تاۋەلسىزدىك العان العاشقى جىلداردا قازاقستاندا ادامنىڭ تاڭداۋ ەركىن وزىنە قالدىرۋ ماقساتىندا ەلىمىزدە بارلىق دىنگە بىردەي ەسىك اشىلدى. كەيىننەن قازاقستان ءدىني جانە ساياسي تۇرعىدا ءوزىنىڭ كوپتارماقتى ۇستانىمىن اشىق ءارى جاريالى تۇردە مالىمدەگەن سوڭ, ءدىني اعىمدار تىپتەن كوبەيە باستادى. ءدىن اتىن جامىلعان ميسسيونەرلەر, نەشە ءتۇرلى باعىتتى ۇستانعان ءدىني توپ وكىلدەرى لەك-لەگىمەن كەلىپ, ەلىمىزگە قونىس تەبە باستادى. ءسويتىپ, ۋاقىت وتە كەلە ولار قازاقستان قوعامىنىڭ اجىراماس بولىگىنە اينالدى. ارينە, ءتۇرلى اعىمدار مەن بۇرىن حالىق اراسىندا بەلەڭ الىپ كورمەگەن دىندەردىڭ اعىلىپ كەلۋى – ءبىر جاعىنان ەلدىڭ تۇتاستىعى مەن قاۋىپسىزدىگىنە سەلكەۋ تۇسىرەتىن قاۋىپتى قۇبىلىس. ەكىنشى جاعىنان, كىم قانداي دىنگە بەت بۇرام دەسە دە, ول – ءار ادامنىڭ ءوز قۇقىعى. ءوز جاستارىمىزدى ءتۇرلى ءدىني اعىمدار مەن بەيمالىم دىندەرگە بەت بۇرۋىنان ساقتاندىرا وتىرىپ, ەلدىڭ ىشكى تۇراقتىلىعى ءۇشىن, بارشا ازاماتتاردىڭ ءدىني سەنىم بوستاندىعىنا كەپىلدىك بەرەتىن اتا زاڭىمىزدىڭ ءتيىستى باپتارىن بۇلجىتپاي ورىنداۋ ءۇشىن ولاردىڭ بارلىعىنا تەڭ قاراۋعا ءتيىسپىز. باسقانى بىلاي قويعاندا, سوناۋ توقسانىنشى جىلداردان باستاپ, وڭتۇستىگىمىزدەگى كورشى مەملەكەتتەردە ءتۇرلى ءدىني ەكسترەميستىك ۇيىمداردىڭ ناسيحاتىن ورىستەتۋى, سونىڭ سالدارىنان اسىرە ءدىني ۇيىمداردىڭ ول ەلدەردەگى تۇراقتىلىققا قاۋىپ ءتوندىرۋى ەلدى ەلەڭ ەتكىزگەن. بۇل قاۋىپتەن, ارينە, ساباق الماسا بولمايدى. الايدا, وسى جولدا ساقتانۋ كەي جەرلەردە ازاماتتاردىڭ ءدىني سەنىمىنە شەكتەۋ قويۋ دەپ تانىلدى. ال, نەگىزىندە قاۋىپتەن ساقتانۋ – ءدىني سەنىمگە شەكتەۋ قويۋ ەمەس, جاس ۇرپاقتى قاۋىپتى ءدىني اعىمداردان ساقتاندىرا وتىرىپ, وزگە ءدىن وكىلدەرىنە سەنىممەن, تۇسىنىستىكپەن قاراۋ قاجەتتىلىگىن سەزىندىرۋ. سول سەبەپتى دە, 1990 جىلداردىڭ باسىنان باستاپ مەملەكەت قۇقىق قورعاۋشىلاردىڭ جۇمىستارى ارقىلى دىنارالىق قاقتىعىستاردىڭ الدىن الۋعا عانا ەمەس, وسىناۋ اسا كۇردەلى سالاداعى قاتىناستاردىڭ ۇندەستىگىن ورناتۋعا بارىنشا كىرىسىپ, وسى ماقساتتا كۇش جۇمساۋعا ءتيىس ەدى. ارينە, قازاقستان – زايىرلى مەملەكەت. ول بويىنشا ءدىن مەن مەملەكەتتىڭ اراسى اجىراتىلعان. دەگەنمەن, ءدىن سول مەملەكەتتىڭ ىشىندە ءومىر ءسۇرىپ وتىرعان قوعامعا مەيلىنشە ىقپالعا يە بولعاندىقتان, ونى مۇلدەم قاپەردەن شىعارۋعا تاعى بولمايدى. 