ونەر جولىنا قالاي ءتۇستiڭiز؟
لاۋرا, ستۋدەنت
– بالا كەزiمنەن ونەرگە قۇشتار بولدىم. ءاربiر ادامنىڭ ارمانى بولادى عوي. مەنi دە كiشكەنە كۇنiمنەن اكتەر بولسام دەگەن ارمانىم العا جەتەلەدi. سول ارماننىڭ جەتەگiندە ءجۇرiپ, ونەردiڭ كەمەسiنە مiندiك. ەلۋباي ومiرزاقوۆ, ءاسانالi ءاشiموۆ, ءانۋار مولدابەكوۆ, شاكەن ايمانوۆ سىندى اعالارىمىزدىڭ ونەرiنە ءتانتi بولىپ, ەلiكتەپ وستiك. انانىڭ اق سۇتiمەن دارىعان قاسيەت, دالانىڭ, تابيعاتتىڭ بەرگەن دارىنى ونەردiڭ ناعىز ولكەسiنە الىپ كەلگەن جايى بار.
ۇلىڭىز ماعجاندى دا جاقسى بiلەمiز. كەزiندە «حابار» ارناسىنداعى «ۇيات بولماسىن» باعدارلاماسىندا جارق ەتiپ كورiنiپ, كوپشiلiكتi ونەرiمەن سۇيسiنتكەن بالاڭىزدىڭ بولاشاعىنان نە كۇتەسiز؟
سۇڭقار ەسەن, وقىرمان
– جاسىراتىنى جوق, كەي ادامدار ونەرi جوق بالالارىن سۇيرەلەپ جۇرەدi. كەزiندە وسى باعدارلاماعا بالالاردى iرiكتەگەندە سىننان ءوتiپ, تەاتردا كiشكەنە بالالاردىڭ ءرولiن سومداپ كورiنiپ جۇرگەن بالا ەدi. بويىندا قان بار عوي. بولاشاعىن ءدوپ باسىپ ايتا المايمىن. ءوزi دە «اكە, بiر اللا عانا بiلەدi» دەپ قويادى. ەندi بولاشاق ەنشiسiندە عوي. «اتادان ۇل تۋسا يگi, اتا جولىن قۋسا يگi» دەمەكشi, سوڭىمنان ەرگەن تۇياعىمنىڭ بولاشاعىنا ۇلكەن ۇمiتپەن قارايمىن.
بiر سۇحباتىڭىزدا «اتاق دەگەنگە اسا قىزىعا بەرمەيمiن» دەگەن ەكەنسiز. نەگە؟
جاسۇلان اكراموۆ, وقۋشى
– راس, مەن اتاق iزدەگەن ادام ەمەسپiن. اتاقتى جاقسى كورەتiن ادامدار بار. ال مەنi وقىتقان ۇستازىم ولاي تاربيەلەگەن جوق. ستۋدەنت كەزiمدە ازەربايجان مامبەتوۆ اعام ءوزi شاقىرعان. سوندا شولپان جانداربەكوۆا «سەنi ازەكەڭ ۇلكەن شاڭىراققا الىپ بارا جاتىر. بويىڭدا قاسيەت, ونەر بولعاننان كەيiن بارا جاتىرسىڭ. قولپاش ءسوز, ماقتاۋ ايتىلسا, داندايسىما. اتاق ءۇشiن ەمەس, اتاق سەن ءۇشiن قىزمەت ەتسiن. سەن جۇمىسىڭا ادال بولساڭ, ءوزi-اق كەلەدi» دەدi. سوندىقتان تەاتردىڭ ءتول بالاسىمىن دەپ ايتا الامىن. «دارىن» سىيلىعىن دا جاسىم ءوتiپ كەتكەننەن كەيiن بەردi. ودان كەيiن مۇقاعالي اتىنداعى سىيلىق, «قر ەڭبەك سiڭiرگەن قايراتكەرi» اتاعىن الدىم. بۇل دا بiر ەڭبەكتiڭ ولشەۋiشi شىعار. يتاليالىق البەرت كاينەر: «اتاق – قوعامدىق, ساياسي ورتانىڭ ويلاپ تاپقان ويىنشىعى» دەگەن ەكەن. ەندi.. ەلەنiپ, ماراپاتتالىپ جاتساق, وكiمەت پەن حالىقتىڭ ونەرiمiزدi باعالاعانى بولار.
