بەيبىتشىلىك جانە كەلىسىم سارايىندا ورىن تەپكەن «قۇلانشى» قازىرگى زامان ونەر ورتالىعىندا ەسىمى ەلگە بەلگىلى ەلوردالىق سۋرەتشى لەيلا ماحاتتىڭ كورمەسى اشىلدى. قىلقالام يەسى استانا مەن ۆەنادا سالعان سوڭعى ءبىر جىلداعى تۋىندىلارىن پاش ەتتى. كارتينالاردىڭ دەنى جەتى قات كوكتىڭ ءتۇرلى كۇيىن بەينەلەگەن. سۋرەتشىنىڭ ءوزى كورمەنى «اسپان مەن جەر» اتاعان. سىرعا تولى سۋرەتتەردىڭ قالاي تۋعانىن اۆتور اۋزىنان ەستۋگە اسىقتىق…
كورىنىستەن تۋعان سەزىمدى بەينەلەيمىن
– بىردەن ويعا كەلەتىن سۇراق: نەلىكتەن اسپان؟
– ساياحاتشى جاڭا مەكەندە ءتۇرلى قىزىقتى بايقايدى. كورىكتى جەرلەر, حالىقتىڭ ادەت-عۇرپى, ساۋلەت عيماراتتارى. ادامدارمەن تانىسادى, ەموتسيا مەن سەزىمدەردىڭ جاڭا الەمىن اشادى. ال مەنىڭ قابىلداۋىم وزگەرەك. بالا كۇنىمنەن جالعاسقان قىزىق ادەتىم بار. اسپاندى باقىلاۋ. مەن ءۇشىن جاڭا ەلدى, وزگە قالانى قابىلداۋىمنىڭ باستى ولشەمى – اسپان. تەلەفونىمدا عيماراتتاردان گورى اسپاننىڭ مىڭداعان فوتوگرافيالارى بار. ونىڭ بيىكتىگى, ءتۇسى, تەرەڭدىگى… ءبارى ماڭىزدى. نەلىكتەن ەكەنىن تۇسىندىرە المايمىن.
– ءتۇرلى-ءتۇستى اسپان, قابات-قابات نەمەسە اقشا بۇلتتاردان بولەك تاۋلاردى دا ءجيى بەينەلەپسىز. ءسىزدى شابىتتاندىرعان قاي جەردىڭ تابيعاتى؟
– مەن ەشقاشان بەلگىلى ءبىر جەردىڭ پەيزاجىن بەينەلەمەيمىن. ويتكەنى كورىنىس ەمەس, سول كورىنىستەن تۋعان سەزىمدەرىم ەسىمدە قالادى. ياعني, العان اسەرىمنىڭ سۋرەتىن سالامىن. سوندىقتان بولار, فانتاسماگوريالىق تۋىندىلار شىعادى. بىرەۋلەر كارتينالارىمنان ءالپى تاۋىن كورسە, بىرەۋلەر تيان-شان دەيدى. بىراق ول – مەنىڭ ىشىمدە ءومىر سۇرەتىن تىلسىم دۇنيەلەر.
جالپى, ءوز كوزىممەن كورگەن وزەن-كولدەر مەن تاۋلار جەر بەتىندەگى سۇلۋلىقتىڭ 10 پايىزىنا دا جەتپەيدى. انىق بىلەتىنىم, شەتسىز-شەكسىز دالاعا, بيىك جارتاس پەن تەلەگەي تەڭىزدەرگە قاراپ تابيعاتتىڭ وراسان كۇشىن ۇعىناتىنىڭ سونشا, قۇددى ءبىر وزگە الەمگە ەسىك اشقانداي بولاسىڭ. ءاربىر جان تابيعاتپەن ەتەنە بايلانىسقان. الايدا ادامدار كۇندەلىكتى قاربالاس تىرلىككە بەلشەسىنەن باتىپ, ءتىپتى اسپانعا قاراۋدى دا ۇمىتىپ كەتەدى. ال مەن اسپانعا ۇنەمى قارايمىن. كۇن رايىن ءبىلىپ, نە كيەرىمدى تاڭداۋ ءۇشىن ەمەس, ءوزىمنىڭ عالاممەن بايلانىسىمدى سەزۋ ءۇشىن كوككە زەر سالامىن. كەيدە اياق كيىمىمدى شەشىپ تاستاپ, جالاڭ اياق جەر باسۋعا قۇلشىنىسىم قاتتى ويانادى. ويتكەنى جەر ءبىزدى قۋاتتاندىرادى.
