الداسپان اقىل – قازتۋعاننان باستاپ ماحامبەتكە دەيىنگى قازاق كوركەم ءسوزىنىڭ بەينەسى مەن بەدەرىن نۇسقالاعان قاسيەت. بۇل – جويقىن جورىقتار مەن كەكتى كۇرەستەردەن, قارسىلىق پەن قاسارىستان تۋعان الماس پوەزيا. كەرنەگەن كەكتىڭ, اقىسىن الۋعا ارباسقان ابىرويدىڭ تۋماسى. ونىڭ جالىندىلىعىنا كۇمان ارالاستىرماعانىڭىزبەن, بۇل ءداستۇرلى پوەزيا – كوركەمونەر ءۇشىن مۇرات سانالاتىن ادام مەن الەۋمەتتىڭ ىشكى, تىسقى تابيعاتىنىڭ تامىرشىسى بولدى دەپ جانە ايتا الماسپىز. شەشەندىك ءسوزدىڭ شىڭىنا شىققان پالساپالىق قازاق ويى – كەمەلدىلىگى كورىكتىلىگىندە, كوركەمدىگى تەرەڭدىگىندە تۇنعان, عيبراتى مەن وسيەتشىلدىگى ونەرلى ولەڭگە ورانعان, سەزىمشىل اقىن, بەينەلى وي بوپ ورىلگەن الاش ءسوزى – ابايدىڭ ونەرپازدىعىندا دانىشپاندىق پەن اقىندىق تىزە قوسقانىن العاش ايعاقتادى. اباي ءسوزى – ۇلتتىڭ مۇراتى مەن مۇڭىن قالاي بەينەلەۋدىڭ جاڭا جولىن, سونى ساپارىن ءھام ومىرشەڭ ءورىسىن نۇسقادى. وسى جول, وسى ساپار, وسى ءورىس – ونىڭ وزىنەن سوڭعى ورەلى ۇلاندار شارلايتىن ءوڭىر, شىرقايتىن بيىك بولدى. بۇگىندەرى «ادەبي مەكتەپ» دەپ عۇلاما توڭىرەگىنە شاكارىمدى, كوكبايدى, ءارىپتى, اسەتتى, «ادەبي ءداستۇر» دەپ احمەتتى, ماعجاندى, سۇلتانماحمۇتتى, ءسابيت دونەنتاەۆ پەن سپانديار كوبەەۆتى جانە بۇلاردان سوڭعى اقىنداردى اتاپ جۇرگەنىمىز ايان. وسى جولمەن جەلدىرتسەك, وندا اتاسىنىڭ ەمەس, قۇنانبايدىڭ ەمەس, الاشتىڭ ابايى الدەنەشە سىرلى ءسوز يەسىنە جورالى جول, ولجالى ساپار بولارلىق باعىت سىلتەدى. وسى ىڭعايدان كەلگەندە, اباي – ەسكى مەن جاڭانى جالعاستىرۋشى. ونى كەمەڭگەردىڭ ءوزى دە سەزىنگەن, بىزدەن بۇرىن اباي كاۋسارىنىڭ ءدامىن تاتقاندار ايتقان.
