ستانساسىن ورناتۋ, گيدروتەحنيكالىق قۇرىلعىلاردى دايىنداۋ جانە تەكسەرۋ, تاعى باسقالار جاتادى. بيىل سۋ تاسقىنىنا قارسى شارالاردى جۇرگىزۋگە 722,251 ملن تەڭگە ءبولىندى. ال جۇمىلدىرىلعان تەحنيكانىڭ سانى – 2284. ەگەر سۋ باسۋ جاعدايى تۋىنداسا, توتەنشە جاعدايعا ساقاداي ساي وتىرعان 1 096 ادام بار. ونىڭ 120-سى – ءبىزدىڭ توتەنشە جاعدايلار دەپارتامەنتىنەن.
اقجىگىت بولاتبايۇلى:
– استانادا قانداي دا ءبىر توتەنشە جاعداي بولا قالسا, قالا بۇعان قانشالىقتى دايىن؟
تابيعي اپاتتان زارداپ شەككەندەرگە قانداي كومەك كورسەتىلەدى؟
– قانداي دا ءبىر توتەنشە جاعداي تۋا قالسا, وندا وسىعان بايلانىستى ارنايى كوميسسيا قۇرىلادى. تابيعي اپاتتان زارداپ شەككەندەر قاراۋسىز قالمايدى. ولارعا بەرىلەتىن مەملەكەتتىڭ كومەگى بارشىلىق. مىسالى, قيىندىققا تاپ بولعاندارعا قوناقۇيلەردەن ورىن بەرۋ قاراستىرىلعان. وسى جونىندە الدىن الا جاسالعان مەموراندۋمدار دا بار.
باقىت تۇرسىنباەۆا:
– ءوز اۋلاسىنداعى قاردى سىرتقا شىعارىپ تاستاۋعا ەرىنەتىندەرگە نەگە شارا قولدانبايسىزدار? ەرتەڭ ولاردىڭ تاۋ بولىپ ۇيىلگەن قارى ەرىپ, ءبىزدىڭ دە ءۇيدى سۋ الىپ كەتۋ قاۋپءىن تۋعىزباي ما؟ جەر ءۇيدىڭ تۇرعىندارىن ايتامىن.
– وكىنىشكە قاراي, ەشكىمدى دە اۋلاسىنداعى قاردى تازالاپ تاستاۋعا ماجبۇرلەي المايمىز. بۇل – ءار تۇرعىننىڭ سانا-سەزىمىنە بايلانىستى دۇنيە. ءبىزدىڭ قولىمىزدان كەلەتىنى – ءۇي-ۇيلەردى ارالاپ, ءتۇسىندىرۋ جۇمىستارىن جۇرگىزۋ. جالپى, ءار ادام قاۋىپسىزدىگىن الدىمەن ءوزى ساقتاۋى كەرەك. وسىعان كەلگەندە تۇرعىنداردىڭ كوپشىلىگى قىرسىزدىق تانىتاتىنى قىنجىلتادى. كۇنى كەشە ءبىز ۇركەر تۇرعىن الابىنداعى سۋ باسۋى ىقتيمال اۋماقتا ورنالاسقان ۇيلەردى ارالادىق. ءبىر ءۇيدىڭ سۋ استىنا قالماۋى ءۇشىن اينالاسىنا ۋاقىتشا بوگەت ورناتۋ جۇمىستارىن جۇرگىزىپ, 500-دەي قاپ توسەدىك. شىنتۋايتىندا, ءۇيدى سۋ الۋ ىقتيمالدىلىعى كوبىنە اۋلاداعى قاردى تازالاماۋدان تۋىندايدى. سوندىقتان سۋ تاسقىنىنىڭ الدىن الۋعا تۇرعىندار دا اتسالىسسا دەيمىز.
ساقتانساڭ – ساقتايدى
بوتا قايىربەكوۆا:
– ءورت سوندىرۋشىلەردىڭ ۋاقىتىنان كەشىگەتىنى, ماشينالاردىڭ دايىن بولماي, قايتا–قايتا سۋ تولتىرۋعا كەتەتىنى كەيدە سىنعا ۇشىراپ جاتادى…
– بۇل جۇرتشىلىقتىڭ اراسىندا قالىپتاسقان جاڭساق پىكىر دەر ەدىم. سەبەبى, وسى ماسەلەنى العا تارتىپ, شاعىمدانعان ادامدارعا ءوزىمىزدىڭ كەلىپ جەتۋ ۋاقىتىنان كەشىكپەگەنىمىزدى تالاي دالەلدەپ شىققانىمىز بار. سەبەبى, ءورت شىققانى تۋرالى حابار ديسپەتچەرلىك بولىمگە كەلىپ تۇسىسىمەن, ءورت سوندىرۋشىلەردىڭ قاشان شىعىپ, دىتتەگەن جەرىنە قاي كەزدە جەتكەنىنىڭ ءبارى ديسپەتچەردە جازىلىپ, قاتتالىپ تۇرادى. ءبىز قولىمىزدان كەلسە, جالىن ورانعان جەرگە جىلدام جەتكىمىز-اق كەلەدى. بىراق جولداعى كەپتەلىس پەن جۇرگىزۋشىلەردىڭ مادەنيەتى كەدەرگى كەلتىرەتىن جاعدايلار از ەمەس. كەيبىر كولىك جۇرگىزۋشىلەرى دابىل بەلگىسىن قوسىپ تۇرعان ءورت ءسوندىرۋ ماشيناسىنا جول بەرۋدىڭ ورنىنا ودان وزامىن دەپ جولدى كەس-كەستەيتىنىن قايتەرسىڭ.