بۇگiنگi ونەر ادامدارىنىڭ دەنi توي-تومالاققا بارىپ, قوسىمشا تابىس تابادى. بۇعان سiزدiڭ كوزقاراسىڭىز قانداي؟ توي باسقارۋعا بارىپ تۇراسىز با؟
حاليما, وقىرمان
– وتiرiك ايتا المايمىن, بارىپ تۇرامىن. ەگەر تەاترداعى جالاقىم جەتiپ تۇرسا, بارماس ەدiم. تويعا ماتەريالدىق جاعىنان سەپتiگi بار دەگەن ماقساتپەن بارامىز. تويدى دا كەز كەلگەن ادامعا باسقارتپايدى. ءسوزدiڭ انىعىن, كوڭiلدiڭ جارىعىن بەرەتiن ادامعا باسقارتادى. بابالارىمىز «توي –تاربيەنiڭ باسى» دەپ ايتقان. ناعىز قازاقتىڭ تويى ءدال قازiرگiدەي بالدىر-باتپاق ەمەس. بۇگiندە اسابالىقتى كاسiپ قىلىپ العانداردىڭ قاتارى كوبەيدi عوي. وكiنiشكە قاراي, قازiرگi تويلاردىڭ كوپشiلiگi جەڭiل-جەلپi ءوتiپ جاتادى. تاۋەلسiزدiك العالى جاستارىمىز يماندىلىققا بەت بۇرىپ جاتىر عوي. جاقسى باعىتقا بۇرىلسا, ءبارi قالپىنا كەلەر.
سiزدi قوعامنىڭ بiر مۇشەسi رەتiندە نە الاڭداتادى؟ ومiردەن نە ءتۇيدiڭiز؟
سانiمگۇل تولەۋ, مۇعالiم
–«جالعىز قالعىڭ كەلسە, شىندىقتى ايت» دەيدi. قازiر زامانعا قاراي ادامدار تىم جاعىمپاز, جىلپوس بولىپ بارادى. بەتiڭە قاراپ كۇلiپ الىپ, كوزiڭدi الا بەرە جاماندايتىنى بار. قوعامداعى بولسىن, تەاترداعى بولسىن, وسىنداي كەلەڭسiزدiكتەردi كورسەم, شىداي المايمىن. كوپ اتالماي كەتكەن اقىن ومiرزاق قوجامۇراتوۆتىڭ مىنانداي بiر ولەڭ جولى ەسiمە ءتۇسiپ وتىر:
«سەن باستىعىڭدى ايتتىڭ,
جاعىنىپ جالپاڭدايتۇعىن,
مەن جاستىعىمدى ايتتىم,
تاۋلاردى تالقاندايتۇعىن,
بiلە كەت,
اقىلدان اداسقانداردىڭ,
اجالدان اداسپايتىنىن.
تاق ءۇشiن تالاسقانداردىڭ,
تابىتقا تالاسپايتىنىن».
ساتقىندارى ساتىلاپ ورلەپ, جانتىقتارى ءالi دە ولمەگەن ەلمiز. بiر باسشى كەلسە, سونىڭ قولتىعىنا كiرiپ الادى دا, كەلەسi باسشى كەلگەندە وپ-وڭاي ساتىپ جiبەرەدi. وسىنداي مiنەزدەردi كورگەندە تۇلا-بويىڭ ءتۇرشiگەدi. قازiر بايقاساڭىز, قۇدايدان گورi قىزمەتi ۇلكەندەرگە تابىنۋ باسىم, اقشانى جاقسى كورەتiندەر كوپ. ءارينە, اقشا كەرەك ەمەس دەپ ايتا المايمىن, بiراق اقشانىڭ قۇلىنا اينالۋعا بولمايدى عوي. بۇل – مەنiڭ تەك جاقسى كورiنۋ ءۇشiن ايتىپ جاتقان ءسوزiم ەمەس, ومiردەن تۇيگەن ويىم.
انشiلەر قاۋىمى تەاترعا جيi كەلiپ تۇرا ما؟
بەكزات, ستۋدەنت
– انشiلەر كوپ كەلەدi دەي المايمىن. تەاترعا جيi كەلەتiندەردiڭ iشiندە سايات مەدەۋوۆ پەن تامارا اساردى ەرەكشە اتار ەدiم. رەسەيدە اكتەرلەر مەن انشiلەر ۇشتاسىپ, ونەرلەرiن ءبولiسiپ جاتادى. بiزدە انشiلەر – بiر الەم, اكتەرلار – بiر الەم. اركiم ءوز بەتiنشە ءومiر سۇرۋدە. باتىس ەلدەرiندە, ەۋروپادا مادەنيەتتiڭ دەڭگەيi تەاترمەن ولشەنەدi ەكەن. بiزدە ونداي مادەنيەتكە جەتە قويعان جوق. اسiرەسە, شەنەۋنiكتەر تەاترعا كەلمەيدi.
سiزدi اكتەر عانا ەمەس, ءانشi رەتiندە دە جاقسى تانيمىز. سiزگە بۇل ەكەۋiنiڭ قايسىسى جاقىن؟
ابىلاي ەسبولۇلى
– مەن – ەڭ بiرiنشi اكتەرمiن. ءانشi ەمەسپiن. بالا كۇنiمiزدەن اتالارىمىزدىڭ ۇيرەتۋiمەن, ءان ايتىپ وستiك. ءان ادامنىڭ ءومiرiندەگi اجىراماس سەرiگi عوي. ينستيتۋت قابىرعاسىندا جۇرگەندە ءتاپ-ءتاۋiر ءان سالاتىنمىن. كەيiن كەلە سيرەتە باستادىم. قازiرگi اندەرiمنiڭ كوبi سپەكتاكلگە ارنالىپ جازىلعان. ءان ايتايىن دەپ ارنايى بەل شەشiپ كەلگەنiم جوق.