ابايدىڭ گۋمانيزمى, ويشىلدىعى, قايراتكەرلىگى اينالىپ سوققاندا, ءبىر ارنادا توعىسىپ, ورتاق قايناردان باستاۋ الادى. ول – جاراتۋشى اللا تاعالام كەۋدەسىنە قۇيعان ادامشىلىق نيەت, عادەلەت سەزىم. البەتتە, الدىمەن اباي – اقىن, اقىن بولعاندا, مۋزاسى جاناپ وتكەن قۇبىلىستىڭ تەرەڭى مەن تىلسىمىنا, اۋقىمى مەن ايدىنىنا ەركىن بويلاعان سۋرەتكەر اقىن. سۋرەتكەردىڭ ونەرناماسى – ءوزىنىڭ «ناداننىڭ كوزىن قويىپ, كوڭىلىن اشپاق» دەگەنىنەن دە اۋقىمدى. سوندىعىنان دا ونى تەك ۇستازدىق, اعارتۋشىلىق رولىندە تانۋ ۇنەمى دۇرىستىققا شىعا بەرمەيدى. سونداي-اق, ابايدى ا.س. پۋشكين, م.يۋ.لەرمونتوۆ, ي.كرىلوۆ ت.ب. ورىس قالامگەرلەرىنە شاكىرت ەتۋ بىلاي تۇرسىن, تىپتەن اتالعانداردىڭ ەشقايسىسىنىڭ قالامگەرلىك باعىت-باعدارىنا, شىعارماشىلىق بەينە-تۇلعاسىنا جۋىقتاستىرۋ مۇمكىن ەمەس. ويتكەنى, ءىلىمى-ءبىلىمى, قالا-استاناسى, مۇراجاي-كىتاپحاناسى, پاتشا-گۋبەرناتورى, سالتاناتتى ءسۋزدالى مەن سۋىق ءسىبىرى بار ورىس قالامگەرلەرى الدىندا تۇرعان مىندەت پەن قازاق اقىنى الدىنداعى مۇرات, البەتتە, بىردەي ەمەس, ولاي بولۋى ەش مۇمكىن دە ەمەس ەدى. الاشتىڭ كەمەڭگەر اقىنى اتقارعان اقىندىق, ويشىلدىق, حاكىمدىك مىندەتتەردى ورىس اقىن-جازۋشىلارى جۇمىلا كوتەرسە, تاريح تالكەگىنەن وركەنيەتكە قارا جاياۋ ءجۇرىپ بەتتەگەن, اتتىلارعا كەگى كەتكەن قازاق ساحاراسىندا سونىڭ بارشاسىن دانا اباي اتقاردى. پۋشكين ءتىلىنىڭ بايلىعى مەن ورالىمدىلىعى, لەرمونتوۆتىڭ زامانىنا قارسىلىقتى تاكاپپار دا بەكزات پوەزياسى, نەكراسوۆتىڭ الەۋمەتشىلدىگى, كرىلوۆتىڭ ۋىتتى كەكەسىنى, گوگولدىڭ اششى ءاجۋاسى – ءبارى-بارشاسى اباي شىعارماشىلىعىنىڭ پافوسى مەن مازمۇنىنان تابىلىپ جاتتى. بىراق ول قازاق اقىنىنىڭ ورىس ادەبيەتىنەن العان تالىمىنەن دارىعان قاسيەت ەمەس, الاشتىڭ رۋحاني تابيعاتى تۋدىرعان, دالا شىندىعى شىڭداعان ءتول قاسيەت. بۇعان قوسا, ل.تولستوي جەتكەن اسقان ويشىلدىق پەن گۋمانيستىك اسقار دا – اباي باعىندىرعان مەجە. ال, ءتول ادەبيەتكە قاراتا ايتساق, جىراۋلارداعى ەرلىك پەن ەلدىك, ماحامبەتتەگى باتىلدىق پەن بىربەتكەيلىك, دۋلات پەن مۇراتتاعى وتارشىلدىققا قارسىلىقتان تۋعان كونسەرۆاتيۆتى يدەيا, شورتانبايداعى ءدىن, سال-سەرىلەردەگى ماحاببات پەن سۇلۋلىققا ىنتىزارلىق, ايتىس