ال, سۋ تولتىرۋ ماسەلەسىنە كەلسەك, تەحنيكالارىمىز ءاردايىم ساقاداي ساي تۇرادى. الايدا, ولاردىڭ سۋى – ولشەۋلى. ءبىر سەكۋندتا 40 ليتر سۋ شاشاتىن ءورت ءسوندىرۋ كولىگى 4-5 مينۋتتىڭ ىشىندە-اق 4 توننا سۋدى جوق قىلادى. ءبىر مينۋتتا ءبىر توننا سۋ شاشىلادى. بۇل – قاس-قاعىم ءسات. ادامدار سۋ سەپتى دەپ ويلاپ تا ۇلگەرمەيدى. كوزدى اشىپ-جۇمعانشا سۋىن ءبىتىرىپ, گيدرانتتاردان سۋ تولتىرۋعا بارا جاتقان كولىكتەرىمىز بىلايعى جۇرتشىلىققا باسقاشا اسەر قالدىرسا كەرەك.
نۇرلان تۇرعىنباەۆ:
– انەبىر جىلدارى استانالىق ءبىر ازامات گاز بالونى جارىلعاننان ءبىر كوزىنەن ايىرىلعانىن ەستىدىك. قازىر گاز تولتىرعان بالوندى كىم كورىنگەن ساتىپ ءجۇر. ونىڭ قاۋىپسىزدىگى تەكسەرىلە مە؟
– ءسىز دۇرىس بايقاعانسىز. راسىمەن, قازىر استىندا كولىگى بار كەز كەلگەن ادام گاز بالونىن تيەپ الىپ, ساتاتىن بولدى. كەڭەس وكىمەتى كەزىندە ءار ۇيدەگى گاز پليتاسى ەسەپتە تۇراتىن. ارنايى مەكەمەنىڭ وكىلدەرى گاز قوندىرعىسىن اي سايىن تەكسەرىپ, مايلاپ, ۋاقىتىندا اۋىستىرىپ وتىراتىن. گاز بالونىن دەر كەزىندە اۋىستىرىپ, تۇبىندە تۇنىپ قالاتىن قالدىقتاردان تازارتىپ وتىرۋ قاجەت. ءارى بالوننىڭ مولشەرى 8 كگ بولسا, ودان ارتىق گاز تولتىرۋعا بولمايدى. مىنە, وسىنداي قاراپايىم ەرەجەلەردى ساقتاسا, گاز – قاۋىپسىز دۇنيە. بىراق قازىر گاز اتاۋلى قاراۋسىز قالدى. ءوزىڭىز ايتقانداي, قالاعان ادام گازدى ساتۋمەن, تاراتۋمەن, ۇلەستىرۋمەن اينالىسىپ ءجۇر. وسى ماسەلەنى ەسكەرە كەلە, قالالىق اكىمدىك تۇرعىن ءۇي ينسپەكتسياسى باسقارماسىندا گاز جونىندەگى ءبولىم اشۋدى قاراستىرۋدا. ەگەر جوسپار جۇزەگە اسسا, گازعا بايلانىستى ماسەلەلەر رەتكە كەلەدى دەگەن ويدامىن.
جادىرا ءالجاپاروۆا:
– كۇن جىلىنعاندا سۋعا ءتۇسۋ ماۋسىمى باستالادى. جازدا ەسىل وزەنىنە شومىلۋ قانشالىقتى قاۋىپسىز?
– ءبىز بيىلعى مامىر ايىنان باستاپ سۋعا شومىلۋعا بايلانىستى قاۋىپسىزدىك شارالارىن كۇشەيتە باستايمىز. تۇرعىندار اراسىندا تۇسىندىرمە جۇمىستارىن جۇرگىزىپ, مەكتەپتەردە ينتەراكتيۆتى ساباقتار وتكىزەتىن بولامىز. سۋعا شومىلعاندا وعان رۇقسات بەرىلگەن جەرلەرگە عانا بارعان ءجون. «قۇداي ساقتانعاندى ساقتايدى» دەيدى. ءار ادام وزىنە اباي بولعانى ءجون. الدا تۇرعىنداردىڭ قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتە ءتۇسۋ ءۇشىن تاعى ءبىر سۋ-قۇتقارۋ قىزمەتىن اشۋ جوسپارلانۋدا. سۋعا شومىلۋ ماۋسىمىنا بايلانىستى باسقا دا مالىمەتتەردى الداعى ۋاقىتتا اقپارات قۇرالدارى ارقىلى قوسىمشا حابارلايتىن بولامىز.
قىمبات توقتامۇرات
