ونىڭ اتىن پايدالانىپ, شارتىن ساقتاماۋ – كۇنا
سوڭعى جىلدارى ەلىمىزدە حالال ءوندىرىسى قارقىندى دامىپ كەلەدى. تەك نۇر-سۇلتان قالاسىنىڭ وزىندە 200-گە جۋىق كاسىپورىن سەرتيفيكاتتاۋدان وتكەن. دەيتۇرعانمەن كەيدە «حالال» دەگەن بەلگى باسىلعان ونىمدەردەن شوشقانىڭ دنق-سى شىعىپ قالاتىن جاعداي دا جوق ەمەس. ماسەلەن, وسىدان 2-3 جىل بۇرىن اتىراۋدا قوعامدىق دەنساۋلىق ساقتاۋ باسقارماسىنىڭ دارىگەرلەرى حالال شۇجىقتان شوشقا ەتىن تاپقان ەدى. ال بيىل رەسەيدەن اكەلىنگەن سيىر كونسەرۆىلەرى مەن ىستالعان «مۇسىلمان» شۇجىعىنان شوشقانىڭ دنق-سى تابىلدى. دەمەك, بۇل ماسەلەلەر حالال وندىرىسىنە دە زاڭدىق تالاپتىڭ قاتاڭ بولۋ قاجەتتىگىن كورسەتتى.
ءبىز وسىدان بۇرىن حالال سەرتيفيكاتىن بەرۋدەگى كەيبىر كەمشىلىكتەر تۋرالى «استانا اقشامى» گازەتىنىڭ 31 ناۋرىز كۇنگى نومىرىندە جازعان بولاتىنبىز. ماقساتىمىز – حالال سەرتيفيكاتىن بەرەتىن ورىنداردىڭ قىزمەتىن مىنەپ-سىناۋ ەمەس, كەرىسىنشە, وسى سالاداعى ءوندىرىستىڭ دامۋىنا اقپاراتتىق تۇرعىدان ۇلەس قوسۋ. ەڭبەگىمىز تەك كەتكەن جوق, ماقالا جاريالانعاننان كەيىن قازاقستان مۇسىلماندارى ءدىني باسقارماسى جانىنداعى «حالال دامۋ» مەكەمەسىنىڭ باسشىسى ايبەك اسقاربەكۇلى حابارلاسىپ, حالالعا قاتىستى ءبىراز اڭگىمەنىڭ بەتىن اشتى.
– قۇرمەتتى ايبەك اسقاربەكۇلى, ۋاقىت تاۋىپ, سۇحباتتاسىپ جاتقانىڭىزعا راقمەت. ءسوز حالال جايىندا بولعان سوڭ, اڭگىمەنى ءوزىڭىز باسقارىپ وتىرعان «حالال دامۋ» قانداي ۇيىم دەگەن تۇيىننەن باستاساق.
– راقمەت! «حالال دامۋ» مەكەمەسى قازاقستان مۇسىلماندارى ءدىني باسقارماسىنىڭ جانىنان 2014 جىلى اشىلعان. ونى قۇرۋداعى نەگىزگى ماقسات – ەلىمىزدە كەنجەلەپ تۇرعان حالال يندۋستريا سالاسىن رەتتەۋ, مۇسىلمانداردى سەنىمدى ءارى ساپالى ونىمدەرمەن قامتاماسىز ەتۋ, وتاندىق حالال كاسىپورىنداردىڭ دامۋىنا قولداۋ كورسەتۋ.
«حالال دامۋ» قر ادىلەت مينيسترلىگى ۇلتتىق زياتكەرلىك مەنشىك ينستيتۋتىنان «قمدب حالال» تاۋار تاڭباسىنا №71209 كۋالىك العان. مالايزيانىڭ ستاندارتتاۋ جانە اككرەديتتەۋ ورتالىعى مەن مSU مالايزيا ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ «Jakim» ۇيىمىنان اككرەديتتەۋدەن وتكەن. «Jakim» ۇيىمىنان العان سەرتيفيكاتىمىز بويىنشا الەمنىڭ 43 مەملەكەتىنە ءوز ونىمدەرىمىزدى «قمدب حالال» تاڭباسىمەن كەدەرگىسىز, ەركىن ەكسپورتتاۋعا مۇمكىندىك بار.