اقىندارىنداعى ەلىشىلىك قۇبىلىستار – وسىلاردىڭ قاي-قايسىسى دا ابايدا كەزدەسەدى. بىراق كەزدەسەدى دەگەن ءسوز كەمەڭگەر سۋرەتكەر ولاردىڭ بارلىعىن تۇگەندەپ, ات قويىپ, ايدار تاعىپ, اداقتاپ شىقتى دەگەن تۇجىرىم ەمەس. اباي – قازاق قوعامىنداعى جاڭاعى تاريحي الەۋمەتتىك قۇبىلىستار مەن ادامي قارىم-قاتىناستاردىڭ تەرەڭىنە ءۇڭىلىپ, پوەتيكالىق ۇستانىمىنا وراي, ءبىرىن كوبىرەك, ەندى ءبىرىن ازىراق جىر ەتتى ءھام ءوز زامانىنىڭ كوكجيەگىنە قاراي وتىرىپ, تىلەك, بولجال تۇرىندە ەمەس, شىنشىلدىق, كوركەمدىك, سارالاۋشىلىق سارىندا, ءتۇيىپ ايتقاندا, وزىنشە, ابايشا تەرەڭ تۇيسىكپەن ورنەكتەدى. ءوزى بەينەلەگەن دالالىق ءومىردىڭ زاماناۋي جاعداياتتارىنىڭ ىشىنە ەنىپ, وزەگىن تانىپ, دەمىمەن تىنىستاپ, قىلىشى مەن قوبىزى, نايزاسى مەن ناركەسكەنى, دابىلشىسى مەن دابىراشىسى بولماي-اق, داناگوي تامىرشىسى بولدى دا الاش ءسوزىنىڭ سىرلى سەرتىنە جەتتى. ول – وزىنەن كەيىنگى ۇرپاعى سۇيسىنە تاتار اتا ءسوزىنىڭ قۇدىرەتى. قازاق ءسوزىنىڭ قۇدىرەتى مەن كەرەمەتىن ەندىگى جەردە ەشكىم دە جەتە الماس تامسانارلىق, تالپىنارلىق اسقارعا وزدىردى. اباي بيىگى. بۇل بيىكتىڭ قادىر-قاسيەتى – ماڭگىلىك بايراق بولار باياندىلىعىندا عانا ەمەس, ونىڭ ءمانى – ەسىڭە ەس, تۇيسىگىنە تۇيسىك قوسار, ءسويتىپ رۋحاني ءدان بولارلىق ماڭگىلىك قۇنارىندا. جىرى جاسامپاز, ولەڭى ومىرشەڭ تۇلعانىڭ ونەرپازدىق ونەگەسى, كىسىلىك عيبراتى – وزىنەن كەيىن ىلە-شالا شاكارىم, احاڭ, سۇلتانماحمۇتتار بولىپ ساۋلە تاراتىپ ەدى, ودان بەرىدە قاسىم, مۇقاعالي مۋزاسىنا دەم بۇركىپ, ەندى مىنە, دۇنيە ديدارىن ەركىن باعامداعان زەردەلى قازاققا نۇرىن شاشۋدا.
قازاق پوەزياسىندا, جالپى قازاقتىڭ دۇنيەاۋي تانىمىندا ادام بولمىسى مەيلىنشە جالپىلىق تۇرعىدا بەزبەندەلىپ, وسىعان وراي ادام – باتىر, ادام – بي, ادام – جارلى, ادام – حان, ادام – پەندە, ادام – اقىماق, ادام – كوپشىلىك دەگەن سياقتى بەيىمدە بەينەلەندى. وندا دا ادام ارەكەتىنىڭ قيلى ۋاجدەرى, ىشكى سىرى, كىم ەكەندىگى, كىم بولماعى جانە قايدا بارماعى – جالپى قازاق بالاسىنىڭ تۇلابويلىق قاسيەتتەرى ءوزىنىڭ تاپ باسىپ تانۋشىسىن كۇتۋدە ەدى. ادام بولعاندا – قازاق بالاسى. اباي وسى قازاق بالاسىنىڭ مىنەز ءبىتىمىن ايتا وتىرىپ, ونى جالپىادامزاتتىق