– استانا اسپانى قانداي؟
– استانا اسپانىنا قاشان قاراساڭ دا كوز تويمايدى. قۇبىلىپ تۇرادى, قوزعالىس ۇستىندە. ديناميكالىق اسپان. ۇزاق ۋاقىت باقىلايتىن مۇمكىندىگىڭ بولسا, باقىتتان باسىڭ اينالادى, سوزبەن جەتكىزە المايتىن ءبىزدى قورشاعان ەنەرگەتيكالىق ءورىستى سەزەسىڭ.
وياۋ جۇرسەم دە وياتقىش قويامىن
– اڭدار مەن قۇستىڭ سۋرەتتەرىن كوردىك. كارتينالارىڭىز ءى, ءىى, ءىىى… دەپ جالعاسادى ەكەن. نەگە؟
– بۇل – جاي ساندار ەمەس. سەريا. ماسەلەن, قۇستىڭ سۋرەتىن سالدىم. سوسىن ەكىنشى قۇستىڭ جەتىسپەيتىنىن ءتۇسىنىپ, كەلەسىسىن بەينەلەۋگە كىرىسەمىن. ونى بىتىرگەندە باسقا قۇستى سالعىم كەلەدى. تاعى-تاعى كەتە بەرەدى. بۇل تاقىرىپتى تولىق قامتىدىم دەگەندە عانا قۇستار توپتاماسىن اياقتايمىن. ءبىر-بىرىنە عاشىق قىز بەن جىگىت سەكىلدى, تۇسىنەسىز بە؟ ناقتىلاسام, تەپە-تەڭدىك. كارتينالارىم ديپتيح نە جۇپ بوپ كەلەدى. ويتكەنى ماعان بالانس ساقتاۋ اۋاداي قاجەت. ەكى جاعىمنان بەكىتىلمەسەم, الىسقا ۇشىپ كەتەتىن سياقتىمىن.
– ءبىر تۋىندىعا قانشا ۋاقىتىڭىز كەتەدى؟
– كۇنىنە وسىنشا ساعات كەتەدى دەپ ايتا المايمىن. ويتكەنى ونەردىڭ قالىپتاسقان تۇراقتى ۋاقىتى جوق. كەيدە قولىڭ تەز جۇرەدى, كەيدە ۇزاق وتىراسىڭ. ءتىپتى, شەبەرحانادان باس الماي سۋرەت سالاتىن كەزدەر بولادى. كۇن شىعىپ تۇر ما, ءتۇن بولدى ما, بىلمەيسىڭ. ساعاتتان جاڭىلاسىڭ. بالالاردى بالاباقشا, مەكتەپتەن الىپ كەتۋدى ۇمىتپاۋ ءۇشىن وندايدا وياتقىشتى قوسىپ قويامىن. ەندى بىردە ءومىردىڭ اعىنىنا ىلەسىپ, شەبەرحاناعا كىرۋگە قول تيمەي كەتەدى. بىراق سۋرەت سالۋدان نەعۇرلىم الىستاعان سايىن سول جاققا سوعۇرلىم اسىعىپ تۇرامىن.