– بۇل سەرتيفيكات قانداي ونىمدەرگە بەرىلەدى?
– «قمدب حالال» سەرتيفيكاتى 33 كاتەگوريا بويىنشا تاماقتانۋ ورىندارى, شۇجىق ءوندىرىسى, قۇس فابريكاسى, فاست-فۋد جەلىلەرى, ەمدىك-پروفيلاكتيكالىق ونىمدەر, ەت دۇكەندەرى, ۇن جانە كونديتەرلىك ءوندىرىس, كوفە جانە شاي ونىمدەرى, تاعامدىق قوسپالار, بال ءوندىرىسى, اشىتقى ونىمدەرى, قاساپحانا, تەرى ءوندىرىسى, جارتىلاي فابريكاتتار, بالمۇزداق, سۋسىن, ءسۇت, ماي, جارما ونىمدەرى سەكىلدى ءوندىرىس سالالارىنا بەرىلەدى.
بۇگىندە «حالال دامۋ» حالىقارالىق تالاپ-تاجىريبە نەگىزىندە دايىندالعان 6 ستاندارت بويىنشا سەرتيفيكاتتاۋ قىزمەتىن كورسەتەدى. سەرتيفيكاتتاۋدان وتكەن ونىمدەر شاريعات تالاپتارىنا عانا ەمەس, ەكولوگيالىق, سانيتارلىق ولشەمدەرگە دە ساي. ونى بەرۋدىڭ 10 ۇلكەن شارتى بار, مۇنىڭ تولىق نۇسقاسىن ءبىزدىڭ سايتتان كورۋگە بولادى.
– حالال سەرتيفيكاتىنىڭ بەكىتىلگەن قۇنى قانشا?
– «حالال دامۋ» قۇرىلعالى بەرى ەڭ ءجيى قويىلاتىن سۇراقتاردىڭ ءبىرى – وسى. شىن مانىسىندە حالال – شاريعاتىمىزدا اللانىڭ ءوزى بەكىتكەن ادالدىق تاڭباسى. ال ادالدىق تاڭباسىنا كۇمانمەن, تابىس كوزى رەتىندە قاراۋ قوعامدا سول ماسەلەنىڭ بار بولعاندىعىن كورسەتەدى. تۇپتەپ كەلگەندە, ەلىمىزدە جەكەمەنشىك سەرتيفيكاتتاۋ ورگاندارىنىڭ كوپتىگى, جۇيەلەنگەن ءتارتىپتىڭ, زاڭنىڭ, باقىلاۋشى ورگاننىڭ جوعى, ولاردىڭ حالال تاڭباسىن پايدا كوزىنە اينالدىرۋ, ءونىم قۇرامىنىڭ ادالدىعىنا ەمەس, ساننىڭ كوپتىگى مەن تاپسىرىستىڭ مولدىعىنا جۇمىس جاساۋعا اكەپ سوقتىردى. دەمەك, بۇل جەردە ءبىر عانا پايدا بار, ول – اقشا. حالال سەرتيفيكاتتى كوك قاعازدىڭ قۇلىنا اينالدىرۋى.
ءبىزدىڭ «قمدب حالال» سەرتيفيكاتى ساتىلمايدى. تەك مامانداردىڭ كاسىپورىندا جۇرگىزەتىن بىرنەشە اۋديت شارالارىنىڭ جول شىعىنى مەن وقىتۋىمىز, سەمينار-ترەنينگتەردىڭ شىعىنى كاسىپورىن تاراپىنان وتەلەدى جانە دە لابوراتوريالىق سىنامالار اقىلى تۇردە جۇرگىزىلەدى. حالال سەرتيفيكاتىن الاتىندار وسىعان جۇمسالعان سومانى عانا تولەيدى. قازاقستان مۇسىلماندارى ءدىني باسقارماسىنىڭ «حالال دامۋدى» قۇرۋداعى باستى ماقساتى – پايدا تابۋ ەمەس, ەلىمىزدەگى كۇللى مۇسىلماندار مەن وزگە دە تۇتىنۋشىلارعا حالال ءونىم ۇسىنۋ, وتاندىق حالال سەرتيفيكاتتاۋ سالاسىن جۇيەلەندىرۋ.