ىزگىلىكتىڭ بيىگىندە تۇرىپ مانىستەدى. الگىندەي شىرقاۋ بيىككە كوتەرىلگەن سۋرەتكەر, البەتتە, حالقىنىڭ ۇيرەنشىكتى, تالپىنىسى كەم, بۇلجىماس قارەكەتىنە, تالاپسىزداۋ كۇيبەڭ تىرشىلىككە بايلانعان مايدا ماقساتىنا, ودان ورىستەگەن مىنەزىنە وڭ نيەت بىلدىرە الماسى حاق ەدى. اباي شىققان كىسىلىك مۇناراسى – اقىندى ولەڭ شىعارۋشى كوپ اقىننىڭ بىرىنە ەمەس, وي كوگىنە جەتكەن, شايىرلىعى ادامي تىلەكتەردىڭ تىلىندە عانا سويلەيتىن, ويى مەن لەبىزى, ءسوزى مەن كەستەسى كەلىسكەن دانا سۋرەتكەر ەتتى. ەندىگى تۇستا ادامنىڭ بي مەن باتىر بولماعىنىڭ, باي مەن جارلى بولماعىنىڭ, تالاپسىز, جالقاۋ بولماعىنىڭ ءمانىسى ابايدىڭ رۋحاني تارازىسىنا تارتىلادى. بۇل بەزبەننىڭ بۇلجىماس ولشەمى – يمان, حاقيقات, شاپقات, ادامشىلىق, عادەلەت سەزىم, ىستىق قايرات, نۇرلى اقىل, جىلى جۇرەك, تالاپ, ار مەن ۇيات… ال ونىڭ قۇتىسى – سىرلى, بەينەلى, تاپقىر ءسوز, ۇيلەسىمدىلىك پەن جاراستىققا تارتىلعان تاتىمدى لۇعات.
قازاق ءسوز ونەرى, قاجەت دەسەڭىز, جالپى قازاق ويى – اباي پوەزياسى بولىپ ادامعا بەت بۇردى. ادام بولعاندا جەكەلەگەن كىسى, بولماسا بەلگىلى ءبىر الەۋمەتتىك توپ ەمەس, تۇتاس حالىققا بۇرىلدى. سويتە وتىرىپ, ول جالپى قوعامدىق قارىم-قاتىناستاردى بايان ەتۋشى كەيپىندە قالعان جوق, ادام بولمىسىنىڭ ىشكى يىرىمدەرىنە بويلادى. ناتيجەسىندە, جالقى مەن جالپىنىڭ, بولشەك پەن ءبۇتىننىڭ دارالىعى مەن ورتاقتاستىعىن ايىرا وتىرىپ, جالعىز بەن كوپتىڭ مىنەزىندەگى, حارەكەتىندەگى نيەت پەن پيعىلدىڭ سىرىن اڭدادى. ءسويتىپ, ول جەكەنى ايتسىن, كوپتى ايتسىن, اينالىپ كەلگەندە, ادامنىڭ ادام بولماعىنىڭ جولىن مەڭزەدى. اقىن ءۇشىن ەل بيلەۋشىنى سىناۋ نە ماداقتاۋ, ايەلدىڭ قانداي بولماعىن ايتۋ, باي مەن كەدەيدىڭ, رۋ مەن رۋدىڭ ەگەسىن, اعايىننىڭ باقاستىعىن ولەڭگە قوسۋ, سۇلۋدىڭ سىمباتىن جىرلاۋ, جالاڭ ناسيحات تاراتۋ ماقسات بولماعان. اباي تۇيسىنگەن ونەر مۇراتى باسقادا. «ادامزاتتىڭ ءبارىن ءسۇي, باۋىرىم دەپ», ادامسۇيگىشتىكتىڭ وراسان زور ۇرانىن تاستاعان اقىن قاسيەت پەن پەندەلىك قايشىلىقتارىنىڭ تۇڭعيىعىن شارلايدى. اقىننىڭ وسىنداي سۋرەتكەرلىك ۇستانىمى – ونى رەنەسسانستىق تۇلعا ەتەدى. ءسوز ونەرىنىڭ بولسىن, قوعامي ويدىڭ بولسىن, ادامعا قاراي بەت بۇرۋى – ۇلتتىڭ ەسەيە باستاۋىنىڭ بۇلتارتپاس نىشانى. مۇنداي رۋحاني ەسەيۋ – سانانىڭ جاڭعىرۋىنا باستايدى. جاڭعىرۋ تۇتاس ۇلت وكىلدەرىنىڭ ءبىر ساتتە, ءبىر مەزگىلدە پاتۋالاسۋىمەن ەمەس, الدىمەن, دانانىڭ دارمەنىمەن پاش ەتىلدى. دانىشپان سۋرەتكەر ونەرناماسىنىڭ التىن وزەگىنە اينالعان ادامسۇيگىشتىك اڭسارىن – گۋمانيستىك يدەالدىڭ كوركەم مازمۇنعا اينالۋى دەيمىز. باتىس دۇنيەسىندە ول يتاليان دانتە, يسپان سەرۆانتەس, فرانتسۋز رابلە سياقتى ەرەن تۇلعالاردان تاراعان. ولار ەۋروپالىق رەنەسسانستىڭ ىرگەسىن بەكىتىپ, مۇناراسىن بيىكتەتتى. ادامزات بالاسىنا سولار سوققان مۇنارا ءالى كورىنىپ تۇر. قازاق رەنەسسانسىنىڭ باسى – يبراھيم قۇنانبايۇلى. اباي كەرەگەسىن كەرىپ, ۋىعىن شانشىپ, شاڭىراعىن كوتەرگەن اق بوز ءۇي الاش جەرىنىڭ قاي قيىرىنان دا مەنمۇندالاپ تۇر. ابايدىڭ وسى اق ورداسى – الاش رۋحانياتى الەمدىك ورەگە جاقىنداعان سايىن بيىكتەي تۇسپەك, سونىسىمەن قازاقتى دۇنيەنىڭ ءتورت بۇرىشىنا تانىتا تۇسپەك. وسى مارتەبەلى مۇراتتىڭ ىسكە اسۋى – بۇگىنگى ۇرپاقتىڭ, كەلەشەك ورەننىڭ دارىنى مەن قارىمىنا بايلانىستى. اقىن اتا, ابىز اقساقال, كەمەڭگەر حاكىم ايتارىن ايتىپ كەتتى. قالعانى جاڭا عاسىرلارداعى قازاق بالاسىنىڭ ءدىنى مەن تىلىنە, بەرىكتىگىنە بايلاۋلى بولماق. وسى «الدىڭعى ەكەۋ» بولماسا, اسپانعا ۇشۋمەن, قالا سالۋمەن, بالەنباي تىلدە سويلەۋمەن بۇگىنگى تەمىردى جۇرگىزگەن, شىنىلى ءۇيدى تۇرعىزعان, سىمسىز سويلەستىرگەن زىمىران زاماندى تاڭقالدىرا المايسىز. سەبەبى, ۇلتتىڭ شىنايى ۇلت ەكەندىگىن – جەر بايلىعى ەمەس, وزگەگە ىسىرىلىپ ءتورىن بەرۋگە بەيىم تۇراتىن تىم «سىپايىگەرشىلىگى» ەمەس, سىرتتىڭ ماقساتتى ماقتاۋى ەمەس, ەڭ الدىمەن, باسقا ەشبىر حالىققا ۇقسامايتىن ەرەكشە ءدىلى ايقىنداماق. دىلگە بەرىك ۇلت – ازات ۇلت. ءدىلى تاۋەلسىز ۇلتتىڭ عانا ۇرپاعى – شىن تاۋەلسىز. ويتكەنى, تاۋەلسىز ءدىل – تاۋەلسىز سانانىڭ جەمىسى. قازاق ەلى ءۇشىن شەكارانى ارىمەن قورعار, شارۋانى ۇياتىمەن اتقارار سانالى ۇرپاق كوبەيگەن سايىن تاۋەلسىزدىك نىعايماق. وزگەنىڭ داعدىسىنا اۋەس, اۋزىنان بوتەننىڭ ءسوزى شىعار, اتاقونىسى اۋىلعا ۇركە قارار, امەريكاعا اڭسارى اۋعان ۇرپاقتىڭ پيعىلىندا كۇمان بار. قۇداي بەتىن اۋلاق قىلسىن دەپ تىلەيىك, بىزدىكى بۇگىنگى احۋالدىڭ جايى, باعىت وڭ بولعاي.