2000 جىلى ۇكىمەتتىڭ قاۋلىسىمەن ءدىني بىرلەستىكتەرمەن بايلانىس جونىندەگى ارنايى كەڭەس قۇرىلىپ, قازاقستانداعى ءدىني ۇيىمدار مەن مەملەكەتتىڭ ءوزارا قاتىناسىنا جاڭا سەرپىن بەرىلدى. وسىناۋ اقىلداستىق ورگانىنا ەلدەگى ىشكى تۇراقتىلىقتى قامتاماسىز ەتۋ, دىنارالىق قاتىناستارعا ءوزارا ۇندەستىك پەن بايسالدىلىقتى نەگىز ەتۋ, ءدىن سالاسىنداعى احۋالدى زەرتتەۋ, مەملەكەتتىك ورگاندارعا ازاماتتاردىڭ ار-ۇجدان جانە ءدىن ەركىندىگىن قامتاماسىز ەتۋگە بايلانىستى ناقتى ۇسىنىستار ازىرلەۋ سەكىلدى ماڭىزدى مىندەتتەر جۇكتەلدى. قازاقستان اۋماعىندا ءدىني بەتپەردە جامىلعان, شىن مانىندە رۋحاني دۇنيە مەن ادامداردىڭ نانىم-سەنىمدەرىنە ەشبىر قاتىسى جوق ءتۇرلى لاڭكەستىك ۇيىمداردىڭ قىزمەتتەرىن ورىستەتۋىنە توسقاۋىل قويۋ ماقساتىندا كوپتەگەن شارالار اتقارىلدى. قازاقستاننىڭ دىنارالىق قاتىناس سالاسىنداعى ساياساتىنىڭ تۇجىرىمداماسى تمد اۋماعىنداعى باسقا دا مەملەكەتتەردىڭ وسى تاقىلەتتەس جۇمىستارىنا ۇلگى رەتىندە الىنۋى بۇل باعىتتاعى شارالاردىڭ مەيلىنشە ءتيىمدى بولعانىن وزگەلەردىڭ دە مويىنداعانى دەپ ءتۇسىندىرىلدى. بۇل رەتتە قازاقستاننىڭ دىنارالىق تاتۋلىق سالاسىنداعى تاجىريبەسى تەك ەلدىڭ ىشكى تۇراقتىلىعىن ساقتاۋ ءۇشىن ەمەس, حالىقارالىق قاۋىمداستىققا, الەم ەلدەرىنە دە بارىنشا پايدالى بولىپ شىقتى. سوندىقتان دا, قازاقستان پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ باستاماسىمەن استانادا بىرنەشە مارتە وتكەن الەمدىك جانە ءداستۇرلى دىندەر قۇرىلتايى الەمنىڭ ءار تۇكپىرىنەن كەلگەن ءدىنباسىلاردىڭ قولداۋىنا يە بولدى. دىندەر سەزى جىل وتكەن سايىن وزىنە تىلەكتەستەردىڭ, وعان قاتىسىپ, پىكىر الىسۋعا ىقىلاستى ءدىن جەتەكشىلەرىنىڭ سانىن كوبەيتىپ كەلە جاتىر. الەمدىك جانە ءداستۇرلى دىندەر كوشباسشىلارىنىڭ قۇرىلتايلارى وسىناۋ يگى ۇردىسكە بۇۇ, مۇددەلى حالىقارالىق جانە ايماقتىق ۇيىمدار, ءتۇرلى