سادىبەك تۇگەل,
جازۋشى-پۋبليتسيست:
– 1998 جىلى اقپان ايىندا ەلىمىز ءۇشىن ءمانى زور تاريحي شەشىم قابىلدانعان تۇستا ۇلى كوشپەن بىرگە ارقاعا قونىس اۋدارعاندى ءجون كوردىم. ماعان قالا اكىمىنىڭ ءباسپاسوز حاتشىسى بولۋدى ۇسىندى. كەلە سالا جەڭ ءتۇرىپ كىرىسكەن شارۋام سوڭعى ەكى-ءۇش اي كولەمىندەگى وتاندىق جانە شەتەلدىك باسپاسوزگە شولۋ جاساۋ بولدى. ويتكەنى, سول كەزدىڭ باستى تاقىرىپتارىنىڭ ءبىرى – ەل استاناسىنىڭ الماتىدان اقمولاعا كوشۋى. «ايف», «كومسومولسكايا پراۆدا», «نەزاۆيسيمايا گازەتا», «روسسيسكيە ۆەستي» جانە تاعى باسقا باسىلىمداردا جاڭا استاناعا بايلانىستى كەرەعار ماتەريالدار وتە كوپ جاريالاندى. سول سەبەپتى بارلىق جۋرناليستەردىڭ باسىن بىرىكتىرىپ, قالا تىرشىلىگىن ناسيحاتتايتىن ءباسپاسوز ءماجىلىسىن وتكىزۋدى قولعا الدىق. ونىڭ جارقىن مىسالى كوپ. سونىڭ ءبىرى – 1998 جىلدىڭ 16 اقپانىندا «جاستار» سارايىندا اقمولا قالالىق ءباسپاسوز كلۋبىنىڭ تۇڭعىش ءماسليحاتى تۇساۋىن كەستى. سودان بەرى اتالمىش كلۋب جۋرناليستەردىڭ ەكىنشى ۇيىنە اينالدى دەسەم دە بولادى. الەمدىك دەڭگەيدەگى سالماعى بار شەتەلدىك اقپارات قۇرالدارى وكىلدەرىن شاقىرىپ, باس قالا تۋرالى جان-جاقتى بايانداپ, ناسيحات جۇمىستارىن جۇرگىزۋمەن اينالىستىق.
ەستە قالعان قىزىقتىڭ ءبىرى – اقمولا قالاسىنىڭ حالىقارالىق تۇساۋكەسەر تويى. «تويدىڭ بولعانىنان بولادىسى قىزىق» دەگەندەي, بىرنەشە كۇن تۇڭعىش تۇساۋكەسەرگە دايىندىق جۇمىستارى جۇرگىزىلدى. بۇگىندە مۇنداي نەبىر ءتاتتى كەزەڭدەردى ساعىنىشپەن عانا ايتۋعا بولادى. حالىقتىڭ بىرلىگى, ەلباسى يدەياسىنىڭ دۇرىستىعى جانە باسقا دا ماقساتتار ەل دامۋىنىڭ جاقسى كورسەتكىشىنە قول جەتكىزدى.
f
f
f
نيكولاي تيحونيۋك,
وڭىرلىك دامۋ ءمينيسترى ورىنباسارىنىڭ كەڭەسشىسى:
– بۇرىنعى وبلىس ورتالىعى اقمولاعا العاش كەلگەن ادام الدىمەن شاتىرى جوق سامان ۇيلەردى اۋىزعا الۋشى ەدى. مەن دە وسىنداي ۇيدە تۋىپ-ءوستىم. وتباسىندا التى بالا وستىك. قالاداعى №6 مەكتەپتە وقىدىم. كەيىن ءبىلىم وشاعىمىز №11 مەكتەپ بولىپ, قايتا قۇرىلدى. قازىر دە سولاي اتالادى.
بالالىق شاعىم ەسىمە تۇسسە, ەلوردانىڭ كەشەگى كورىنىسى كوز الدىما كەلەدى. بۇرىنعى اقمولا قانداي ەدى؟ كوشەلەرى تار, جولدارى ويدىم-ويدىم. جاڭبىر جاۋسا بولدى, اينالا مي باتپاققا اينالىپ شىعا كەلەتىن. بالا كەزىمىزدە ءوزىمىز دە جۇردىك قوي, مىنا درۋجبا كوشەسىن شاڭداتىپ. تاۋىرلەۋ دەگەن كوشەلەر ورتالىقتا عانا بولاتىن. ورتالىعىمىز – قازىرگى قالا اكىمدىگىنىڭ عيماراتى ورنالاسقان جەر. سودان ءسال ۇزاساڭ بولدى, ويلى-شۇڭقىرلى جەرلەرگە تاپ بولاتىنسىڭ. ۇيلەردىڭ بيىكتىگى دە ءۇش قاباتتان اسپايتىن. قازىرگى بەيبىتشىلىك, رەسپۋبليكا داڭعىلدارىنىڭ بويىندا وڭكەي ءبىر قاباتتى ۇيلەر بولاتىن. قالانىڭ كورىكتى ورىندارى – ورتالىق پەن تەمىرجولشىلار سارايى جانە ۆوكزال ەدى. العاش تىڭ يگەرۋشىلەر سارايى بوي كوتەرگەندە, «نەتكەن ۇلكەن عيمارات» دەپ تاڭداي قاققانبىز.1200 ورىندىق عيمارات شاعىن شاھار تۇرعىندارىنا حان سارايىنداي كورىنگەنى راس. 1997 جىلى اقمولا ەلورداعا اينالعاندا تۇرعىنداردىڭ سانى 225 مىڭ ادام بولاتىن. ال قازىر – 800 مىڭعا جۋىق. مۇنىڭ ءوزى قالانىڭ قارقىندى ءوسىپ كەلە جاتقانىن اڭعارتسا كەرەك.