قازاق رەنەسسانسىنىڭ اتاسى اباي بولسا, ابايلىق جاڭعىرۋدىڭ قاينار كوزى – مۇسىلمان ءدىنى, يسلامدىق دۇنيەتانىم مەن مادەنيەت. ولاي دەۋىمىزدىڭ باستى ءارى بۇلجىماس كۋاسى – اقىننىڭ شىعارمالارىنداعى يمانعا سۋارىلعان ءورىستى ويلار. وسىدان شىعىپ ادامدى ارداقتاۋدا ابايدى يمانشىل مۇسىلمان پەرزەنتى دەيمىز. ءوزىنىڭ الدىنداعى ولەڭ ۇستاعانداردىڭ ەرەكتىگى دە – حاقيقات ءىلىمىن تەرەڭ مەڭگەرە وتىرىپ, ونى بەينەلى ءسوزدىڭ اسىل كەستەسىمەن كومكەرۋىندە. اباي – ءسوز جوق, ءدىندار ادام. قۇنانبايدىڭ مەككەگە ساپار شەگۋىنە اسىپ تۋعان وقىمىستى بالاسىنىڭ دا ۇلكەن, شەشۋشى ىقپال جاساعانى – جالپى اعا سۇلتان اۋلەتىندەگى دىندارلىق, ءبىزدىڭ بولجاۋىمىزشا, «اباي جولىنىڭ» ىزعارلى زامان جازعىزباعان بەتتەرىنەن بولسا كەرەك.
ءار ادام مىنەزدىڭ, اسىرەسە, شىعارماشىلىق تۇلعا – قازاق ايتاتىن كەسەك مىنەزدىڭ قۇتىسى. مايدا مىنەز بەن اقىندىق قابىلەت, قابىلەت بولعاندا وراسان دارىن – جاراسىم تابۋى نەعايبىلداۋ. شابىتتاي ادۋىن, نايزاعايداي قۋاتتى, بىردە تاستاي بەرىك, بىردە گۇلدەي نازىك, جاقسىلىققا جايلاۋ, جاماندىققا قىتىمىر قاڭتار, قاتپارى سان تاراۋ, كەسەك مىنەز اقىندىقتىڭ العىشارتى بولماسا دا, ولەڭنىڭ وزگەدەن الابوتەن ورىمىنە وزەك بولار دىڭگەك. مىنەز – جىگەردىڭ كەسكىنى. جىگەرى – بولات, ەركى – قۇرىش ادام عانا تۇتاس ۇلتقا تۇتقا بولماق. ابايدى دانىشپان دەسەك, اقىن دەسەك, ۇلتقا رۋحاني اتالىققا جەتكەن الاشتىڭ ەڭ ارداقتى ابىزى دەسەك, ونىڭ ونەرپازدىعى مەن اقىلپازدىعىنىڭ قۇنارى بولعان وسى قايراتتى مىنەزى جونىندە ءسوز باستاپ, وي قايىرۋىمىز كەرەك-اق. اسىرەسە, «قالىڭ ەلىم, قازاعىم…» دەپ كۇرسىنە كۇڭىرەنگەن جىرلار تۋماس تا ەدى. ول بولماسا, تۇرمىسى باقۋات, اعايىنى مول, «جالعىزدىق كورەر جەرى جوق», اتاسى بەك ابايدىڭ اقىن ەمەس, شونجار بولىپ, بي بولىپ قالۋى ابدەن ىقتيمال ەدى. اقىن بولعان كۇننىڭ وزىندە ەسكى سۇرلەۋگە ەلتىگەن ءجۇز بەن مىڭنىڭ ءبىرى, اسىپ كەتسە, ولەڭشىنىڭ ءتاۋىرى عانا بولار ەدى. الايدا, اللا تاعالا ابايعا زور دارىنمەن بىرگە قايراتتى اقىل, جىگەرلى مىنەز, نۇرلى جۇرەك سىيلاپتى.