رولگە قالاي دايىندالاسىز؟
ەركiن جاپاروۆ
– اكتەردi اكتەر ەتەتiن – ءرولi. ول ىلعي iزدەنiستە, وي ۇستiندە ءجۇرۋi كەرەك. بۇل ءوزi – بەيمازا ماماندىق. اسقار توقپانوۆ: «اكتەر – جاھان دالانىڭ ساياحاتشىسى» دەۋشi ەدi. باققوجا اعامىزدىڭ «ءومiرزاياسىندا» ويناعاندا جۇيكە اۋرۋلارىنىڭ اۋرۋحاناسىندا تۇنەدiم. «جۇرەيiك, جۇرەك اۋىرتپاي» سپەكتاكلiندە قارتتار ۇيiنە باردىم. رولگە دايىندالۋ – قويىلىمنىڭ جانرىنا تiكەلەي بايلانىستى. سوندىقتان, تاريحي پەسالاردا تاريحي كiتاپتاردى وقىپ, تاريحي فيلمدەردi كورەمiن. Iزدەنبەي, زەرتتەمەي ادام ءرولگە كiرە المايدى. وندا ءرولiڭiز ءساتسiز شىعادى.
كiتاپ وقيسىز با؟
جانار, وقۋشى
– كiتاپ وقۋعا ارقاشان ۋاقىت تابامىن. ۇيگە بارعاندا كiتاپقا قاراماسام, ۇيىقتاي المايمىن. ءتۇسiرiلiمنەن نەمەسە قويىلىمنان شارشاپ كەلسەم دە, كiتاپ وقيمىن. بiر شىعارمانى وقىپ, سونىڭ iشiندەگi جاقسى ايتىلعان ويدى, ساناعا سiلكiنiس بەرەر پiكiردi كەزدەستiرسەم, شارشاعانىم باسىلادى. بۇل – بالا كەزiمنەن بەرگi قالىپتاسقان عادەتiم. قاتتى شارشاپ, مۇرتتاي ۇشاتىن كەزدەر بولماسا كiتاپ بەتiن اشپاي ۇيىقتامايمىن.
قازiر مىرزاگەلدi كەمەل اعامىزدىڭ 6 تومدىق جيناعىن, يران-عايىپتىڭ ولەڭدەرiن وقىپ ءجۇرمiن.
كەزiندە تەاتر ساڭلاقتارىنىڭ بiرازىمەن ارiپتەس بولدىڭىز. ساحنادا بiرگە ونەر كورسەتتiڭiز. ولاردىڭ ساحنادا ويناۋى مەن بۇگiنگi تەاترعا جاڭا كەلگەن جاستاردىڭ ويىنىن سالىستىرىپ وتىراسىز با؟
نۇرلان ءنادiروۆ, وقۋشى
– تەاتردىڭ قالىپتاسۋ تاريحىنىڭ ءوزi بiرنەشە بۋىننان قۇرالعان عوي. تەاتردىڭ قازىعىن قاعىپ, كەرەگەسiن تۇرعىزىپ, ۋىعىن تiگiپ, شاڭىراعىن كوتەرگەندەر بار. قاللەكيلەر, ەلەعاڭدار, ودان بەرگi اسانالi ءاشiموۆ, ءسابيرا مايقانوۆا, بيكەن ريموۆا, ۋايس سۇلتانعازين, ءسابيت ورازباەۆ, تۇڭعىشباي جامانقۇلوۆ سىندى اعا-اپالارىمىز – بۇلاردىڭ بارلىعى قازاق تەاترىنىڭ ايناسى بولعان جاندار. ولاردىڭ مەكتەبi وتە مىقتى بولاتىن. اكتەردiڭ ەڭ بiرiنشi قۇرالى – ساحناداعى ءۇنi, ءسوز قۇدiرەتi. وسى جاعىنان العاندا اعالارىمىز ەشكiمگە قامشى سالدىرمايتىن… بiز سول مەكتەپتەن وتتiك. ول بۋىندى تەاترعا بۇگiن كەلiپ جاتقان جاستارمەن سالىستىرۋعا كەلمەيدi. ويتكەنi, جاڭا كەلگەن اكتەرلەر كوبiنە ءسوزدەرiن كورەرمەنگە جەتكiزە المايدى. تiلدەرi جۇتاڭ, تاقىل-تۇقىل, جاتتاعانىن ۇمىتسا, ءارi قاراي جالعاي الماي قالادى. مۇمكiن وسىعان وراي ۇلكەندەر تاراپىنان وسى ماندەگi سىن ايتىلعان شىعار. بۇل – بiزدەن كەيiن جاقسى اكتەر شىقپايدى دەگەن ءسوز ەمەس, ول ءاركiمنiڭ ءوزiنiڭ ازاماتتىعىنا سىن, بiزدەن كەيiن دە نەبiر سىرشىل اكتەرلەردiڭ تۋاتىنى كامiل. بiراق كەشەگi ساڭلاقتاردىڭ ۇنiندەي قازiرگi ساحنادا ءۇن جوق.
ازiرلەگەن گۇلجان راحمان