ەلدەردىڭ ۇكىمەتتەرى مەن قوعامدىق ۇيىمدارىنىڭ تاراپىنان دا قولداۋعا يە بولعانى اتاپ كورسەتىلگەن ماڭىزدى قۇجاتتار قابىلداندى. وندا ءتۇرلى دىندەردىڭ وكىلدەرى بەيبىتشىلىكتىڭ بەسىگى اتانعان قازاقستان جەرىندە وي توعىستىرىپ, اقىل قوسا وتىرىپ, بارشا ادامزات بالاسى جاڭا مىڭجىلدىقتا بەيبىت ءومىر ءسۇرۋى ءۇشىن وركەنيەتتەر اراسىنداعى سۇحباتتاستىققا ءۇن قوسۋى, رۋحاني جانە مادەني قۇندىلىقتاردى دامىتۋ جونىندەگى ىنتىماقتاستىقتى نىعايتۋعا كۇش سالۋى قاجەتتىگى ناقتىلانعانى ايتىلدى. باسقانى بىلاي قويعاندا, وسىناۋ دۇنيەجۇزىلىك دەڭگەيدەگى اۋقىمدى فورۋمنىڭ قازاقستان جەرىندە ءوتۋىنىڭ ءوزى ءبىزدىڭ ەلىمىزدىڭ الەمدىك دىندەردىڭ ءوزارا ىنتىماقتاستىعىن ارتتىرۋ جانە ءدىني بايسالدىلىعى جونىنەن كۇللى الەم الدىندا ۇلكەن بەدەلگە يە بولعانىن, سونىمەن قاتار, جالپى حالىقارالىق ساحنادا وزىندىك ورنى بار ەلگە اينالعانىن كورسەتتى. وسى ايتۋلى جيىنداردا سويلەگەن سوزدەرىندە قازاقستان باسشىسى نۇرسۇلتان نازارباەۆ قازاق ەلى قاي زاماندا دا مەملەكەتتىك ساياساتتا بايسالدىلىق, كەلىسىم, تۇسىنىستىك سەكىلدى قۇندى قاعيدالاردى باسىم باعىت رەتىندە تۋ ەتىپ ۇستاپ كەلە جاتقانىن, بولاشاقتا دا وسى ۇستانىمنان اينىمايتىنىن مالىمدەدى. بۇل جۇمىستى قازىر بەرتىندە قۇرىلعان ءدىن ىستەرى جونىندەگى اگەنتتىك جالعاستىرىپ كەلە جاتىر. جالپى العاندا قازاقستاننىڭ ۇلتارالىق جانە دىنارالىق تاتۋلىقتى تۋ ەتكەن ءتاجىريبەسى قازىردىڭ وزىندە كوپتەگەن مەملەكەتتەرگە ۇلگى اتانىپ, بەلدى عالىمدار مەن ساراپشىلاردىڭ زەرتتەۋ نىساندارىنا اينالىپ كەلەدى. تاۋەلسىز مەملەكەتتى اياقتان تۇرعىزۋ ءۇشىن تالماي ەڭبەك ەتىپ كەلە جاتقان قازاقستان پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازارباەۆ دىنارالىق جانە ۇلتارالىق تاتۋلىق سالاسىندا وراسان زور جەتىستىكتەرگە جەتتى. بۇگىندە قازاقستان — دىنارالىق احۋالى تۇراقتى, ءتۇرلى ۇلتتار مەن ۇلىستار, ءتۇرلى ءدىن ۇستانۋشىلار اراسىندا ءوزارا تۇسىنىستىك ورناعان بەيبىت ەل. مۇنىڭ ءبارى, ارينە, ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ ارقاسى. ءنازيرا سايلاۋقىزى
ۇقساس جاڭالىقتار
Leave a Reply