ابايدىڭ دارىن قۋاتىنا سەرىك تە بولعان, تىرەك تە بولعان تابيعي مىنەزىنىڭ سىرىنا ۇڭىلسەك, اسىرەسە, ونىڭ ءۇش قاينارىن اتاپ بەرۋ قاجەت بولماق. بىرىنشىدەن, ول ءومىر سۇرگەن كەڭ دالانىڭ كوشپەندى تىرلىگىنىڭ اياسىنداعى, بەدەلى زور اۋلەتتىڭ الاقانى – بولاشاعىنان ءۇمىت كۇتتىرگەن تۋمىسىنان زەرەك ۇلدى بۇلا ەتىپ ءوسىرىپ, باتىل مىنەزىن قالىپتادى; ەكىنشىدەن, اباي زامانىندا سان عاسىرلاردان بەرى جەلى تارتىپ كەلە جاتقان ۇلى دالانىڭ شەشەندىك ونەرى سارقىلماعان ەدى. بولاشاق اقىن شەشەندەردىڭ تاپقىر, كەلىسىمدى ءسوز كەستەلەرىمەن بىرگە, ولاردىڭ باتىل, تۋراشىل مىنەزدەرىن دە كورىپ ءوستى جانە وعان اكەسىنىڭ باۋلۋىمەن بيلىككە ارالاسقانىن, ءوزىنىڭ بولىس بولعاندىعىن, ايتۋلى القالى جيىندا توبە بي بولعاندىعىن قوسىڭىز; ۇشىنشىدەن, ول جىراۋلاردان ميراس بولىپ قالعان شىنشىل, قايمىقپاس دالالىق پوەزيانىڭ وكىلدەرىن دە كوردى. زەرەك ۇلان وسىنىڭ بارلىعىن وي تارازىسىنا سالىپ, اسىلى مەن باتىلىن ساناسىنا ءسىڭىردى.
قۇنانباي سياقتى ءاپايتوس دالا بيلەۋشىسىنىڭ بەل بالاسىنىڭ جاستايىنان ەل ىشىندەگى ءار الۋان داۋ-دامايلارعا تورەلىك ەتۋى, كەسىمدى بيلىك ايتۋى – شەشەندىك لەبىزبەن بىلدىرىلەتىن زاماننىڭ زەردەلى ورەنىنىڭ بويىنا اتادان دا ەرەكشە باتىل مىنەز قوندىردى. بۇل مىنەز كىتاپتان ەمەس, كوشپەندى ورتانىڭ ءداستۇرلى سالتىنان سىڭگەن تابيعي قاسيەت ەدى. اباي كەيىنگى قالا اقىندارى سياقتى قوعامدىق ورتاعا, نە بولماسا قىزمەتكە بايلاۋلى ەمەس بولاتىن. ءوزىنىڭ ورىس زامانداستارى سياقتى پەتەربور مەن ماسكەۋدىڭ قالىپقا تۇسكەن, بەلگىلى ءبىر نورمالارىن ساقتاۋعا ءتيىستى تىرشىلىگىنەن دە الىس ەدى. ساحارانىڭ ەركىن تۇرمىسىن كەشكەن, ەشكىمگە دە, ەشتەڭەگە دە تاۋەلدى ەمەس ءىرى اۋلەتتىڭ وكىلى ابايدىڭ ولەڭگە شىنداپ بەت بۇرعانىنشا ەركىن مىنەزى قالىپتاستى. وجەت ءسوزدىڭ ۇستاسى – ابايدى ويشىل اقىن دەي وتىرىپ, باسىم جاعدايدا ونىڭ ەرەن مىنەزدىڭ, باتىر ويدىڭ يەسى بولعاندىعىن ەلەپ ەسكەرە بەرمەيمىز. الگىندەي ەرەندىك پەن باتىلدىققا شالقار اقىل قوسىلعاندا ەر دانا تۋماق. الاشتىڭ ەر داناسى. ەر دانانىڭ كەلبەتىن «ماقسۇتىم – ءتىل ۇستارتىپ, ونەر شاشپاق» دەگەنىمەن بىرگە, سۋرەتكەردىڭ:
قىرانشا قاراپ قىرىمعا,
مۇڭ مەن زاردى قولعا الار.