– رەسپۋبليكا بويىنشا حالال سەرتيفيكاتىن بەرەتىن قانشا مەكەمە بار?
– ەلىمىزدە, «حالال دامۋدان» بولەك, كاسىپورىنداردى حالال ستاندارتتاۋ جانە سەرتيفيكاتتاۋمەن اينالىساتىن بىرنەشە ۇيىم تىركەلگەن. مەملەكەت تاراپىنان جەكەلەگەن ۇيىمدار قىزمەتىنە زاڭ جۇزىندە ەشقانداي تىيىم سالىنباعان. دەسە دە ەلىمىزدەگى بارلىق حالال ستاندارتتاۋمەن اينالىساتىن ۇيىمدار شاريعات شەڭبەرىندە, ادال قىزمەت اتقارىپ جاتسا نۇر ۇستىنە نۇر ەمەس پە؟! الايدا ولاردىڭ حالال ستاندارت تالاپتارى, زەرتحاناسى, اۋديت شارالارى, سەرتيفيكاتتاعان ونىمدەرىنىڭ ادال نە ارامدىعىنا ءبىز جاۋاپ بەرە المايمىز.
– بىلۋىمىزشە, حالال سەرتيفيكاتىن الۋ ءۇشىن جەكە كومپانيا, شارۋا قوجالىعى سىندى زاڭدى ۇيىم بولۋ كەرەك ەكەن. قاساپشىلار جەكە تۇلعا رەتىندە حالال سەرتيفيكات الۋعا بولا ما?
– قازاقتىڭ كۇندەلىكتى تاعامدارىنىڭ ىشىندە ەت, ءسۇت ونىمدەرىنىڭ الاتىن ورنى ەرەكشە عوي. قاشان دا پايدالى ءارى ساپالى اس دايىنداۋدى ماقسات تۇتقان اتا-بابالارىمىز مۇنى ءاۋ باستان-اق بىلگەن. سوندىقتان حالقىمىز مال سويۋعا, ونى باپتاۋعا اسا ءمان بەرەدى. بۇگىندە سول اتادان قالعان كاسىپتى جالعاستىرۋشى ۇرپاق بولعاندىقتان, تابيعي تازا ونىمگە دەگەن سۇرانىستىڭ كۇن وتكەن سايىن ارتىپ كەلە جاتقانىنىڭ تىكەلەي كۋاسىمىن. ال وندىرەتىن ونىمدەرى, راسىمەن دە, شاريعات جانە حالال ستاندارتى تالاپتارىنا تولىقتاي ساي كەلسە, نەگە «حالال سەرتيفيكاتىن» بەرمەسكە؟! سوندىقتان جەكەلەگەن قاساپشىلار دا «قاساپشى كۋالىگىن» الۋىنا بولادى. قازىرگى تاڭدا «حالال دامۋدىڭ» باقىلاۋىندا 700-گە جۋىق قاساپشى تىركەلگەن.
– حالال سەرتيفيكاتىن بەرۋ ءۇشىن قانداي تەكسەرىس جاسايسىزدار?