جالپى, ءوز باسىم اقمولانى باسىنا باق قونعان باقىتتى قالالاردىڭ بىرىنە بالايمىن. اسىرەسە, قۇرىلىس جاعىنان ايى وڭىنان تۋعان قالا. تىڭ يگەرۋ جىلدارى مۇندا تۋرا قازىرگىدەي قارقىندى قۇرىلىس جۇرگىزىلگەنى ەسىمدە. بەس قاباتتى ۇيلەردى العاش رەت سول كەزدە كوردىك. بىرىنەن كەيىن ءبىرى بوي كوتەرگەن عيماراتتارعا ەڭ جاقسى, ەڭ ساپالى قۇرىلىس ماتەريالدارى پايدالانىلدى. 60-جىلدارى الەمدىك قۇرىلىس سالاسىندا ۇزدىك بولىپ سانالعان ءىرى بلوكتى, قاڭقا-پانەلدى ۇيلەر العاش اقمولادا بوي كوتەردى. قالانىڭ العاشقى باس جوسپارىن سول كەزدە «قانى جەرگە تامباي تۇرعان» لەنينگرادتىڭ ساۋلەتشىلەرى جاسادى. قىسقاسى, بەس وبلىستىڭ باسىن بىرىكتىرىپ, تىڭ ولكەسىنىڭ ورتالىعى ەتۋ كوزدەلگەن اقمولانىڭ وركەندەۋىنە كۇللى كسرو بىلەك سىبانا كىرىستى. لەزدە بوي كوتەرىپ جاتقان قۇرىلىس نىساندارىنا, قاۋىرت جۇمىس ىستەپ جاتقان قۇرىلىسشىلارعا بالا بىتكەن قىزىعا قاراۋشى ەدى.
كەنجەعالي مىرجىقباي,
قر ەڭبەك سىڭىرگەن ءارتىسى:
– 1996 جىلى 26 تامىز كۇنى ەلورداعا كەلدىم. الماتىدان جازعى كيىممەن شىعىپ ەدىم, قاراعاندى قالاسىنىڭ تۇسىنا كەلگەندە ارقا ءوزىنىڭ سالقىندىعىن بىردەن سەزدىردى.
استانا ول كەزدە شاعىن اۋدان سياقتى ەدى. ارىپتەستەرىم «استانا جيىرما-وتىز جىلدان كەيىن عانا اياقتان نىق تۇرادى» دەۋشى ەدى. بىراق ون جىلدىڭ ىشىندە الىپ قالاعا اينالعانىن كوز كوردى. بۇل دا زور ەڭبەكتىڭ ايقىن كورىنىسى دەپ بىلەمىن.
ءبىز كەلگەن جىلدارى قالانىڭ ون جەتى پايىزى عانا قازاق ەدى. قاپتاعان ورىستىڭ اراسىندا ءوزىمىزدى بوتەن سەزىندىك. كوبى قازاقتاردى مەنسىنبەيدى. اقشانىڭ دا جوقشىلىعى ءبىلىندى. ءتىپتى, اۆتوبۋستارعا تولەيتىن تيىن بولماي, قينالعان كەزدەردى دە كوز كوردى. جەردىڭ مي باتپاعى شىعىپ, ءجۇرىپ-تۇرۋ قيىن سوعاتىن. سوندىقتان مادەني ورىندارعا كىرەردە اياق كيىمىمىزدى ەسىك الدىنداعى ارنايى قۇبىرداعى سۋعا جۋىپ, تازالاپ كىرەتىنبىز. قازىر, اللاعا شۇكىر! استانادا ءبارى بار! تارشىلىق, قيىندىق دەگەن ارتتا قالدى. ەندىگى بار ارمانىم – استانا قازاق ونەرىنىڭ ورداسىنا اينالسا ەكەن.
گۇلميرا ايماعانبەت