كەكتەنىپ نادان زۇلىمعا,
شيىرشىق اتار, تولعانار.
ىزالى جۇرەك, دولى قول,
ۋلى سيا, اششى ءتىل
نە جازىپ كەتسە جايى سول,
جەك كورسەڭدەر, ءوزىڭ ءبىل, – دەپ قايراتقا مىنگەن بەينەسىنەن دە تانيمىز. ابايدىڭ ولەڭدەگى ءتول بەينەسىنەن – سىنشىل قارتتىڭ وتكىر جانارىن, ادىلەتسىزدىكتى اياۋسىز اشكەرەلەر ايبىندى ديدارىن, كوزبەن كورىپ, كوڭىلمەن تانىعان كەم-كەتىككە كەيىگەن كەيپىن اڭعارامىز.
كوشپەندى ءومىردىڭ اسقاقتاتىلا ماداق ەتىلەتىن باتىلدىعى مەن تاپقىرلىعىن, تەرەڭ تولعاپ, كەسەك بەينەلى سويلەۋ ادەتىن جانە شىعىس الەمىنىڭ وركەنيەتىن وسىرگەن يسلام ءدىنىنىڭ يماني مازمۇنىن ساناسىندا ساباقتاستىرعان اباي الاشتىڭ اسىل ءسوزىنىڭ قۋاتتى, ءنارلى قىرلارىن تاپتى. سوناۋ بالاۋسا شاعىنان ساناسىنا سىڭگەن, جۇرەگىنە ۇيالاتقان ابايدىڭ تۋا ءبىتتى تۋراشىلدىعى عادەلەتتى سەزىمگە ۇلاسىپ, ونىڭ شايىرلىعى مەن حاكىمدىگىنىڭ التىن وزەگىن قۇرادى. دالا مىنەزدى بۇلا وي ومىردەن ولەڭگە اۋىستى. الايدا, بۇل تولعاۋعا ءتۇسىپ جورتا جونەلەتىن اعىندى جىر دا, ۇيقاستى قولاي كورەتىن, تاقپاقتاتا كەتەتىن شەشەندىك تە, جومارتتى ماقتاعان, ساراڭدى داتتاعان ارناۋ دا ەمەس ەدى. اباي ونەرى – ادامعا, الەۋمەتكە جاڭا كوزبەن, تىڭ ويمەن قاراعان جاڭاشا پوەتيكالىق كوزقاراس بولاتىن. ابايدىڭ «تاۋەكەل مەن باتىر ويىنىڭ» ارتىندا قاشان دا زامانا شىندىعىنا ۇكىمشى حاكىم تۇرادى. سوندىقتان دا ءبىز ابايدى ەڭ دارىندى اقىن دەيتىن بولساق, وندا باسقا كەز كەلگەن اقىنعا قونا كەتەر بۇل اتاق – وعان ازدىق ەتەر ەدى. ويتكەنى, اباي – قازاق ءۇشىن اقىندىقتان دا جوعارى, ولەڭگە سىيىپ بولمايتىن دانا اقىلدىڭ, كەسەك ەر تۇلعانىڭ ءوزى. ەر دانا.
ەربول تىلەشوۆ,
استانا قالاسى تىلدەردى دامىتۋ باسقارماسىنىڭ باستىعى