– «حالال دامۋدىڭ» وزگە سەرتيفيكاتتاۋ ورگاندارىنان باستى ەرەكشەلىگى – ءدىني باسقارمانىڭ قاراماعىندا بولۋى مەن تولىققاندى بىرنەشە اۋديت شارالارىنىڭ جۇرگىزىلۋى. ءابىر اۋديت ناتيجەسىن www.muftyat.kz جانە www.halaldamu.kz سايتىندا, الەۋمەتتىك جەلىدە تۇراقتى تۇردە جاريالاپ كەلەمىز. جالپى ءبىزدىڭ تاراپتان كەزەكتى ايلىق جانە كەزەكتەن تىس ەكى ءتۇرلى تەكسەرىس جۇرگىزىلەدى. كەزەكتى ايلىق تەكسەرىستى ءار وڭىردەگى جاۋاپتى ينسپەكتور-تەكسەرۋشى ماماندارىمىز اي سايىن وتكىزىپ وتىرادى. ال قانداي دا ءبىر زاڭ بۇزۋشىلىق, سايكەسسىزدىك ورىن العان جاعدايدا تەحنولوگتار كەزەكتەن تىس تەكسەرىس شارالارىن جۇرگىزەدى. جالپى العاندا, سەرتيفيكاتتاۋدان وتكەن كاسىپورىندى جىل بويى باقىلاۋسىز قالدىرعان كۇنىمىز بولعان ەمەس. كەز كەلگەن كۇماندى جاعداي ورىن السا, ۋاقىتىلى ءتيىستى شارالار قولدانامىز. ەكىجاقتى كەلىسىلگەن مەموراندۋمعا سايكەس, كاسىپورىن اۋماعىندا اۋديت جۇمىسىن جانە دايىن ونىمدەرگە زەرتحانالىق تاجىريبە جۇرگىزۋگە تولىق قۇقىعىمىز بار.
– وزدەرىڭىزدىڭ ارناۋلى زەرتحانالارىڭىز بار ما?
– زەرتحانانىڭ ءوزى حالىقارالىق تالاپ-تارتىپتەرگە ساي اككرەديتتەلگەن بولۋى ءتيىس. ال ونىڭ بارلىعى, ءوزىڭىز بىلەتىندەي, ۇلكەن قارجىنى تالاپ ەتەدى. وعان مۇمكىندىگىمىز بولماعاندىقتان, قازىرگى تاڭدا حالىقارالىق جانە وڭىرلىك ستاندارتتاردىڭ حالال تالاپتارعا سايكەستىگى تۇرعىسىنان سىناقتار جۇرگىزۋگە ارنالعان زەرتحانالىق بازانى دامىتۋ ماقساتىندا قر دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگى تاۋارلار مەن كورسەتىلەتىن قىزمەتتەردىڭ ساپاسى مەن قاۋىپسىزدىگىن باقىلاۋ كوميتەتىنىڭ «ۇلتتىق ساراپتاما ورتالىعى», «TreeGene» مولەكۋلا-گەنەتيكالىق زەرتحاناسى, «سانيتارلىق-ەپيدەميولوگيالىق ەكسپەرتيزا ورتالىعى» سەكىلدى ەلىمىزدەگى ءۇش ءىرى زەرتحاناسىمەن تىعىز بايلانىستا جۇمىس ىستەيمىز. اتالعان زەرتحانالاردا «دوڭىز دنق», «سپيرت», «گمو», ت. ب. ءتۇرلى سىنامالار مەن ساراپتامالار جۇرگىزەمىز. جاقىندا بوزا, بال قىمىز سەكىلدى ءونىمدى ىشكەننەن كەيىن ادامنىڭ قانىندا سپيرت بولاتىن-بولمايتىنىن انىقتاۋ ماقساتىندا قان تالداماسىن دا جۇرگىزۋدى قولعا الدىق.
– ەلىمىزدە حالال مەكەمە حالال ءونىم وندىرە مە? نۇر–سۇلتان قالاسىندا قانشا مەكەمە حالال شارۋاشىلىقپەن اينالىسادى?
– قازىر ەلىمىزدە, «قمدب حالال» سەرتيفيكاتىنا سايكەس, ءونىم وندىرەتىن 1150 كاسىپورىن بار, ولاردىڭ 9-ى شەتەلدە ورنالاسقان. ال نۇر-سۇلتان قالاسىندا 200-گە جۋىق كاسىپورىن سەرتيفيكاتتاۋدان وتكەن. ونىڭ ىشىندە ءدامحانالار, فاست-فۋد ونىمدەرى, شۇجىق تسەحتارى جانە كونديتەرلىك ونىمدەر سەكىلدى ءوندىرىس ورىندارى بار.