العاشقى بايلانىس ماڭىزدى
– كورەرمەندەردىڭ رەاكتسياسىنا ءمان بەرەسىز بە؟
– سۋرەتشى ءۇشىن كورەرمەننىڭ باعاسى قاشان دا ماڭىزدى. كارتينالارىمدى كورىپ, كوز جاسىنا ەرىك بەرگەن ادامدار دا بولدى. تاڭدانىستان بولار, بالكىم, قىسىم سەزگەن شىعار. كورەرمەن نە ءۇشىن جىلاعانىن ءوزى دە تۇسىنبەي قالادى. كەيدە جىلى جىميادى. ولاردىڭ رەاكتسياسىن كوزدەرىنەن-اق تانيمىن.
– ءوزىڭىز كاسىبي سۋرەتشىسىز. ارىپتەستەرىڭىزدىڭ تۋىندىلارىنا قاراپايىم كورەرمەن رەتىندە قاراي الاسىز با؟ الدە كارتينانىڭ دۇرىس-بۇرىستىعىنا نازار اۋداراسىز با؟
– ارينە, جۇمىستىڭ قالاي ورىندالعانىن, قانداي بوياۋلار قولدانعانىن, قاعازدىڭ ساپاسى, تەحنيكاسىنا قارايمىن. بىراق بۇل – ەكىنشى كونتاكت. ال ماڭىزدىسى – العاشقى بايلانىس. الىستان كورسەڭ دە, بىردەن وزىنە تارتىپ الاتىن سۋرەتتەر بولادى. سۋرەت سەنى وزىنە جاقىنداتسا – كونتاكت ورنادى دەگەن ءسوز. ياعني, ەڭبەكتىڭ ەش كەتپەگەنى. كوزىمە وتتاي باسىلاتىن, بىردەن باۋراپ الاتىن سۋرەتتەردى باعالايمىن.
ءتىرى جۇرگەنىڭ مەن ءومىر سۇرگەنىڭ…
– ءوز جەرىمىزدە دە, شەتەلدە دە كورمەلەر ۇيىمداستىراسىز, بەلسەندى تۇردە سۋرەت سالاسىز, وتباسىڭىز بار, شاكىرتتەرگە ساباق بەرەسىز. بارىنە قالاي ۇلگەرەسىز؟
– وتكەندى وزگەرتۋ مۇمكىن ەمەس. بىراق ەرتەڭگى كۇن – بۇگىنگى قولىڭدا. قازىر ادامنىڭ ءومىرىن قوقىسقا تولتىراتىن قانشاما كەرەكسىز دۇنيە بار. سوندىقتان ءار ادامنىڭ ماقسات-مىندەتى ايقىن جولعا قويىلۋ كەرەك. ءبىزدىڭ قولىمىزدان ءبارى كەلەدى. بوس جۇرمەي, بار كۇشىن جيناسا, كەز كەلگەن ادام سۋرەت تە سالادى, ءان دە شىرقايدى, بي دە بيلەپ ۇيرەنەدى. باستىسى, ديۆاننان كوتەرىل, تۇر, العا ءجۇر. وپ-وڭاي.
قاتتى قالاساڭ, بارىنە ۇلگەرۋگە بولادى. ۋاقىتتى ءتيىمدى جوسپارلاپ, ءالىڭدى بىلسەڭ جەتەدى. تابيعاتىمىزدا ءبارى ءاۋ باستا قالانعان. بىراق قابىلەتتى اشۋ كەرەك. ال ول ءۇشىن ويلانۋ كەرەك, تىرىسۋ كەرەك, جاڭالىققا تالپىنۋ كەرەك. ءومىر قوزعالىستان تۇرادى. ءبىر ورىندا تۇرا بەرسەڭ, نەسى ءومىر؟! ول – جاي عانا ءتىرى جۇرگەنىڭ, بىراق ءومىر سۇرگەنىڭ ەمەس, مەنىڭشە…
سۇحباتتاسقان:
ءمادينا جاقىپ
